Het is bijna juni en toch staat in veel huizen noodgedwongen de verwarming te loeien. Hoe is dat mogelijk, als wetenschappers ons dagelijks waarschuwen voor een opwarmende aarde? Een explainer.
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Het is eind mei en buiten reikt de thermometer maar niet boven de 15 graden. April ging de boeken al in als koudste april in 35 jaar. En we stonden allemaal versteld toen de Pasen dit jaar wit kleurde. ‘Nou, doe mij maar nog maar een beetje van die klimaatverandering’, grapt je buurman. Je zucht geërgerd en begint, ‘klimaatverandering zorgt juist ook voor weersextremen…’, maar beseft dan dat je eigenlijk óók niet precies weet hoe dat zit. Want je buurman stelt best een goede vraag: hoe kan het dat ik in mei de verwarming aan heb staan terwijl de aarde opwarmt?
1,5 tot 5 graden warmer
Bij klimaatverandering denken we vaak gelijk aan opwarming. Bosbranden in Australië, Californië en de Amazone – de ‘longen van de aarde’ – lijken daarvan even logische gevolgen als onheilspellende voorbodes, net als ongekende hittegolven en kurkdroge voorjaren in ons eigen land. “Maar”, zegt meteoroloog Yannink Damen van Weeronline.nl, “als we het hebben over de opwarming van de aarde bedoelen we dat de gemiddelde temperatuur stijgt. Dat betekent dat we meer warme en droge periodes gaan zien, niet dat koud weer niet meer gaat voorkomen.”
“
Er is een verband tussen een opwarmend klimaat en koud weer in Nederland
In 2017 was de aarde, door menselijk toedoen, gemiddeld al een hele graad warmer dan in de jaren vóór het begin van het industriële tijdperk halverwege de achttiende eeuw. Het is waarschijnlijk dat die opwarming inmiddels met 0,2 graden per decennium doorzet. Als we de uitstoot van broeikasgassen niet terugdringen, hebben we in 2100 de grens van 1,5 graad opwarming ruim overschreden, weet het IPCC, de VN-werkgroep voor klimaatverandering. 1,5 graad opwarming is dan het beste scenario, meent een groep klimaatwetenschappers. Zij gaan in hun modellen ook uit van de mogelijkheid van een opwarming van 5 graden ten opzichte van de pre-industriële temperatuur.
Weer vs. klimaat
En laten we het weer en het klimaat ook niet door elkaar halen. Als je nu naar buiten kijkt en de regen tegen de ramen ziet slaan, dan zie je het weer – lokaal en kortstondig. Klimaat gaat over langdurige gemiddelden – temperaturen, zonuren, droogte en neerslag. Klimaatverandering gaat over de verandering van dat klimaat op wereldwijde schaal. Er is zelfs een verband tussen een opwarmend klimaat en koud weer in Nederland. Dat komt door een angstaanjagende kettingreactie op de Noordpool.
“
Op de Noordpool stijgt de temperatuur maar liefst twee keer zo snel
Wit ijs weerkaatst op een gezonde Noordpool het licht van de zon en daarmee haar warmte. Door temperatuurstijging smelt dit ijs en wordt het donker zeewater. Dat absorbeert zonlicht juist, waardoor temperaturen nog harder stijgen en er nog meer ijs smelt. De temperatuur op de Noordpool stijgt hierdoor maar liefst zo’n twee keer sneller dan het wereldwijde gemiddelde.
Dat zorgt ervoor dat de ‘polaire vortex’, een groot gebied met koude lucht en een lage druk dat boven de beide polen hangt, zich anders gedraagt, wat elders ter wereld voor hogere pieken (‘ruggen’) en lagere dalen (‘troggen’) in luchtdruk zorgt. Als zo’n diep dal zich ophoudt boven land op het noordelijk halfrond, kan koude lucht van de Noordpool naar zuidelijkere gebieden stromen.
Een ‘onrustige’ polaire vortex in januari 2019 zorgt dat koude lucht (blauw) diep naar het zuiden afdaalt.Beeld:NASA JPL
En dat zorgt er dus voor dat op een opwarmende aarde kouderecords kunnen optreden. Over het record in april was Damen overigens wel te spreken: “Ik was aangenaam verrast met de lage uitschieter”, reageert hij. Individuele temperatuurrecords zijn niet alarmerend, zolang ze in balans zijn. En dat zijn ze nu niet, zegt Damen: “We zien tegenwoordig op jaarbasis 8 keer zoveel warmterecords als kou-records.” Het warmterecord dat onder dit alles een vette streep zet: de jaren 10 vormden samen het warmste decennium ooit gemeten.
“Het weer is veranderlijk, maar ondanks zo’n wat koelere lente stijgen wereldwijde temperaturen gemiddeld gewoon door”, aldus Damen. “Als je de extremen op de lange termijn bekijkt, is duidelijk dat het vooral om warme en droge extremen gaat.” Inderdaad, het droge voorjaar van 2020, en de ongekend hete zomer van 2018. “Dat zijn tekenen dat het klimaat wel degelijk opwarmt.”
