Beeld: Matheus Agudelo
Interview

Via hobbits en Hitler naar hiphop

Het beroemdste werk van Wagner is nu als ‘hiphop-opera’ te zien op het Holland Festival. Femke van Zeijl sprak kunstenaar Black Cracker, die achter de bewerking zit, over de operawereld, waarin zwarte makers zelden een plek krijgen. ‘Ik heb nu mijn voet tussen de deur.’

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Je zou een negentiende-eeuwse opera met hopeloos seksistische mannen, karikaturale vrouwen en een tiran in de hoofdrol natuurlijk kunnen cancelen. Helemaal als het stuk geschreven werd door Wagner (1813-1883), de favoriete componist van Hitler. Óf je kunt het naar je eigen hand zetten, om met een nieuwe versie de oude haast te doen vergeten. Dat willen de Duitse schrijver Necati Öziri en regisseur Christopher Rüping bereiken met hun uitvoering van de negentiende-eeuwse Der Ring des Nibelungen (‘De ring van de neveling’), Wagners grootse werk. Zij gaven hun eigen draai aan het verhaal over Wotan op zoek naar de ring die hem almachtig zal maken, ooit inspiratie voor Tolkiens Lord of the Rings. Hun herinterpretatie is op dinsdag 21 en woensdag 22 juni te zien op het Holland Festival.

Ik zie mezelf als dirigent, maar niet in de traditionele zin van het woord

De Afro-Amerikaanse multidisciplinaire kunstenaar Black Cracker bewerkte het stuk tot wat inmiddels ook wel een ‘hiphop-opera’ wordt genoemd. Hij staat de hele voorstelling lang te dj’en op het podium. OneWorld sprak met hem over ‘zijn’ Ring, zijn opvallende artiestennaam en de rigide wereld van de opera.
Wat is jouw rol in deze nieuwe versie van Der Ring des Nibelungen?

“Ik zie mezelf als dirigent, maar niet in de traditionele zin van het woord. Meer als de geleider van stroom, waarbij mijn bijdrage het samenbrengen van verschillende energiebanen is tot één grote knal. Mijn grootste bijdrage aan Der Ring is dat ik het niet om mezelf wilde laten draaien. Bij Wagner draaide namelijk alles om hem, hij had overal de regie over, tot in het kleinste detail. Dat wilde ik omkeren. Daarom hebben we acht muzikanten met verschillende achtergronden uitgenodigd om hun eigen interpretatie van de muziek van deze opera te maken. Iedereen plaatste de ervaring in de eigen context. Dat is precies wat deze remake wil tonen: het perspectief van het verhaal verandert zodra iemand anders het vertelt. Het is te lang verteld door dezelfde hoofdpersonen. Het resultaat was acht stukken van acht minuten, die ik met de andere componist Jonas Holle bewerkte tot een nogal esoterisch stuk van vier uur. Om die remix beter te laten passen op de klare teksten die Necati Öziri schreef, én omdat ik wist dat de schrijver ook van hiphop hield, hebben we er toen een hiphop-sfeer aan gegeven.”

Der Ring des Nibelungen is op 21 en 22 juni te zien op het Holland Festival.Beeld: Sabina Boesc
Der Ring des Nibelungen, maar dan anders

In deze hernieuwde versie van Wagners beroemde opera komt Wotans favoriete dochter Brünhilde in opstand tegen het patriarchaat en wordt Wotan een mansplainende zeurpiet, die er moeite mee heeft dat zijn witte mannelijkheid niet meer voldoet om over de wereld te heersen. De reuzen die Wotans paleis bouwen zijn nu ‘gastarbeiders’, zoals de migranten werden genoemd die in de jaren zestig en zeventig naar Duitsland en Nederland werden gehaald om te werken.

Ook haalt de remake karakters naar voren die bij Wagner minder opvielen of die het dertiende-eeuwse heldenepos zelfs helemaal achterwege bleven. En er staan acteurs van kleur op het toneel, wat bij eerdere opvoeringen van deze Oud-Germaanse sage zelden het geval was. De originele teksten maakten plaats voor een serie monologen van verschillende personages en muziek uitgevoerd door muzikanten uit de pop- en jazzmuziek.

Moet de hiphop een jonger publiek trekken?

Het doet me pijn als ik als rapper word geportretteerd, het plaatst je in een hokje waar een Afro-Amerikaanse muzikant thuishoort

“Dat is niet per se de bedoeling. Hiphop is een kunstvorm, een sausje dat we eraan hebben gegeven, maar de ondergrond blijft de klassieke muziek. Ik leg dus niet te veel de nadruk op de hiphop-invloed op onze interpretatie. De operawereld is zó rigide dat zodra je iets als hiphop betitelt, het je meteen diskwalificeert als serieuze kunstenaar. Daarom doet het me ook pijn als ik als rapper word geportretteerd, terwijl dat werkelijk het kleinste deel van mijn werk uitmaakt. Het is een soort coding: het plaatst je in een hokje waar een Afro-Amerikaanse muzikant thuishoort, terwijl ik juist uit al die hokjes wil breken. Mijn ervaringen in de operawereld zijn eenzaam geweest, juist omdat ik het gevoel had dat ik er zonder klassieke muziekachtergrond niet thuishoorde. In die zin was het werken aan Der Ring ook therapeutisch, het dwong me te dealen met dat trauma. Nu kon ik die wereld naar mijn eigen hand zetten.”

