Wie gaat er boeten voor de toeslagenaffaire?

Of toch? Strafrechtadvocaat Vasco Groeneveld en massaschadejurist Orlando Kadir (zelf ook gedupeerde in het schandaal) zijn nog lang niet moegestreden. Volgens hen resten er nog wegen naar gerechtigheid, al zijn die lang.

‘Leugens’, noemt Kadir deze argumenten van het OM, met name omdat de Autoriteit Persoonsgegevens concludeerde dat er wél discriminatie in het spel was en omdat het OM met geen woord rept over de jarenlange, opzettelijke geheimhouding van het schandaal. Namens de ouders die hij bijstaat begon hij een zogeheten artikel-12-procedure, om het OM ervan te overtuigen toch strafrechtelijk onderzoek in te stellen.

Veel kans geeft Kadir zijn procedure overigens niet: “Ik ga al heel lang mee in massaclaims, en telkens weer zie ik hoe het OM ambtenaren en politici beschermt. Geen enkele strafrechter gaat die ambtenaren veroordelen.”

Ook over de aankondiging dat het kabinet alle schulden kwijtschold die gedupeerden hadden bij overheidsinstanties is hij sceptisch: eerst zien, dan geloven. De toegezegde 30.000 euro heeft immers ook nog niemand ontvangen. Bovendien, benadrukt Kadir: de door de overheid veroorzaakte schade wordt hierdoor iets kleiner, maar zijn cliënten hebben nog altijd enorme schulden bij private schuldeisers.

En hij heeft de wind mee. Uit het rapport van de commissie-Van Dam, die onderzoek deed naar de toeslagenaffaire, bleek dat zeker vijf ministers en staatssecretarissen1 genoeg informatie hadden om in te grijpen, maar niets deden. Ze hebben daarmee ‘grof nagelaten’ om de wet uit te voeren, en dat is een ambtsmisdrijf.

Dat het kabinet alle schulden kwijtscheldt die gedupeerden bij overheidsinstanties hebben, verandert aan de aangifte niets, al ziet Groeneveld het wel als een lichtpuntje voor zijn cliënten: “Het is een steun voor de toekomst, maar eerst moet nog met het verleden worden afgerekend.”

Iedereen die schade lijdt door toedoen van de overheid, kan naar een civiele rechter stappen om een vergoeding te vragen. Zo wil Kadir het hele dossier bij het ministerie weghalen. Dat proces kan nog wel eens jaren duren, dus het is een geluk dat Kadir een lange adem heeft. Hij verwacht dat de rechtbank er zeker anderhalf jaar over zal doen om tot een uitspraak te komen en hem dan gelijk geeft, maar dat de Staat in hoger beroep gaat. Dat betekent dat een gerechtshof uitspraak moet doen. Als de Staat dan wéér in hoger beroep gaat, gaat het naar de Hoge Raad.

Al met al verwacht Kadir dat de werkelijke schade pas over vijf jaar zal worden uitbetaald. “Maar sinds het aftreden van het kabinet heb ik goede hoop dat het niet zover hoeft te komen. Uiteindelijk krijgen we gelijk, daar ben ik 100 procent van overtuigd.”

Volgens Kadir is er nog een reden om de immuniteit te behouden. “Er komen nu steeds meer ambtenaren door met hun geheime documenten; als ze niet onschendbaar waren, denk ik niet dat ze dat hadden gedurfd.” Daarom hoopt Kadir vooral op vergaande politieke consequenties. “Uiteindelijk is er maar één eindverantwoordelijke: Rutte met zijn kabinet.”

Wat hem betreft is met het aftreden van het kabinet de kous nog niet af. Net als Lodewijk Asscher en Eric Wiebes zouden ook premier Rutte en minister van Financiën Hoekstra moeten opstaan, zegt hij. “Rutte werd al in 2007 door een rechtbank in Haarlem veroordeeld voor aanzet tot rassendiscriminatie, omdat hij inwoners met Somalische afkomst extra wilde controleren op fraude. Het is geen toeval dat zijn kabinet voor deze affaire verantwoordelijk is.”