Tegen de achtergrond van het Nederlandse voorzitterschap van de raad van de EU, gaat Reinier Vriend voor OneWorld.nl op zoek naar de Europese waarden van alledag. In de serie #ThisIsMyEurope spreekt hij Europeanen van allerlei pluimage om te ontdekken wat Europa voor ons betekent. Deze week spreekt hij achterblijver Virág Markus uit Hongarije.
Kort geleden verhuisden de ouders van Virág naar Duitsland. "Daar stonden we, de auto tot de nok toe gevuld. Klaar voor de reis naar het Westen." Virág, die in Hongarije bleef, waardeert de nostalgie. "Het voelde alsof we 1956 naspeelden." Destijds maakten tienduizenden Hongaren gebruik van de opstand om Sovjet-socialisme te ontvluchten.
Hongaren hebben altijd een ambivalente relatie met Europa gehad. We liggen er middenin, maar we zijn ook altijd outsiders
Vandaag is Virágs familie onderdeel van een nieuwe golf Hongaren die het land verlaat. Virág Markus (27) werkt bij het Estse Instituut in Boedapest. Door onverhoeds Ests als minor te kiezen, is ze nu één van de miljoen sprekers die de taal wereldwijd kent. Daarnaast beheerst ze het Frans, Duits en Engels.
We bespreken via Skype wat Europa voor haar betekent. "Hongaren hebben altijd een ambivalente relatie met Europa gehad. We liggen er middenin, maar we zijn ook altijd outsiders. Onze rare taal, onze eilandersmentaliteit… We schrijven zelfs de datum andersom."
Euro-optimisme
De geschiedenis is even verwarrend. Eerst verloor Hongarije haar Europese keizerrijk, toen werd het na WOII ingedeeld bij het Oostblok. "Ook daar hoorden we niet echt bij. Hongarije stond bekend als de ‘vrolijkste barak’, met goulashcommunisme met paprikasmaak. Het is niet verrassend dat we ook nu weer moeite hebben ons te plaatsen." Virág groeide op in een sfeer van Euro-optimisme. "Ik ging naar de Europese School in Wenen. Het was een idealistisch experiment om Europeanen van ons te maken. Ze verzamelden toekomstige EU-kinderen om kennis te maken met hun Westerse vriendjes. Het had iets Sovjet-achtigs: elk kind in zijn nationale kostuum, samen de Europese hymne zingend. Maar in de pauze hadden we kinderachtige nationalistische ruzietjes."
Toch heeft Virág het gevoel dat die tijd haar goed heeft gedaan. "Ik was een introvert kind. Daar moest ik wel loskomen. Andere talen spreken, communiceren. De ander leren kennen, realiseren dat het ook gewoon kinderen zijn." Volgens Virág wordt dat optimistische Europese perspectief uit de jaren 90 nu getest. "Zoveel mensen willen of worden gedwongen zich te verplaatsen. ‘Europeesheid’ wordt nu in de praktijk gebracht; al het EU-humanisme waar we zo lang over hebben gepraat moet zich nu bewijzen. Het is makkelijk geweest om te hopen na de neergang van het IJzeren Gordijn, maar nu is het tijd om het te laten zien."
Veel mensen denken dat Europa een bedreiging inhoudt voor hun ‘grootse nationale cultuur’
Dat is niet altijd even makkelijk. "Volgens mij werkt het niet, tenminste niet in Hongarije. Een minderheid blijft Europees en open. Zij zijn benieuwd naar de ander. Maar veel mensen denken dat Europa een bedreiging inhoudt voor hun ‘grootse nationale cultuur’." De opkomst van rechts helpt volgens haar ook niet mee. Ze gelooft dat omgaan met andere Europese culturen voor veel Hongaren moeilijk is: "Denken is een vermoeiende activiteit. Ik neem het niemand kwalijk, ik ken de automatismen. Het is makkelijker om je af te sluiten als je wordt geconfronteerd met het onbekende. Maar het heeft wel gevolgen. De grote meerderheid van de opiniemakers laat hun publiek geloven dat Hongarije onder vuur ligt, dat ‘Europees liberalisme’ de vijand is van de ‘christelijke waarden’. Angst is wijdverspreid, zowel politiek als sociaal."
Antwoord op de angst
De keus van haar ouders om te verhuizen heeft te maken met de overheersende mentaliteit in Hongarije. "Ze voelen zich schuldig over hun vertrek. Ze houden van het leven in het provinciale Hongarije. Als dokters begrijpen ze dat hun aanwezigheid belangrijk is voor de gemeenschap." Maar het werk in de zorg is steeds frustrerender geworden. "Dat educatie en zorg te weinig geld krijgen is nog niet eens het ergste. Dat is het feodalisme. Op elke machtszetel zit een kleine koning. Met zijn hand op de knip en al het geduld van de wereld." Na decennia vertrokken haar ouders toch. Virág ziet het ook als kans. "Mijn zusje is nu twaalf jaar oud. Hopelijk krijgt zij nu de kans om over de muur van haar kleine tuintje te kijken en ontwikkelt ze haar eigen Europese identiteit. Dat is het antwoord op de angst."
