Partnerbericht

“Ik wist niet dat je ook spelend iets kan leren en niet alleen uit een boek”

De makers van Bordspel Klimaatjes (Enactus Utrecht) over spelenderwijs burgerschap en klimaatbewustzijn aanleren

Door 17 december 2020
Je hebt het vast wel eens gedaan: de reacties op social media gelezen onder nieuwsberichten. De meningen gaan hard tegen hard en vaak schieten de discussies aan alle kanten uit de bocht. Je hoeft iemand niet in de ogen te kijken en te luisteren, wat snel de deur dichtslaat voor reflectie, kritisch denken en openstaan voor verschillen. Maar dit zijn nou juist wel de vaardigheden die passen bij een democratisch burger!

Maar jong geleerd, is oud gedaan. Dus worden er naast rekenen en taal ook burgerschapslessen gegeven op zowel basisonderwijs als middelbaar onderwijs. Dat blijkt alleen lastiger dan gedacht. Wat is een goede wereldburger? Hoe leer je soft skills zoals samenwerken, conflicten oplossen, discussiëren en argumentatie goed aan? Onlangs is de Wet verduidelijking burgerschapsopdracht aangenomen (17 november), omdat het een moeilijk onderwerp blijkt. We willen kinderen goed voorbereiden om te participeren in een complexe samenleving en ze leren hoe ze complexe problemen kunnen aangrijpen.

Zo is ook klimaatverandering een complex probleem waar ieder een ander belang in kan hebben. Om dit duidelijk te maken en te leren hoe je daarover met elkaar in gesprek gaat, hebben wij een bordspel ontwikkeld waarin samenwerking en discussie centraal staan. Juist een spel kan complexe problemen eenvoudig weergeven, terwijl het ook de motivatie van leerlingen verhoogt. Niet voor niets dus dat educatieve bordspellen “als zoete broodjes over de toonbank gaan” (https://www.nporadio1.nl/binnenland/28051-educatieve-bordspellen-als-zoete-broodjes-over-de-toonbank). Kinderen krijgen zo een echte ervaring en kunnen oefenen met versimpelde weergaven van de ingewikkelde werkelijkheid. Dat levert de volgende inzichten op – allemaal van spelers die in groep 7 of 8 van de basisschool zitten.

 

“

“Als je boos wordt op elkaar, dan kom je niet verder!”

Bordspel Klimaatjes is een coöperatief spel: je moeten sámen een beslissing maken. Dan wordt snel duidelijk hoe de verhoudingen in de groep liggen: wie is dominant, wie kan goed overtuigen en wie zorgt voor de harmonie in de groep? Zo ging een groepje heel goed van start. Al snel namen de dominante spelers het spel over en ging dat frustreren bij de andere spelers. Als spelleider hoorde ik een jongen goede argumenten gebruiken, maar ze werden niet gehoord. Wat gebeurde er? De jongen die niet werd gehoord, gingen tegenwerken en gooide alle onderdelen van de tafel. We legden het spel even stil en ik vroeg naar de manier waarop er samengewerkt werd. Ze konden goed aangeven waar het fout ging: er werd niet geluisterd. En als je niet luistert, worden mensen boos en is het spel voor niemand leuk. Een belangrijke les!
“

“Sara, jij hebt nog niet zoveel gezegd, wat vind jij?”

Een quote die aangeeft dat kinderen misschien wel socialer zijn dan volwassenen. Geldt in de volwassen wereld vaak het recht van degene die het hardste roept, in dit spel wisten de kinderen de essentie van samenwerken: iedereen gelijke spreektijd, iedereen doet er toe doet en ieders mening is van waarde! En nee, niet altijd gaat dat soepel, want het is ook niet makkelijk. Dit is echter wel de stap die een conflict als in het vorige voorbeeld voorkomt!
“

"We moeten bomen kopen voordat we dieren kopen, want anders hebben de dieren geen mooie leefomgeving"

Complexe problemen zijn vaak zo ingewikkeld, omdat er niet een duidelijke oorzaak-gevolg is. Er zijn veel zaken die met elkaar samenhangen, en die allemaal veranderen als één onderdeel wordt beïnvloed. Zo werkt het bijvoorbeeld ook met ecosystemen. De spelers zagen dat er weinig dieren op hun speelbord stonden. Je kan er dan in het spel voor kiezen om dieren te ‘kopen’. Zonder dat er uitgelegd is over hoe ecosystemen werken, komen kinderen zélf tot dit inzicht: als je geen gezonde leefomgeving creëert, gaan de dieren zo weer dood! En niets is leerzamer dan zelf tot een inzicht komen. Deze informatie blijft langer hangen dan informatie die je aangeleerd is in een boek!

 

Dus ja, kinderen gaan een ingewikkelde toekomst tegemoet. Ja, zij zullen conflicten tegenkomen. Maar ik heb de hoop dat juist deze kinderen het beter zullen doen dan wij – als zij leren hoe je luistert, hoe je je mening verwoordt en beargumenteert, hoe je je emoties beheerst. Belangrijk dus dat de school deze democratische oefenplaats is!

 

Bordspel Klimaatjes is een initiatief van Enactus Utrecht, een studentenplatform voor sociaal ondernemerschap. Zie enactus.nl

 

Interesse? Bezoek nu de website van Klimaatjes!