Is het in ons veiligheidsbelang om samen te werken met regimes onder leiding van een dictator? Factchecker Ruerd Ruben zocht het voor OneWorld uit.
De claim
“In plaats van dat je zegt: u handelt niet volgens onze standaard, dus we vinden u slecht, moet je toch veel meer de coöperatie zoeken met het regime, omdat het in ons veiligheidsbelang is.”
Halbe Zijlstra, fractievoorzitter VVD, in de Volkskrant, 28 maart 2015
Zin
Halbe Zijlstra wil onze omgeving graag veilig houden en bepleit een ‘realistisch buitenlandbeleid’. Beleid waarbij we kijken naar wat haalbaar is, in plaats van wat wenselijk is. Dan moeten we soms relaties onderhouden met ietwat ongemakkelijke partners: landen aan de rand van Europa die vaak wat minder democratisch zijn. In dat geval geldt: een dictator valt te verkiezen boven een permanente burgeroorlog. Stabiele regimes aan de rand van Europa leiden tot minder vluchtelingen en veilige vaarroutes, aldus Zijlstra.
Onzin
Zijlstra doet alsof dit idee nieuw is voor Nederland. Dat is niet zo: we onderhouden al intensieve relaties met weinig democratische landen als Egypte, Saudi-Arabië en China. Hierbij staan handelsbelangen voorop. Maar er zitten haken en ogen aan dit beleid. Wanneer de bevolking in verzet komt tegen zo’n repressief regime – en dat gaat ooit gebeuren – dan is onze handelswaar ineens minder welkom. Ook levert het spanningen op als Nederlandse politici zich wel laten zien bij verzet op het Tahirplein in Caïro of het Majdanplein in Kiev, maar daarna weinig concrete hulp volgt. De hamvraag is of lokale dictaturen het Nederlandse (handels)belang wel zo goed dienen. Vaak gaat politieke autocratie samen met een slecht investeringsklimaat voor bedrijven en grote binnenlandse ongelijkheid. Nederlandse bedrijven kunnen dan slechts een kleine elitemarkt bedienen. In het geval van een politieke omwenteling is het beter niet al te vuile handen te hebben. tenslotte geeft economische samenwerking ongewild legitimiteit aan een ‘fout’ regime en houdt onderdrukking zo langer in stand.
Conclusie
Diplomatie vraagt om onderhoud van relaties met het buitenland. Maar in fragiele staten waar de rechtstaat minder gevestigd is, is er vooral behoefte aan ontwikkelingshulp die de opbouw van democratische instituties ondersteunt, zoals rechtbanken en gemeentebesturen. Onderzoek van de Harvard Universiteit laat zien dat juist in landen met meer politieke vrijheden ook economische hervormingen succesvoller uitpakken. Democratie is dus de beste garantie voor economische vooruitgang, en daarmee het bestrijden van instabiliteit.
Mei 2015
