Toos Hofstede van Maas Cleanup hoopt dat de Tweede Kamer de juridische status van de Maas wil onderzoeken. Beeld: Maas Clean Up
Klimaat

Deze Limburgers willen dat de Maas rechten krijgt

Kan een rivier een rechtszaak winnen? In Nederland nog niet, maar de mensen van de Limburgse stichting Maas Cleanup maken zich hard om de Maas haar eigen rechten te geven. Zodat speciaal aangestelde voogden namens de rivier kunnen spreken.

Door 1 juli 2021
Goal Getters klimaat klimaatonrecht milieu politiek SDG13
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
“De Maas moet voor zichzelf op kunnen komen,” zegt Toos Hofstede. Aan het woord is geen jurist, filosoof of doorgewinterde klimaatactivist, maar een Limburgse communicatiestrateeg. Toch staat ze, namens de beweging Maas Cleanup, aan de wieg van Maas in de Wet: een campagne met als doel de rivier de Maas haar eigen rechten te geven. De petitie is in juni gelanceerd.
“Er zijn veel milieuorganisaties die zich inzetten voor schone rivieren, maar uiteindelijk is er niemand écht verantwoordelijk voor wat er in de Maas terechtkomt”, zegt Hofstede; ze denkt bijvoorbeeld aan de grote hoeveelheden (plastic) afval die het water vervuilen. Als de Maas een rechtspersoon wordt, kunnen voogden, bijvoorbeeld een natuurorganisatie, namens de Maas spreken. De voogden kunnen dan aan tafel zitten bij beslissingen die de Maas aangaan. “Zodat we de Maas kunnen beschermen, voor huidige en toekomstige generaties.” De petitie roept de Kamer onder andere op om te onderzoeken wie de beste onafhankelijke vertegenwoordigers voor de Maas in Nederland zouden zijn.
OneWorld portretteert mensen die zich inzetten voor een betere buurt, school, of werkomgeving. De Verenigde Naties en miljoenen betrokken burgers spraken hiervoor de duurzame werelddoelen af (SDG’s), die we in 2030 moeten halen. Denk aan gendergelijkheid, géén armoede, betaalbare en duurzame energie en kwaliteitsonderwijs voor iedereen. De Goal Getters in deze rubriek gaan daar nu al voor. Geïnspireerd? Check hier wat jij kunt doen.

Maas in de Wet

Wereldwijd is het geen radicaal idee meer om de natuur wettelijke rechten te geven. De Whanganui in Nieuw-Zeeland kreeg in 2017 als eerste rivier ter wereld een juridische status en wordt nu vertegenwoordigd door zes ‘voogden’, benoemd door de Nieuw-Zeelandse overheid en de oorspronkelijke Maori-gemeenschap. Ook in Colombia, Bangladesh, Ecuador en Oeganda kregen natuurgebieden en rivieren wettelijke rechten. In Nederland is dat nog niet gebeurd. Wel werd het ministerie eerder gevraagd om te onderzoeken of de Waddenzee een rechtspersoonlijkheid kon krijgen, maar dat leverde nog niets op.
“

Maas in de Wet wil dat de Kamer onderzoekt op welke manier ze de rechten van de Maas in de wet kan vastleggen

Maas in de Wet mikt op 50.000 handtekeningen vóór World Cleanup Day op 18 september. Dan wordt de petitie aan de Tweede Kamer aangeboden. De stichting wil dat de Kamer onderzoekt op welke manier ze de rechten van de Maas in de wet kan vastleggen. Ook staat er een aantal concrete suggesties in over welke rechten de Maas zoal zou moeten krijgen, zoals het recht om te stromen en het recht om vrij te zijn van verontreiniging.
De Maas moet het recht krijgen om vrij te zijn van verontreiniging.

‘De rivier zou zelfs een rechtszaak kunnen aanspannen.’

Volgens Maas Cleanup is de huidige wet nog te weinig geschreven vanuit het perspectief van de natuur. Zo is Artikel 21 van de Grondwet, over het milieu, voornamelijk geschreven voor de mens: de overheid moet bijvoorbeeld zorg dragen voor de ‘bewoonbaarheid van het land’, in plaats van voor het land zelf. Bovendien leggen ecologische belangen het vaak af tegen economische belangen, wanneer er bijvoorbeeld een vergunning wordt aangevraagd voor een bedrijf, woning of industrieterrein. Als de Maas haar eigen rechtspersoonlijkheid heeft, krijgen ecologische belangen meer gewicht.

In het uiterste geval zou de rivier zelfs een rechtszaak kunnen aanspannen. Het zou niet de eerste keer zijn: in 2011 won de rivier de Vilcabamba in Ecuador een rechtszaak. Twee jaar nadat de overheid van Ecuador in 2008 de rechten van de natuur in de grondwet opnam, spanden twee burgers een zaak aan namens de Vilcabamba. Op 30 maart 2011 oordeelde de rechter dat het provinciebestuur moest voorkomen dat het verbreden van een snelweg verdere milieuschade zou aanrichten, bovendien moest het bestuur eerder aangerichte schade herstellen. Hofstede hoopt overigens dat het niet zover komt. Juist als voogden al in een vroeg stadium worden meegenomen in beslissingen die de Maas aangaan, kan een rechtszaak worden vermeden.

Gericht op bedrijven

De initiatiefnemers van Maas in de Wet, de Limburgse beweging Maas Cleanup, ontstond eind 2019 met als doel om het zwerfafvalprobleem in en rond de Maas op te lossen, en dan vooral door het bedrijfsleven te overtuigen om te verduurzamen. Dat werd gekoppeld aan het idee om één dag in het jaar de Maas eens goed op te ruimen. Op 19 september 2020, World Cleanup Day, werden ruim 5.000 vrijwilligers opgetrommeld die samen de Maas en haar oevers en beken opruimden; dit jaar vindt de actie op 18 september plaats.
“

De rivier schoonmaken en schoon hóuden, daar gaat het om bij Maas Cleanup

“Maar we moeten constant uitleggen dat het niet om die ene dag gaat,” zegt projectleider Jos van Beek. Zijn motivatie voor Maas Cleanup begon vrij simpel: “Ik kan gewoon niet tegen zwerfafval,” lacht hij. “Dus de rivier schoonmaken en schoon hóuden, daar gaat het om bij Maas Cleanup.” De beweging right zich voornamelijk op de aangesloten bedrijven: zo’n 25 bedrijven steunen de beweging middels sponsoring en door mee te werken aan de opruimactie.

Verder vraagt Maas Cleanup de bedrijven om concrete doelstellingen te vormen over hun onder andere hun afvalbeleid en hun duurzaamheidsprestaties. Van Beek: “We hebben uiteraard niet de middelen om het af te dwingen, dat willen we ook helemaal niet. Veel bedrijven wíllen graag verbeteren, en ze kunnen elkaar het goede voorbeeld geven.”

Jos van Beek: “De rivier schoonmaken en schoon hóuden, daar gaat het om bij Maas Cleanup.”

Strengere regels

Volgens Van Beek was het niet meer dan logisch dat de stichting zich nu tot de politiek richt. Hij en Hofstede komen uit het bedrijfsleven, ze weten hoe het eraan toegaat. Van Beek: “De klant wil zo min mogelijk betalen, bedrijven concurreren met elkaar en alles moet zo goedkoop mogelijk.” Milieubelangen leggen het daarom vaak af tegen commerciële belangen. “Daarom hebben we de politiek nodig om strengere regels en beter toezicht in te stellen.”
“

Bedrijven moeten kritisch naar hun eigen bedrijfsvoering kijken, maar het is aan de politiek om goed te controleren.

Maas Cleanup heeft wel eens kritiek ontvangen van klimaatactivisten over het feit dat zij met grote bedrijven in zee gaan. Een deel van het zwerfafval en de microplastics in en rond de Maas zijn immers afkomstig van bedrijven zelf. Maar het probleem is volgens Van Beek dat bedrijven zich over het algemeen wél aan de regels houden. “De vraag is of die regels streng genoeg zijn. Daarom roepen wij bedrijven op om kritisch naar hun eigen bedrijfsvoering te kijken, maar het is aan de politiek om goed te controleren.”

Daarom heeft Maas Cleanup het vizier met Maas in de Wet op de politiek gericht. Hofstede is ervan overtuigd dat de Maas uiteindelijk haar eigen rechten krijgt. “De reacties die ik tot nu toe uit Den Haag krijg zijn heel positief, en zelfs in Brussel wordt er vol verwachting naar gekeken.” Bovendien, voegt Van Beek daaraan toe, hopen ze dat anderen zich geroepen voelen om zélf in actie te komen. “Hoe mooi zou het zijn als we straks ook een Maas Cleanup, een Rijn Cleanup en een IJssel Cleanup hebben?”

'Erken milieuvervuiling als internationale misdaad'

Shell moet zijn milieubeleid drastisch aanpassen, oordeelde de rechter in een unieke uitspraak.

'De natuur vernietigen moet strafbaar worden'

‘Alleen het strafrecht kan de westerse samenleving ervan overtuigen dat de mens de aarde niet bezit.’

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons