Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
“Je kunt straks aan drie kanten naar binnen. Aan de ene kant begin je met herdenken. Aan de andere kant stap je midden in de koloniale tijd. De derde route omschrijft het maakproces.” Richard Kofi, beeldend kunstenaar en tentoonstellingsmaker, loopt in gedachten alvast door de tentoonstelling die hij samen met Wayne Modest en Martin Berger heeft bedacht en uitgewerkt. “Het heden van het slavernijverleden, de naam zegt het al. We laten de sociale structuren zien die ervoor hebben gezorgd dat slavernij kon voortbestaan, plus hoe het koloniale gedachtegoed voortleeft in het heden. Denk aan stereotypes over zwarte mensen, het ongelijke speelveld op de arbeidsmarkt, het n-woord dat nog veel te gemakkelijk gebruik wordt.”
De focus ligt op de trans-Atlantische slavernij en het Nederlandse aandeel daarin. “Oost-Afrika, Zuid-Afrika en Indië slaan we enigszins over. Er is simpelweg niet genoeg ruimte voor. Daarmee zouden we die verhalen en trauma’s tekort doen.”
““De slavernij heeft van mensen verkrachters en moordenaars gemaakt”
Bezoekers bekijken straks prenten, teksten en voorwerpen. Deze komen voor het grootste deel uit de eigen collectie van het museum, opgediept uit kelders en gevonden op zolders. In het depot vonden de curatoren zelfs een stempel waarmee mensen gebrandmerkt zijn. De rillingen lopen je over de rug als je je bedenkt dat dit voorwerp daadwerkelijk levende mensenhuid heeft verminkt. “De slavernij heeft van mensen verkrachters en moordenaars gemaakt”, zegt Kofi. “De handelaar of eigenaar die een ander mens degradeert tot een product, maakt van zichzelf een monster. Wat ik vervelend vind, is als mensen dan altijd meteen zeggen: ‘wist je dat zwarte mensen ook slaven hadden’? Of dat de leefsituatie verbeterde voor de slaafgemaakten in Suriname ten opzichte van Afrika. Daar erger ik me enorm aan.”
Het thema speelt een rol in alle tentoonstellingen die Kofi tot nu toe heeft gemaakt. “Dat komt voort uit mijn eigen ervaringen met discriminatie en racisme. Ik heb legio voorbeelden. In de HAVO-VWO-brugklas stond ik een 8 gemiddeld en kreeg ik toch VMBO-advies. Dat ging mooi niet door. Ik heb geleerd om me niet te laten discrimineren. Als je eens wist wat ik mensen allemaal tegen mijn vader heb horen zeggen… Hij was arts in Nederland, afkomstig uit Ghana, maar mensen projecteerden iets heel anders op hem.”
De makers kiezen bewust voor een zwart perspectief. “We leggen uit dat een bepaalde logica ervoor zorgde dat mensen heel nare dingen deden, maar ook dat er een gevoel van agency was bij slaafgemaakten om zich te verzetten en die opgelegde orde te verstoren.” Activisme loopt als een rode draad door de tentoonstelling. “Het slavernijverleden gaat niet alleen over onderdrukking, maar juist ook over verzet”, benadrukt Kofi. “Er zijn objecten te zien uit de winti, dat als tegencultuur is ontstaan, en muziekinstrumenten die symbool stonden voor het behoud van de Afrikaanse identiteit. Verder voorwerpen uit Marron-gemeenschappen, natuurlijk, maar ook Anansi-verhalen en tambu-muziek uit Curaçao.” Bezoekers mogen ook zelf objecten aandragen, die in een vitrine tijdelijk onderdeel kunnen worden van de opstelling.
Kofi en zijn collega’s lieten zich adviseren door activisten (o.a. #DecolonizetheMuseum) en tal van academische experts. Het team van The Black Archives gaat voor de tentoonstelling kritische literatuur en citaten verzamelen over slavernij en koloniale systemen. “Verzet tegen ongelijkheid is een ongoing battle.”
““De handelaar die een ander mens degradeert tot een product, maakt van zichzelf een monster"
Een langere versie van dit artikel verscheen eerder als gastblog op Volkskrant Afrikablog. Op het Afrikablog zijn ‘andere’ verhalen te lezen over en uit Afrika: muziektips, fotografie en kunst, schrijvers en hun romans. Webmaster is redacteur Wim Bossema. Volg hem op twitter voor aankondigingen van het Afrikablog: @wimbossema.
