Mensenrechten

Deel 6: Epiloog

Ook mannen worden uitgebuit in de seksindustrie. En dat gebeurt heel wat vaker dan we denken, maakte de Nationaal Rapporteur Mensenhandel eind september bekend. In deze serie lees je het verhaal van Gabriël uit Liberia. In de epiloog vertellen we hoe het nu met hem gaat. En gaan we op zoek naar oplossingen voor de in deze serie geschetste problemen.

Door 16 oktober 2017
asielbeleid gender mensenhandel migratie seksuele uitbuiting Vluchtelingen
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Wat hiervoor kwam

Gabriël gaat in 2014 op aanraden van zijn advocaat naar het IMMO. Daar wordt een posttraumatische stressstoornis geconstateerd, waarvan aard en inhoud kenmerkend zijn voor slachtoffers van seksuele uitbuiting. Ondanks dat wordt hij door de IND nog altijd niet erkend als slachtoffer. In 2015 ziet zijn therapeute zich genoodzaakt de behandeling te stoppen: zonder ziektekostenverzekering kan ze niets meer voor hem doen.

 

Voor deze serie artikelen spraken we met zorgverleners, maatschappelijk werkers, onderzoekers, rechercheurs, advocaten en vele anderen die zich bezighouden met mensenhandel en seksuele uitbuiting. Zij zijn bezorgd over het gebrek aan aandacht voor mannelijke slachtoffers en dat een groot deel zich niet als slachtoffer meldt. Ook benoemden zij keer op keer het wantrouwen waarmee mannelijke slachtoffers bejegend worden. Maar behalve kritiek hadden ze ook allerlei ideeën om het beleid te verbeteren. We hebben de vier belangrijkste op een rijtje gezet;

1. Stel vast of iemand slachtoffer is

Mensenhandel is het enige misdrijf in Nederland waarbij over ‘vermeende’ slachtoffers wordt gesproken. Je hebt ook nog de term ‘juridisch’ slachtoffer, die gebruikt wordt indien een dader is veroordeeld. Maar momenteel is er geen enkele instantie aangewezen om te onderzoeken of iemand echt slachtoffer is of niet.
“

Met het vaststellen van slachtofferschap geef je slachtoffers erkenning voor wat hen is overkomen.

De handel in mannen

Op het Ministerie van Veiligheid en Justitie ligt al enige jaren een plan klaar voor een pilot om slachtofferschap te kunnen vaststellen. Het idee is dat experts vanuit verschillende disciplines, zoals psychiaters, IND-medewerkers en cultureel antropologen, gezamenlijk beoordelen hoe aannemelijk iemands verhaal is. De voordelen zijn legio. Met het vaststellen van slachtofferschap geef je slachtoffers erkenning voor wat hen is overkomen. Wantrouwen en zorgen over misbruik van de verblijfsregeling zijn niet meer nodig. Bovendien krijg je zo een veel beter beeld van het aantal slachtoffers. En tot slot: door feitelijk slachtofferschap te koppelen aan verblijfsrecht verhoog je de aangiftebereidheid en opsporingsmogelijkheden. Het Schadefonds Geweldsmisdrijven kreeg opdracht deze pilot uit te voeren. Tijdens een interview met Nationaal Rapporteur Corinne Dettmeijer eind september vertelde ze ons dat het na lang wachten en veel aandringen bijna zo ver is: vanaf 1 januari 2018 gaat de pilot van start.

2. Stel het slachtoffer centraal – niet de dader

De tijdelijke verblijfsregeling voor slachtoffers van mensenhandel (de B8-regeling) is in eerste instantie bedoeld om slachtoffers in Nederland te houden tijdens de duur van het politieonderzoek. Daarnaast voorziet de regeling in de mogelijkheid om slachtoffers opvang en bescherming te bieden.
“

Zorg dat slachtoffers zich meer voelen dan een middel om een boef te vangen.