Gaan operaliefhebbers nog iets herkennen van hun geliefde melodieën?

“Mensen die de muziek echt tot in detail kennen zeker. Er keert veel terug van Wagners Leitmotiv (een terugkerend element of deel in een muziekstuk, red.) en er zijn duidelijke flitsen te horen van andere bekende stukken. Maar misschien moet je daar wel muzikant voor zijn. En wie weet zijn zulke mensen ook afgeleid door het feit dat het ‘hun’ opera niet meer is, niet meer hun Ring. Natuurlijk is het niet meer hun Ring! Dit is Der Ring voor degenen die voorheen nooit aan het woord kwamen, die werden uitgesloten. Vanzelfsprekend klinkt dat totaal anders.”

OneWorld geeft kaarten weg!

OneWorld geeft kaarten weg voor de twee voorstellingen van Der Ring des Nibelungen op 21 en 22 juni op het Holland Festival. Wil je de voorstelling zien? Mail snel naar winnen@oneworld.nl en laat weten voor welke dag je twee gratis tickets wilt. Wie het eerst komt, het eerst maalt, dus wees snel!

Ik heb nu mijn voet tussen de deur en hoop hem zo lang mogelijk open te houden zodat anderen zoals ik ook binnen kunnen komen

Eerder al nam je Mozarts Così fan tutte en Von Webers Der Freischütz onder handen. Waarom zou je steeds weer terugkeren naar die oude opera’s met ‘hysterische vrouwen’ en karikaturale niet-westerse rollen?

“Dat is een heel goede vraag. Ik ben het niet die terugkeert naar die oude opera’s, het zijn de kunstinstellingen zelf die nog altijd zo vastzitten aan dat repertoire. Het is dan mijn rol er in de interpretatie geen doekjes om te winden en erop te wijzen dat het cultuurgoed dat we maar blijven verheerlijken ondertussen buitensluit en vernielt. Op die manier hoop ik dat er plaats wordt gemaakt voor nieuw werk: niet-problematische stukken van jonge makers, zonder seksisme en racisme. Ik zie het zo: ik heb nu mijn voet tussen de deur en hoop hem zo lang mogelijk open te houden zodat anderen zoals ik ook binnen kunnen komen. Ik geloof dat samenwerking de kracht is van de kunst, het brengt mensen bijeen.”

OneWorld geeft kaarten weg voor de voorstelling.Beeld: Sabina Boesc
Black cracker‘ staat in Amerikaanse slang voor een Zwarte persoon die heult met de witte gemeenschap. Heb je die artiestennaam gekozen als geuzennaam?

“Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in het oproepen van discussies over politiek en taal. Toen ik op zoek was naar een artiestennaam was ik toevallig in het Amerikaanse zuiden waar mijn familie vandaan komt. Ik stond in een warenhuis en zag ineens sportartikelen met de naam ‘Atlanta Black Crackers’. In de eerste helft van de twintigste eeuw was dat het Zwarte honkbalteam van Atlanta. Zo zie je dat de geschiedenis een andere betekenis kan toewijzen aan woorden; die titel werd destijds niet als negatief ervaren. Daarom koos ik voor de naam, omdat ik hou van het woordspel en de discussie die hij oproept.”

Wat zou je willen dat het publiek meeneemt van de voorstelling?

“Ik hoop dat ze uit het kunstenaarscollectief van mensen met verschillende achtergronden en verschillende stemmen ervaren dat perspectieven verschillen. Dat ze meer moeite zullen doen om ook te luisteren naar de mensen en invalshoeken die vaak worden vergeten. En ook de bevoorrechten hebben hun strijd, hun problemen. Omdat ik alle monologen muzikaal ondersteun voel ik me emotioneel betrokken bij alle rollen, maar als je me echt vraagt om een favoriet, dan kies ik voor Wotan. Zijn innerlijke strijd wordt zo kwetsbaar neergezet, daar herken ik me wel in. We hebben ronde verhalen nodig, geen eenzijdige perspectieven. Hoe verschillend je ook bent, als je bij elkaar gaat zitten en genoeg tijd neemt om ook je overeenkomsten te herkennen, dan leidt dat tot groei en begrip. Of in de taal van Der Ring: wie een draak denkt te ontmoeten of een reus, zou niet meteen conclusies moeten trekken, maar ze allereerst zien als medemensen.”

Grammy-winnares Angélique Kidjo: 'Afrika is geen trend'

‘Films over Zwarte pijn, die selecteer ik niet’

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons