Daniel Pascual, de leider van de CUC, is al sinds zijn dertiende milieu- en mensenrechtenactivist. In de 29 jaar dat Pascual voor mensenrechten in Guatemala strijdt, is hij meerdere malen bedreigd, zijn er aanslagen op zijn leven gepleegd en juridische zaken tegen hem gevoerd. Vorig jaar is door het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens geoordeeld dat Pascual en een aantal andere leden van de CUC bescherming moeten krijgen. Samen met Irene Barrientos, die binnen de CUC over gendergelijkheid gaat, is Pascual deze maand in Europa om organisaties te informeren over de situatie in de landbouw industrie in Guatemala. OneWorld sprak hen hierover.
Hoe blijf je, ondanks alle gevaren, gemotiveerd?
Pascual: “Werken voor de CUC is niet zonder gevaar. Sinds 2000 zijn er al 50 mensen van de CUC vermoord wegens de strijd om land, water en respect voor arbeids- en mensenrechten. Mijn voorouders, mijn ouders, mijn volk, mijn broers en zussen, wij geloven allemaal in een beter land waar een beter leven mogelijk is. Dit motiveert mij om mij uit te blijven spreken voor een rechtvaardigere samenleving. Als je in Guatemala strijdt voor meer rechtvaardigheid en een betere verdeling van welvaart, dan volgt er onderdrukking. Hoe heviger de acties worden, hoe meer repressie je ondervindt. Eigenlijk weten we dan dat we op de goede weg zitten want het roept een reactie op, we worden een beetje gevaarlijk.”
Drie jaar geleden begon de CUC werknemers van de San Gegorio plantage te ondersteunen. Driehonderd werknemers van deze lychee plantage werkten jarenlang voor de eigenaar, de familie Campollo, een van de tien machtigste families van Guatemala. Toen de werknemers met pensioen gingen bleek dat de eigenaar hun pensioengeld in eigen zak had gestoken.
Hoe gaat het nu met deze kwestie?
Pascual: “Drie jaar geleden hebben de driehonderd werknemers de CUC opgezocht om juridische steun te krijgen en deze zaak aanhangig te maken. We kregen weinig gehoor; de werknemers bleken niet alleen niet te kunnen rekenen op een pensioen, maar ook niet op gezondheidszorg. Inmiddels zijn er 40 werknemers overleden die geen medische diensten hebben kunnen krijgen tijdens hun laatste levensjaren. Uit onmacht zijn er twee protestacties gehouden voor de plantagearbeiders. Vorig jaar werden bij de actie vier mensen gearresteerd. Ze werden een paar weken later weer vrij gelaten. Dit jaar, op 23 juni, werd een van de protesterende mannen doodgeschoten vanuit de plantage door een scherpschutter. Het was een 72 jarige man, hij was op slag dood. Hierdoor heeft de pensioenzaak nu veel media aandacht gekregen in Guatemala. Het Instituut voor Sociale Zekerheid heeft onmiddellijk een website geopend waarop mensen kunnen controleren of ze echt ingeschreven staan voor hun pensioen. Het instituut heeft nu ook een officiële klacht ingediend tegen de familie Campollo.”
We hebben één planeet, en die delen we met elkaar. Het wereldwijde productiemodel is niet langer houdbaar.
Wat zijn de omstandigheden voor mannen en vrouwen op de plantages?Barrientos: “Vrouwen werken voornamelijk bij de verwerking en verpakking in de bananen- en suikerrietsector. Dit wordt beschouwd als huishoudelijk werk, het heeft geen professionele status en het is heel laag gekwalificeerd. De vrouwen krijgen een contract van maximaal twee maanden, daarna liggen ze er weer uit en dan kunnen ze eventueel nogmaals worden aangenomen. Ook mannen krijgen maar korte contracten. Dit is om te voorkomen dat vakbondsorganisaties ontstaan, daar zijn werkgevers namelijk als de dood voor. Als een vrouw zwanger wordt ligt ze er gewoon uit en vrouwen die zwanger zijn krijgen geen werk. Wettelijk is bepaald dat een vrouw een maand voor de bevalling en 45 dagen na de bevalling verlof krijgt, maar dit gebeurt in de praktijk niet. Op dezelfde plantages verdienen de vrouwen veel minder dan de mannen, ondanks dat zij langer werken, vaak van 10 uur ’s ochtends tot middernacht. Werknemers durven zich niet te organiseren vanwege de zwarte lijsten waar mensen die zich organiseren in een vakbond op komen te staan. Zelfs de kinderen van vakbondsleden komen op de lijst, dus de toekomst van je kinderen staat dan ook op het spel. De zwarte lijsten zijn gemakkelijk te vinden, ze staan gewoon op het internet.”
Veel van de Guatemalteekse producten, zoals koffie, zijn gecertificeerd met een keurmerk. Hoe kan het dat dit keurmerk de huidige situatie niet goed reflecteert?
Pascual: “Het is goed dat mensen in Europa opletten welke producten ze aanschaffen. Helaas weten wij dat de certificeringen op veel producten niet afdoende zijn. We hebben foto’s, documenten en andere bewijzen dat er bijvoorbeeld vaak kinderen op plantages werken. De certificeringen voldoen niet, er wordt gezegd dat milieu en arbeidsrechten gegarandeerd worden, maar in werkelijkheid is dit niet zo. De normen van de certificeringen, met name op het gebied van arbeidsrechten, moeten aangescherpt worden. Ook de keten die het product aflegt moet beter te volgen zijn, zodat gezien kan worden waar de producten precies vandaan komen.”
Welke milieuproblemen worden door de landbouw industrie in Guatemala veroorzaakt?
Barrientos: “In april vorig jaar hebben we samen met vele burgers een mars van 260 kilometer gehouden, vanaf de grens met Mexico, via de zuidkust van Guatemala waar alle plantages liggen en waar de belangrijkste rivieren stromen, naar de hoofdstad. We deden dit om te vragen om wetgeving die het watergebruik moet reguleren. Het water van de rivieren wordt gebruikt door de enorme plantages van bijvoorbeeld palmolie, suikerriet en bananen. De bevolking die daar omheen woont heeft geen water meer om de eigen landbouwgrond te irrigeren en zit met vervuild drinkwater. Tijdens de mars merkten we dat de bedrijven bang waren voor negatieve publiciteit: we mochten geen foto’s nemen en naamboordjes van plantages waren afgeplakt. Er is helaas nog altijd geen regelgeving voor het eerlijk gebruik van het beschikbare water.’’
Wat kan de consument in Nederland zelf doen om de situatie in Guatemala te verbeteren?
Pascual: “Wees je bewust van het feit dat de certificeringen niet altijd kloppen en dat ondanks deze certificeringen soms kinderarbeid, gezondheidsrisico’s en schendingen van arbeidsrechten plaatsvinden op plantages. We hebben één planeet, en die delen we met elkaar. Het wereldwijde productiemodel is niet langer houdbaar. We hebben een Maya gezegde in Guatemala dat stelt dat de planeet niet van ons is maar dat we het geleend hebben van onze kinderen, van de nieuwe generaties. Jongeren in Nederland zijn zo goed opgeleid en hebben zo veel communicatie mogelijkheden. Het is dus niet moeilijk voor hen zich te informeren en te constateren dat het anders moet. Ik geloof dat de jonge generaties via wereldwijde netwerken met elkaar moeten communiceren om zo de problemen van de aarde en de misstanden in de wereld te veranderen.”
