Vloggen op de vlucht: hoe kom je het snelst in Europa?

Badro filmt zichzelf in de buitenlucht, in Slovenië. Het heeft gesneeuwd. Zijn verdere uitleg doet hij in een kamer met op de achtergrond een kast en een tafel. We zien een televisie, een laptop, een gsm en een waterkoker. Het filmpje, gepost in december 2019, is al meer dan 280.000 keer bekeken.

Rafik, ook vlogger, neemt zijn 200.000 volgers in een van zijn best bekeken filmpjes mee op een werkdag. Het beste baantje dat je als migrant zonder wettig verblijf of als student kunt uitoefenen, zegt hij, is werken als bezorger. In een filmpje van dertig minuten zien we hoe hij de bestellingen bij een restaurant afhaalt, het adres van de klant vindt en hoelang het duurt om daar te komen.

‘Het eerste wat je moet doen is een plek zoeken om te huren’, zegt de vriend. ‘Je moet een standplaats hebben. Daarna is het een kwestie van werk vinden en dat is heel gemakkelijk. Je hoeft niet bij andere Arabieren aan te kloppen, bezorger worden is de beste job. Ik heb vijf jaar aan de universiteit gestudeerd, een diploma behaald als ingenieur en ik heb geen spijt dat ik vertrokken ben.’

Dit werk brengt genoeg op, vertelt Rafik verderop in het filmpje. In de ochtend alleen al heeft hij 46 euro verdiend. Hij zal in de namiddag weer op de motorfiets stappen. ‘Je kunt ook de hele dag non-stop werken, dan verdien je nog meer’, suggereert hij.

“Italië telde in de eerste acht maanden van 2020 meer dan 10.000 ongedocumenteerde migranten uit Tunesië; een grote stijging in vergelijking met 2011. Maar ook het aantal Algerijnen dat het pad van de niet-gereguleerde migratie koos, is vorig jaar fors gestegen. In Spanje arriveerden tussen januari en augustus vorig jaar 5721 Algerijnen. De Algerijnse autoriteiten hebben van hun kant bijna evenveel mensen tegengehouden. Ook hele gezinnen vertrekken.”

“Vanuit Marokko is de niet-gereguleerde migratie via de Middellandse Zee sterk verminderd”, zegt Herbert. Daartegenover staat dat de migratie vanuit het zuiden naar de Canarische eilanden enorm gestegen is. De route raakte tijdens de uitbraak van de coronacrisis en de verscherpte grenscontroles in trek, ook bij migranten uit Sub-Sahara Afrika.

Volgens de Spaanse ngo Caminando Fronteras kwamen het voorbije jaar 2170 migranten om in de Atlantische Oceaan terwijl ze de Canarische eilanden probeerden te bereiken. De meesten van hen kwamen uit Niger en Senegal.

“Er waren altijd al mensen die hun ervaringen online deelden. Maar de laatste jaren heeft een aantal YouTubers ontdekt dat ze een inkomen kunnen verdienen door influencer te worden. Het brengt niet veel op, maar het helpt te overleven. Daarnaast creëren ze door te vloggen een gemeenschap die ze financieel of juridisch om hulp kunnen vragen indien nodig. Dat is ook al gebeurd: er zijn volgers die geld hebben gestuurd om een migrant uit de brand te helpen”, zegt Ghoulidi.

“Deze zelfgemaakte filmpjes zijn in de eerste plaats een bron van entertainment. Reality-tv waarin de kijkers zichzelf als deelnemers kunnen zien”, zegt Herbert. De filmpjes hebben daarnaast een dubbel effect, zegt hij.

Moedigen de filmpjes niet-gereguleerde migratie aan? Dat is moeilijk te meten, meent onderzoeker Ghoulidi. “Er is geen script, elke vlogger heeft zijn modus operandi, zijn eigen interesse en eigen realiteit. De meeste filmpjes vragen niet dat je emigreert. Het gaat eerder om het delen van een ervaring.”

“Bovendien delen die vloggers niet alleen informatie over migratie. Wanneer een YouTuber zijn ervaringen deelt, trekt hij volgers aan die niet per se geïnteresseerd zijn in migratie. Daar komt bovenop dat deze vloggers zich wel bewust zijn van de richtlijnen van YouTube en Facebook en voorzichtig zijn met welke informatie ze delen. Ze willen niet riskeren hun kanaal te verliezen”, zegt Ghoulidi.

De vloggers praten ook over de onaangename aspecten van de reis: opgelicht of beroofd worden, hongerlijden, de dood in de ogen zien. Dat bevestigt ook Herbert van Global Initiative. “Een bekende vlogger, Zizou, documenteerde zijn reis vanuit Brazilië door Centraal-Amerika. Hij had het over dode lichamen onderweg en over opgepakt worden door de politie. Toch denk ik dat de filmpjes wel degelijk de wil om te migreren vergroten.”

Een dag later sprak Redhouane zijn volgers toe. Hij vond het zijn plicht om over het drama te spreken omdat hij dezelfde manier van ‘branden’, clandestien doorreizen, heeft meegemaakt. Hij kan zich goed voorstellen hoe de migranten in de container redeneerden en wat er door hun hoofd ging. Bovenal heeft hij een boodschap voor jongeren die van plan zijn om te emigreren: ‘Emigreren is een persoonlijke beslissing, ik kan daar niet over oordelen’, zegt hij. ‘Maar ik heb een belangrijke raad voor wie van plan is dit te doen: asjeblieft, doe niets waarvan je niet weet waar het toe leidt.’

‘Jullie moeten je inbeelden, mijn broeders, wat er door hun hoofd ging toen de uren bleven verstreken’, zegt Redhouane in het filmpje. ‘Op welke dag zijn ze gestorven? Hoe zijn ze gestikt? In welke situatie zaten ze?’, vraagt hij zich af. ‘Ik heb sinds dit verhaal beslist om niet meer over migratie te vloggen. Ik weet dat dit het lot is, hun uur gekomen was. Mijn broeder: als je wilt migreren, kan ik je dat niet verhinderen, dat is je recht. Maar neem dan berekende risico’s, want geen plaats in de wereld is het waard om voor te sterven. Geen land is het waard om voor dood te gaan. Denk aan je ouders.’

Matt Herbert stelt vast dat sociale media een soort ecosysteem gecreëerd hebben rond niet-gereguleerde migratie. “Ze zijn ook een groot verbindingsmiddel door de Maghreb, tussen Marokkanen, Algerijnen en Tunesiërs. De filmpjes gepost door Marokkanen worden becommentarieerd door Tunesiërs en Algerijnen, en vice versa.”

Dat verklaart mede waarom zoveel migranten gaan vloggen. “Er zit veel eenzaamheid in migreren”, zegt Ghoulidi. “Elke migratiereis is uiteindelijk een persoonlijke beslissing en een persoonlijke tragedie. De migrant laat alles achter: het eigen land, de eigen familie en vrienden, om te proberen een andere ervaring te creëren. Een online community hebben vermindert die eenzaamheid.”

Dit artikel werd eerder gepubliceerd op MO.be.