De ‘menselijke tragedie’ achter onze betaalbare paprika

‘Alles is weg. Ik heb niets meer, alleen de kleren die ik aan heb.’ Het is 6 uur ‘s ochtends, midden in de winter begin 2021 en de Ghanese veertiger Samuel* rilt van de kou. Twee dagen eerder verwoestte een brand meer dan veertig woningen van arbeidsmigranten in de krottenwijk Don Domingo bij het dorp Atochares, in het zuiden van Spanje. Samuel staat op de plek waar zijn huisje stond en pakt de aarde op met zijn handen. ‘Hier had ik een kleine moestuin en kruiden voor het koken.’ Een nabijgelegen klooster doneerde wat tenten, het Rode Kruis bracht maaltijden, maar verder kwam er geen hulp.

Samuel is een van de ongeveer 100.000 Afrikaanse arbeidsmigranten in Zuid-Spanje. Jaarlijks oogsten zij 3 tot 5 miljoen ton groenten en fruit voor de export. Nederland is, met 10 procent van de Spaanse export, een belangrijke afzetmarkt voor het land1. Ze werken in plastic kassen in een enorm gebied van 30.000 hectare in de provincie Almeria in Andalusië, ook wel de ‘Sea of Plastic’ genoemd. Samuel en de andere arbeidsmigranten wonen in zelfgemaakte huisjes van hout en plastic, zonder toegang tot schoon drinkwater, elektriciteit en sanitaire voorzieningen.

Door een brand in de krottenwijk Don Domingo verloor de Ghanese Samuel alles wat hij bezat.Beeld: Jet Budelman

De schatting van 100.000 Afrikanen komt van vakbondsman José García Cuevas van vakbond SOC-SAT. Hij ziet dat de werkomstandigheden van de arbeiders zwaar zijn. In de kassen kan de hitte oplopen tot boven de 45 graden en het is er extreem vochtig. Samuel en zijn collega’s verdienen onder het wettelijke minimumloon. Een speciale VN-rapporteur voor extreme armoede noemt de situatie van arbeidsmigranten in Zuid-Spanje een ‘menselijke tragedie’. In de Britse krant The Guardian riep hij de Spaanse regering een einde te maken aan de slechte werkomstandigheden voor arbeidsmigranten.

Afhankelijk van de boer

Spanje is een aantrekkelijke bestemming voor arbeidsmigranten. Na drie jaar illegaal werk in de landbouw kun je er, met een jaarcontract op zak van de boer, een verblijfsvergunning krijgen. In andere landen is dat voor zover bekend op deze manier niet mogelijk. De migrant is afhankelijk van een boer die een jaarcontract geeft. Volgens Mohamed (55), een arbeidsmigrant uit Marokko, vragen boeren soms geld in ruil voor die vergunning: “Enkele duizenden euro’s.” Hoeveel migranten uiteindelijk een werkvergunning krijgen en dus uit de illegaliteit komen is onduidelijk.

Arbeidsmigranten werken aan de bouw van een nieuwe plastic kas.Beeld: Jet Budelman

Tijdens de pandemie groeide de krottenwijk aan de rotonde bij Los Albaricoques uit zijn voegen. De huisjes staan steeds dichter langs de openbare weg. Rond de vorige jaarwisseling gold in Spanje een strenge lockdown: grenzen tussen provincies waren gesloten en de Guardia Civil was zichtbaar aanwezig. Voor de migranten had die periode grote gevolgen. Hun werk is seizoensgebonden en voor de oogst van aardbeien of olijven, die tussen september en februari plaatsvindt, kunnen zij tijdens zo’n lockdown niet reizen. Door politiecontroles op illegale arbeid in de kassen kunnen ongedocumenteerde arbeidsmigranten alleen in het weekend werken, wanneer er geen inspecties zijn.