Echt mooi weer
Doordat we al drie jaar op rij in april ‘met zonder jas’ op het terras zaten, kan het weer van deze maand vreemd aanvoelen, maar voor een meimaand is het in ons koude kikkerlandje momenteel eigenlijk zo verkeerd niet. Dan hoort de temperatuur rond de 13 graden te liggen. De warme, droge lentes van de laatste jaren trokken juist een zware wissel op de Nederlandse natuur. Het grondwaterpeil daalde, moerasgebieden vielen droog en eilandjes werden vast land, waardoor ze opeens ook voor roofdieren te bereiken waren, met voor aldaar broedende vogels alle gevolgen van dien. Bomen waren na elke periode van droogte weer iets minder goed opgewassen tegen de volgende.
“
De natte lente heeft het grondwaterpeil goed gedaan
Vorige week constateerden natuurbeheerders opgelucht dat het grondwaterpeil op de meeste plaatsen eindelijk weer normaal te noemen is. Damen spreekt van “echt de perfecte lente” voor de natuur: er was vrij constante regenval – niet keihard en plotseling, want dan spoelt het water direct weer weg – en het was iets kouder dan gebruikelijk, met minder zonuren. “De regen kreeg niet de kans te verdampen en zakte langzaam de grond in. En je kunt het zien ook: de natuur is prachtig frisgroen.”
Ook Erik de Jonge, boswachter bij Brabants Landschap is in z’n nopjes: “Ik ben hier zo gelukkig mee.” Aan de telefoon vertelt hij dat hij zojuist van de boot stapt. “We zijn wezen kijken bij de lepelaarkolonie die hier op een eiland zit dat vorig jaar droogviel.” Vossen en andere roofdieren maakten toen de oversteek naar het eiland. “Zo’n 1 procent van de kuikens heeft dat overleefd.” Lepelaars zijn gevoelige vogels, legt De Jonge uit. Ze schrikken van zo’n tegenslag en dan is het nog maar afwachten of ze de volgende keer terugkomen. “Het had niet nog een jaar zo moeten lopen. Maar het is helemaal goed gekomen; ze zitten met z’n honderden te broeden.”
Veel zon, hoge temperaturen, hooguit ’s nachts romantisch op je dakramen een buitje – dat noemen we doorgaans mooi weer. “Maar als je het mij vraagt is dit – de afwisseling – het echt mooie weer”, aldus meteoroloog Damen. “Dit was precies wat we nodig hadden.” Vertel dat de volgende keer maar aan je buurman.
Deze site maakt gebruik van cookies om u een optimale bezoekerservaring te bieden en onze site te verbeteren. AccepterenInstellingen
Cookiebeleid
Overzicht cookies op oneworld.nl
We verzamelen via cookies gegevens met het doel de technische werking van de website en uw gebruiksgemak te garanderen. De cookies (kleine tekstbestanden die bij het eerste bezoek aan deze website worden opgeslagen op uw computer, tablet of smartphone) zorgen ervoor dat de website naar behoren werkt en onthouden bijvoorbeeld uw voorkeursinstellingen. Ook kunnen wij hiermee onze website optimaliseren.
Hiervoor gebruiken wij cookies van Google Analytics, dat het sitegebruik geanonimiseerd registreert en hiervan gegevens opslaat. Met deze gegevens maken wij bezoekstatistieken, op basis waarvan we verbeteringen doorvoeren op onze website. Google Analytics verschaft deze geanonimiseerde data aan derden indien wettelijk verplicht, of als deze derden de data namens Google Analytics verwerken. Door gebruik te maken van deze website geeft u toestemming voor deze anonieme gegevensverwerking door Google Analytics.
Daarnaast gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn.
Via deze cookiebalk krijgt u de mogelijkheid om de cookies te accepteren of de instellingen aan te passen. Onder 'Overige cookies' kunt u diverse cookies van externe diensten (zoals youtube, facebook, vimeo) uitzetten.
Een opt-out van Google Analytics op deze website kan via deze link.
Mocht u hierover vragen hebben, kunt u mailen naar: lezers@oneworld.nl
Op deze site gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn. Deze cookies kunt u niet uitzetten.
In onze artikelen gebruiken wij content van diverse externe diensten. Het is mogelijk om de volgende cookies uit te schakelen. Hiermee wordt deze content niet langer getoond.
Naam cookie
Soort content
youtube_embed
Youtube player embed
vimeo_embed
Vimeo player embed
google_maps
Google maps embed
twitter_widget
Twitter social widget
soundcloud_embed
Soundcloud player embed
instagram_embed
Instagram embed
Daarnaast gebruiken we Google reCaptcha om de website te beschermen tegen bots. Ook dit kan hier uitgezet worden, maar formulieren die hiervan gebruik maken kunnen dan niet ingediend worden
