Burglar bars, wie is er niet groot mee geworden? Stalen stangen voor de ramen van woonhuizen, bedoeld om dieven buiten te houden. In Kenia en andere landen van Afrika ken ik het eigenlijk niet anders. Een open, doorzichtige ruimte dient in kleine, veilige vlakken verdeeld te worden. Wie dat niet doet, is zelf verantwoordelijk voor de gevolgen.
Het is een werkelijkheid die erg ver af ligt van het touwtje dat vroeger ook uit de brievenbus van mijn ouderlijk woonhuis stak. Het touwtje dat zei: ‘Wie aan mij trekt, weet dat hij de deur opent en dat hij dat enkel doet omdat hij rechtmatig toegang heeft tot deze woning.’ Een kwestie van vertrouwen dus. Terwijl het in Afrika precies andersom lijkt te zijn.
Of de ‘dievenstangen’ in de praktijk altijd even goed werken, is weer een andere vraag. Ooit, bij een vorige woning van me in Nairobi, kwam een man een glasvezelkabel aanleggen. Hij was op een ladder tot aan de buitenkant van het raam van mijn werkkamer op de eerste verdieping gekomen, en moest daarna binnen verder.
‘Wacht’, zei ik vanaf de andere kant van het glas, ‘laat me naar beneden lopen en voor je open doen.’ De man keek me glimlachend aan. ‘Dat hoeft niet hoor.’ Nog voordat ik het goed en wel besefte, had hij zich met zijn kleine, tengere lichaam door een van de ‘veilige vlakken’ heen gewerkt en stond hij midden in mijn kamer. Juist. Wie kwaad wil, weet altijd een weg te vinden.
De beschermende werking van burglar bars is dus niet veel meer dan een symbolische. Erg is dat niet. Het kruisje dat mijn vader met zijn duim bij mij als kind voor het slapengaan op mijn voorhoofd zette, was al even symbolisch, maar gaf me toch maar mooi een onbezorgde nachtrust.
We kunnen ons veilig wanen – veel meer dan dat is waarschijnlijk niemand van ons vergund. Een van de vele dingen die ik op dit continent heb geleerd, is hoe breekbaar alle leven is. Dat gevaar niet de uitzondering is, hoe graag de bewoners bij de brug in Alphen aan den Rijn dat ook zouden willen, maar de norm. En dat het niet bijzonder is dat iets verkeerd gaat, maar juist dat zo vaak zo veel goed lijkt te gaan.
Gewapend met die kennis, kan het weer boeiend worden om het leven tegemoet te treden. De ‘veilige vlakken’ zijn klein en onbetrouwbaar. Dan kan het juist een vrolijke uitdaging zijn om te proberen ze groter te maken. En precies dat zie ik in Afrika meer en meer gebeuren. Het leven hier wordt opener, doorzichtiger. Het is fascinerend om dat proces van dichtbij mee te kunnen maken.
Het gebeurt ook letterlijk, zo begint me op te vallen. In mijn woonplaats bijvoorbeeld komen steeds meer flats, steeds meer woonappartementen waarvan de ramen geen burglar bars hebben. Is Nairobi dan zo veel veiliger geworden? Helaas niet. Maar het zelfvertrouwen, en daarmee de mentale weerbaarheid van mensen, neemt steeds meer toe.
Ik kan dit alles niet met harde cijfers bewijzen. Maar het is een fenomeen dat past bij de middenklasse, bij dat deel van de samenleving dus dat hier groeiende is. Dat met meer zelfvertrouwen ook meer ‘geluk’ komt, hoort u mij niet zeggen. Maar je niet door het leven laten ‘stangen’: mij lijkt het van grote waarde.