“
Migranten mogen in Europa asiel aanvragen, maar dan moeten ze er wel zien te komen

Tweet dit

Mohamed kwam al in 1995 in Spanje aan, in een houten boot met 35 anderen. Hij heeft geschiedenis gestudeerd, maar het was voor hem onmogelijk in Marokko een baan te vinden die daarop aansloot. “Ik ben niet alleen gekomen om geld te verdienen”, vertelt hij in zijn kleine kamer met stapelbedden voor vier mannen. “Ik was nieuwsgierig en wilde ook mijn geest verruimen.” Hij heeft zich in Spanje ingezet in een vakbond om op te komen voor de rechten van de arbeidsmigranten.

Arbeidsmigranten wonen in zelfgemaakte huisjes van hout en plastic, zonder toegang tot schoon drinkwater, elektriciteit en sanitaire voorzieningen.Beeld: Jet Budelman

Europese grenzen zitten potdicht

Rachid (42) uit Marokko zit verslagen op een grauwe plastic stoel voor zijn huisje. Hij heeft geen papieren. “Ik kan al twee maanden geen werk krijgen”, zegt hij met een bedrukt gezicht. Volgens hem rijden er nauwelijks ploegbazen rond om migranten op te halen, door coronarestricties zoals het maximaal toegestane aantal personen in een auto. Ook zijn er meer migranten uit Afrika gekomen door de verslechterde economische situatie in hun eigen land.

“
Marokko ontvangt geld van de EU en Spanje om de grens te bewaken

Tweet dit

In theorie hebben migranten die in Europa aankomen het recht om een asielaanvraag te doen, maar daarvoor moeten ze eerst de grens over zien te komen; aan de EU-buitengrenzen worden zij geweerd met grote hekken. In de eerste negen maanden van dit jaar kwamen ruim 28.000 migranten op illegale wijze in Spanje aan, twee keer zoveel als het jaar daarvoor. Volgens een recent onderzoek van The Guardian weren Europese landen aan de Middellandse Zee migranten middels ‘illegale praktijken’. Marokko ontvangt geld van de EU en Spanje om de grens te bewaken en in augustus begon de Spaanse regering met de deportatie naar Marokko van achthonderd minderjarige migranten uit Ceuta, de Spaanse enclave op het Afrikaans continent. Dit ondanks protesten van onder meer Save the Children en Unicef, die van ‘schendingen van de fundamentele rechten van kinderen’ spreken.

De Marokkaanse Said (niet in dit verhaal) staat in de deuropening van het zelfgemaakte huis van een vriend in de krottenwijk Los Albaricuoqes.Beeld: Jet Budelman

De 38-jarige Marie-Carmen woont in een krotwoning met twee landgenotes aan de rotonde bij Los Albaricoques. Vrouwen zijn in de minderheid onder de arbeidsmigranten. “Maar we werken minstens zo goed als de mannen. De boeren nemen ons alleen niet aan omdat we vrouw zijn.” Marie-Carmen is afkomstig uit Equatoriaal-Guinea, een voormalige Spaanse kolonie, waar haar zes kinderen wonen. Marie-Carmen spreekt vloeiend Spaans, is al tien jaar in Spanje en heeft toch nog steeds geen verblijfsvergunning. Zolang er geen boer is die hun een jaarcontract aanbiedt, hebben zij geen zicht op verbetering.

Marie-Carmen is verontwaardigd over de manier waarop de Spaanse autoriteiten hen sinds corona behandelen. “Er komen bijna geen Spanjaarden in de krottenwijken, maar tijdens de pandemie checkten ze ingepakt als maanmannetjes met mondkapjes, handschoenen en een thermometer of er corona heerste. We werden behandeld alsof we geen mensen zijn.” Ze weet niet precies wie de mensen waren die langskwamen.

De krottenwijk waar Rachid uit Marokko en Marie-Carmen uit Equatoriaal-Guinea en haar vriendinnen wonen.Beeld: Jet Budelman

Niet meer dan overleven

“Hier is geen toekomst voor ons”, zegt Mohamed resoluut. “Ook niet als je een verblijfsvergunning hebt. Als arbeidsmigrant in de kassen kom je niet verder dan overleven. Als je wel uit de misère komt, dan handel je in drug of andere illegale zaken.” Zijn neef van 19 is net bij hem komen wonen in de hoop hier geld te verdienen. Mohamed vindt het fijn om de jongen om hem heen te hebben, maar hij maakt zich zorgen om diens toekomst.

“
Elke maand stuurt Abdellatif geld naar zijn moeder in Marokko

Tweet dit

Mohamed hoeft bij zijn familie niet meer de schijn op te houden dat hij een geweldig leven heeft, maar de meesten zwijgen tegenover de familie thuis over de omstandigheden waarin ze wonen en werken. De 27-jarige Abdellatif uit Marokko ervaart bijvoorbeeld veel druk: hij is de enige van zijn broers en zussen die naar Europa is gegaan. Elke maand stuurt hij geld naar zijn moeder. Die woont alleen sinds zijn vader is overleden toen Abdellatif twaalf jaar oud was. Hij staat samen met vijf huisgenoten in de zelfgemaakte keuken van plastic. De emoties lopen hoog op als het over hun woonsituatie gaat. In Marokko woonden ze beter, alleen verdienden ze als dagloner in Marokko 10 euro per dag, nog geen derde van wat ze in Spanje verdienen.

Abdellatif uit Marokko is vijf jaar in Spanje en probeert een verblijfsvergunning te krijgen.
Beeld: Jet Budelman

Samuels toekomst is grimmig: drie jaar geleden werd hij doodziek. Hij raakte vergiftigd door het drinken van water uit een kraan die bestemd was voor de landbouw. De gemeente had de kraan naast de krottenwijk aangelegd. Nu kan hij niet meer werken vanwege zijn slechte gezondheid. Hij heeft nog geregeld onderzoeken in het ziekenhuis en geen geld om terug te keren naar Ghana.

Maar Abdellatif heeft een meevaller: opgewonden vertelt hij begin november aan de telefoon dat hij niet alleen een verblijfsvergunning krijgt, omdat hij een contract heeft bij een nieuwe boer, maar ook meer loon. Komende zomer loopt zijn jaarcontract af en wil hij zijn moeder in Marokko bezoeken. “Ze is heel blij dat ik kom, ze heeft al verschillende dates voor me geregeld”, zegt hij lachend. Maar hij wil wel weer terug naar Spanje en een vrouw meenemen kost veel geld. Dan laat hij een stilte vallen. “Zijn er bij jullie in Nederland ook kassen waar ik kan werken?”

* De geïnterviewde arbeidsmigranten wilden niet met hun achternaam in dit artikel genoemd worden, uit angst voor uitzetting uit Spanje, waar zij ongedocumenteerd verblijven.

Dit artikel is mede mogelijk gemaakt door het Steunfonds Freelance Journalisten.

Te huur in Zimbabwe: ruime woning met uitzicht op milieuramp

'Ik vrees dat ik op een dag niet levend mijn huis uit kom.'

Wij betalen miljarden aan vuile energie – in Afrika

Alleen de gasinstallaties zijn al goed voor 10 procent van de CO2-uitstoot van Mozambique.

Product Aantal	Totaal
Subtotaal in winkelwagen	€ 0,00
Besteltotaal	€ 0,00

Naam cookie	Soort content
youtube_embed	Youtube player embed
vimeo_embed	Vimeo player embed
google_maps	Google maps embed
twitter_widget	Twitter social widget
soundcloud_embed	Soundcloud player embed
instagram_embed	Instagram embed

De ‘menselijke tragedie’ achter onze betaalbare paprika

Afhankelijk van de boer

Europese grenzen zitten potdicht

Niet meer dan overleven

Te huur in Zimbabwe: ruime woning met uitzicht op milieuramp

Wij betalen miljarden aan vuile energie – in Afrika

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

Verder lezen?

Word abonnee

Factuurgegevens

Je bestelling

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons

Volg ons

Redactienieuwsbrief ontvangen