Er komen jaarlijks massa’s toeristen naar Zanzibar, een paradijselijk eiland gelegen voor de kust van Tanzania. Het geld dat zij besteden bereikt echter maar zelden de lokale bevolking.
Witte stranden, azuurblauwe zee en wuivende palmbomen, het is allemaal te vinden op Zanzibar. Wanneer ik door de hoofdstad Stone Town loop word ik omgeven door westerse toeristen. Een bezienswaardigheid ben ik hier als blanke dan ook niet, in tegenstelling tot op het vaste land van Tanzania. Ik ben op weg naar de lokale markt en hoe ik meer ik deze nader, hoe minder toeristen ik tegenkom. Het is tekenend voor de relatie tussen de toeristenindustrie en de lokale bevolking, met name de lokale boeren.
Meer dan de helft van de plattelandsbevolking leeft onder de armoedegrens, waarvan de meeste werkzaam zijn in de landbouwsector. “Tot twee jaar geleden was het probleem dat de boeren geen aansluiting konden vinden met de markt”, vertelt Brian Touray, manager van het ‘Zanzibar Enterprise and Sustainable Tourism’-programma (ZEST) dat de lokale boeren ondersteunt. “Ze bevonden zich aan de verkeerde kant van de bevoorradingsketen. Hotels en restaurants halen hun verse producten via tussenhandelaren van de markt in Stone Town, waar nog steeds tachtig procent van de groenten van buitenaf geïmporteerd is.” Mede door het gebrek aan een gekoelde opslagruimte bevonden de lokale boeren zich in een zeer zwakke onderhandelingspositie. “Ze hadden geen keuze; de veel te lage prijs moest wel geaccepteerd worden, anders zouden de producten simpelweg wegrotten”, aldus Touray.
Het programma dat ZEST de afgelopen jaren heeft opgestart heeft dan ook als doel om een brug te slaan tussen de boeren en de toeristenindustrie. Touray: “Hoteleigenaren willen wel degelijk het eiland ondersteunen zodat de lokale boeren zich kunnen ontwikkelen. Zolang het voor de boeren echter niet mogelijk is om aan de vraag van deze hotels te voldoen, zal het grootste deel van het verse voedsel toch geïmporteerd moeten worden.” Door middel van kennisoverdracht, nieuwe landbouwtechnieken, ondernemerschap en commerciële landbouw heeft ZEST al meer dan duizend boeren ondersteund. Daarnaast maakt het programma gebruik van speciale ‘farming schools’, waarbij lokale boerenorganisaties onderling kennis uitwisselen en op die manier weer van elkaar leren.
Een van die organisaties is Uwamwima, opgericht in 2004 en inmiddels uitgegroeid tot een groot succes. Waar de organisatie ooit begon met vijftien leden, zijn dit er inmiddels meer dan achthonderd. Dit succes is mede tot stand gekomen door de vele trainingen die de boeren hebben ontvangen op het gebied van zakelijke vaardigheden en het verbouwen van handelsgewassen. Daarnaast heeft de bouw van een gekoelde opslagruimte voor veel meer en betere afzetmogelijkheden gezorgd. “Onze verse producten kunnen nu gekoeld worden opgeslagen, zodat het voor ons mogelijk wordt om over de prijs te onderhandelen. Daarnaast worden onze producten nu rechtstreeks aan hotels en restaurants verkocht, in plaats van via een tussenpersoon”, vertelt Omar Abdulla, projectmanager van Uwamwima. Als het aan Abdulla ligt blijft het hier echter niet bij, hij heeft grote plannen met Uwamwima: “We proberen nu al producten te exporteren naar Dar es Salaam. We willen echter toewerken naar een nationale organisatie die zich met name gaat richten op de export naar Europa.”
Wanneer ik terug richting het centrum loop, dringen de woorden van Omar Abdulla pas goed tot mij door. Misschien is het feit dat ik vrijwel geen toeristen tegenkom op de lokale markt wel helemaal niet zo tekenend als ik van tevoren dacht. Uit vele hoeken kan er hulp worden geboden aan deze boeren om zich te ontwikkelen, maar het daadwerkelijke verschil wordt gemaakt door de boeren zelf. Verandering moet niet van buitenaf worden opgelegd, maar moet van binnenuit komen om tot successen te kunnen leiden.
