Hoe ik in Ghana mijn Mekka vond

Leven met racisme vreet op subtiele wijze aan je veiligheid en je geestelijke gezondheid. Onlangs ervoer ik dat het ook heel anders kan, toen ik voor het eerst in mijn leven het continent bezocht van mijn voorouders, of beter gezegd: waar mijn voorouders vandaan gestolen zijn. Mijn bezoek aan Ghana deed me meer dan ooit beseffen van welke trotse mensen ik eigenlijk afstam, en wat van hen is afgepakt. En ook: dat er een plek is waar Zwarte1 mensen gewoon mensen zijn.

Mijn eerste bezoek aan Afrika was om meerdere redenen bijzonder. Mijn belangrijkste missie was het plaatsen van een foto van mijn over-over-overgrootvader, de slavernijheld Broos, in een museum aldaar. Kap’ten Broos, de voorvader van de families Deekman, Landveld, Babel en vele anderen in Suriname, was een verzetsstrijder ten tijde van de slavernij. Mijn grootmoeder, Bertha Deekman, was zijn kleindochter.

Ik heb het bevooroordeelde beeld dat de westerse media van Afrikaanse landen presenteerden nooit geloofd, ik wist wel beter. Volgens hen zou Ghana gedomineerd zijn door armoede. Alle kinderen zouden honger hebben, met bolle buiken vol lucht en tranenslurpende vliegen in hun ooghoeken. Deze plek zou in eeuwige duisternis zijn gehuld. En dat landen als Ghana vastzaten in de Middeleeuwen en een cyclus van destructieve oorlogvoering, zou een logisch gevolg zijn van het feit dat het bevolkt wordt door overwegend Zwarte mensen.

Haar compliment raakte me. Ik ben opgegroeid in Suriname in een tijd waarin het kolonialisme eiste dat mijn type haar moest worden afgeschoren of ‘gerelaxt’. Ik heb van dat haar dat groeit in minuscule krullen die lijken op kleine springveertjes. Het werd nooit de grote, ronde afrokroon die populair was in de jaren zeventig, en ik kon niet eens dromen van de Jheri curl van de jaren tachtig. Ik herinner me levendig dat klasgenoten grapjes maakten over mijn zwarte huid en mijn haar. Ze noemden het treiterend ‘oloisi veer’, horlogeveren

En nu, in Ghana, zei iemand terloops: “Ik hou van je haar.” In een terminal waar iedereen op mij leek. Ik zag een kerel die net mijn grote neefje Sergio was, compleet met enorme biceps. De taxichauffeur die niet kon geloven dat er racistische mensen in Nederland waren, leek van opzij op mijn vader. Toen ik een mooie vrouw vertelde dat ze me deed denken aan een ex-vriendin van vele jaren geleden, bekeek ze me keurend van top tot teen en vroeg: “Maar heb je nu een vriendin?”

En niemand stoorde zich aan mijn huidskleur.

Ik heb altijd gezegd dat ik een Afrikaan ben die in Suriname geboren is en ik dacht lang dat ik volledig begreep wat dat betekende. Maar ik had het bij het verkeerde eind. Suriname is mijn geboorteplek, waar ik een speciale band mee heb, maar het is niet waar ik vandaan kom. Ik wist niet dat ik iets zocht, maar toen ik het vond herkende ik het meteen. In Ghana ontmoette ik vele nieuwe identiteiten van mezelf.

“Jij bent Gã. Zoals ik”, zei de congaspeler van het National Theatre. Zijn mensen komen uit de zuidoostelijke kustgebieden van Ghana. Hij had tribale tatoeages op zijn gezicht, Akam: kleine sneetjes die zijn moeder in zijn gezicht had gesneden toen hij baby was, en waarin ze magisch spul had gedaan dat hem moest beschermen tegen de slechte geesten die zijn broers van haar hadden afgepakt. Nana, de veelzijdige media-ondernemer die volhield dat ik net als hij van de lange, sterke Denkyra uit het noorden afstam had ook Akam op beide wangen, en nu wilde ik ze ook.

Ik weet niet helemaal zeker of mijn bloedlijn me ernaar terugvoert, maar toch huilde ik toen ik me waste in de Slave River bij Assin Manso in het centrum van Ghana, waar mijn voorouders vermoedelijk hun laatste bad mochten nemen, voordat ze als vee werden verkocht. Op deze heilige plaats baadde ik mijn hoofd om te denken, mijn schouders om gewicht te tillen, mijn benen om mij te dragen. En terwijl mijn tranen zich vermengden met de tranen van mijn voorouders, realiseerde ik me nog meer dat ik hier net zo goed thuishoorde als op de plaats waar ze naartoe werden ontvoerd, waar ze weerstand boden en overwonnen. Ik begreep dat hun overleven de reden is waarom ik moet blijven weerstaan en overwinnen.

Vroeger stak ik na zonsondergang de straat over, als in de verte iemand naderde. Het was ridderlijk, maar ik vertelde de wereld onbewust dat ik me ervan bewust was dat ik als gevaarlijk kon worden beschouwd. Afrika heeft me daar volledig van genezen. Ga erheen, laat je genezen. Bedank me later.