Draai dit om, zeggen mensen als hoogleraar Conny Rijken. Door de nadruk op de opsporing staat nu de dader centraal. Zet liever het slachtoffer centraal en bied erkende slachtoffers veiligheid en zorg. Deze slachtoffer-georiënteerde beweging doet zich ook voor in de internationale wetgeving. Vreemd genoeg beweegt Nederland juist in tegenovergestelde richting. Maar een slachtoffer is meer dan een middel om de boef te vangen. Geef slachtoffers psychische begeleiding bij het verwerken van wat hun is overkomen. Niet alleen voor de duur van het politieonderzoek, maar zo lang als zij dat nodig hebben.

3. Stop de verkokering van het migratiebeleid

Een buitenlands slachtoffer van mensenhandel kan kiezen: doe je aangifte zodat je tijdelijk verblijfsrecht krijgt, vraag je asiel aan op grond van bijvoorbeeld homoseksualiteit, of vraag je uitstel van vertrek op grond van psychische klachten? Hoe maak je de meeste kans om in Nederland te blijven?
“

Laat het slachtoffer niet zelf een juridische procedure kiezen.

Laat deze keuze niet aan het slachtoffer, stelt onder meer Frank Noteboom, coördinator van het Centrum Kinderhandel Mensenhandel. Laat iemand in een keer zijn hele verhaal doen en weeg alle omstandigheden mee bij de beoordeling – waarbij je er wel rekening mee houdt dat juist slachtoffers van seksueel geweld niet altijd meteen met hun hele verhaal over de brug durven komen.

Zo voorkom je dat iemand na afwijzing van een asielaanvraag jaren later alsnog aangifte doet om een beroep op de B8-regeling te doen, terwijl alle opsporingsindicaties dan allang verdwenen zijn. Je voorkomt daarmee ook de hoge juridische kosten van het stapelen van procedures en dat iemand jarenlang in onzekerheid verkeert over zijn toekomst.

4. Haal mannen uit de schaduw

Zorg dat iedereen die met slachtoffers van mensenhandel te maken kan krijgen, ervan doordrongen is dat ook mannen slachtoffer kunnen zijn. Zodat signalen niet langer worden gemist, slachtoffers niet tegen wantrouwen hoeven op te boksen en ook mannen de zorg en opvang krijgen die ze nodig hebben. Train politie, IND-medewerkers en hulpverleners op gendersensitiviteit. En let op de beeldvorming: spreek niet alleen over zielige, jonge, vrouwelijke slachtoffers. Spreek ook eens over zielige of stoere mannelijke slachtoffers, over oude slachtoffers en over jongetjes die slachtoffer zijn van seksuele uitbuiting. Gebruik ook foto’s van mannen in voorlichtingsmateriaal en stuur de boodschap de wereld in dat mensenhandel en seksuele uitbuiting geen gender of leeftijdsgrens kennen.
“

Let op de beeldvorming: spreek niet alleen over zielige, jonge, vrouwelijke slachtoffers.

Tijdens een debatavond over West-Afrikaanse slachtoffers van mensenhandel merkten we zelf hoeveel een kleine interventie al teweeg kan brengen. Voor de pauze ging het debat uitsluitend over vrouwelijke slachtoffers. In de pauze spraken we toevallig met een politicus die na de pauze aan het panel zou deelnemen. We vertelden haar over ons onderzoek, waarop zij in het tweede deel van de avond opmerkte dat het belangrijk is ook oog voor mannelijke slachtoffers te hebben. Tot onze grote tevredenheid hield iedereen dat de rest van de avond vol. Iedere keer als iemand het over vrouwen had, volgde na een kleine aarzeling de aanvulling “…en mannen”. Dit keer op keer benoemen helpt om te realiseren dat slachtofferschap niet alleen is voorbehouden aan vrouwen.

 

Regeerakkoord

“

Het zijn mooie stappen, maar helaas hebben mannen als Gabriël er niks aan.

Deze vier punten zijn natuurlijk niet alleen van belang voor mannelijke slachtoffers. Vrouwelijke slachtoffers lopen even hard stuk op veel pijnpunten die wij in deze serie artikelen hebben geschetst. Het is goed je te realiseren dat slachtofferschap niet puur met geslacht of leeftijd te maken heeft, maar vooral met kwetsbaarheid. En dat iedereen slachtoffer kan worden van het geweld en de manipulatie waarmee daders te werk gaan.

Ondertussen kwam er met de presentatie van het nieuwe regeerakkoord 2017-2021 goed nieuws naar buiten: de regering stelt een hele rij maatregelen voor om mensenhandel beter aan te pakken. Zo willen ze meer geld investeren in de internationale opsporing van mensenhandel en komt er meer geld beschikbaar voor de slachtoffers van mensenhandel. Vanuit maatschappelijke organisaties als Centrum Kinderhandel Mensenhandel (CKM), hulporganisaties als Fier en de Nationaal Rapporteur Mensenhandel wordt er voorzichtig positief gereageerd.

Mensenhandel wereldwijd: winst per regio en per tak van uitbuiting
Het zijn mooie stappen, maar helaas hebben mannen als Gabriël er niks aan. Over buitenlandse slachtoffers die zonder verblijfsvergunning op straat staan, wordt in het regeerakkoord niet gerept. Naar aanleiding van Gabriëls verhaal kregen we de afgelopen weken meer reacties van andere mannen die in een vergelijkbare, schrijnende situatie zitten, en ook radeloos zijn. Het is te hopen dat zij na 1 januari in aanmerking komen voor het multi-disciplinaire onderzoek naar de aannemelijkheid van hun verhaal.

En Gabriël?

Het is oktober 2017. Sinds Gabriël als 14-jarig jongetje de oorlog in Liberia ontvluchtte, is hij nu al ruim twintig jaar in Nederland. Hij blijft vechten voor zijn recht en voor bescherming. Momenteel wacht hij op erkenning door de Liberiaanse ambassade, zodat hij een paspoort kan krijgen. Dan kan zijn advocaat weer een nieuwe juridische procedure starten. In 2011 maakte zijn therapeut zich al grote zorgen over hem. Ze is bang dat hij zelfmoord zal plegen indien hij opnieuw een negatieve beschikking krijgt. “Dan heeft hij immers niets meer te verliezen”, schrijft ze in een brief aan zijn maatschappelijk begeleider Marcel Bolech.

Iets te verliezen

Maar sinds maart 2014 heeft Gabriël wél iets te verliezen: dan wordt zijn dochtertje geboren. Twee jaar later volgt een zoontje. Zij houden hem op de been, vertelt hij. Alleen als hij met zijn kinderen speelt, kan hij nog lachen. Alleen dan voelt hij zich weer even een normaal mens. Gabriëls kinderen hebben een verblijfsvergunning, net als zijn Guinese vriendin. Hij wil ze niet opzadelen met zijn realiteit. “Mijn problemen wil ik liever bij mijzelf houden, en niet verspreiden over mijn familie. Ik wil dat mijn kinderen zich kunnen concentreren op hun eigen toekomst”, vertelt hij ons. Dus pendelt hij met de trein heen en weer tussen Brabant en Utrecht, waar hij dankzij het STIL een eigen woning heeft.

Telkens wanneer hij afscheid van zijn kinderen neemt, is hij bang dat het voor het laatst zal zijn. Als hij wordt uitgezet naar Liberia, ziet hij ze nooit meer terug.

Deze serie is tot stand gekomen met financiële steun van Wijdoenmee.nu en het Matchingfonds van de Coöperatie.

Om privacyredenen gebruiken we in dit artikel niet de echte naam van Gabriël.

Met dank aan Karin Spaink (eindredactie), Adriana Homolova (datavisualisaties) en Menah (illustraties).
En speciale dank aan Gabriël, die zo dapper was zijn verhaal met ons te delen.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons