Met dit handelsverdrag haalt Europa goedkope soja uit de Amazone

Het is februari 2018 als de Europese Commissie enkele hoge vertegenwoordigers van autofabrikant Volkswagen ontvangt in haar Brusselse hoofdkwartier. Topambtenaren van het kabinet van Europees Handelscommissaris Cecilia Malmström vragen de lobbyisten om in een persoonlijk gesprek uitleg te geven over hun ‘kijk op en verwachtingen van’ het voor de Commissie ‘geostrategisch belangrijke’ vrijhandelsverdrag met het Zuid-Amerikaanse handelsblok Mercosur, zo lezen we in een via een Wob-verzoek verkregen e-mailconversatie over de ontmoeting.

De EU onderhandelt op dat moment al bijna twintig jaar over een vurig gewenste handelsovereenkomst met Mercosur (Mercado Común del Sur). Vier landen zijn lid van het handelsblok: Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay (het lidmaatschap van Venezuela is sinds enkele jaren opgeschort). Gezamenlijk produceert het viertal op grote schaal soja, suikerriet, ethanol, tropisch fruit en (vooral) heel erg veel goedkoop vlees. Maar sinds de onderhandelingsstart in 1999 loopt het hele proces keer op keer vast op de hoeveelheid vlees die Europa wil toelaten. Europese boeren zijn namelijk als de dood om straks te moeten concurreren met goedkoop Braziliaans kippenvlees of in megafarms op de pampa geproduceerde Argentijnse steaks. De Europese landbouwkoepel Copa-Cogeca voert daarom al jaren een bittere strijd een verdrag met Mercosur tegen te houden, vertelt secretaris-generaal Pekka Pesonen: “Het opengooien van de landbouwmarkt is geen eitje. De Europese Commissie zou beter moeten weten dan Europese boeren bloot te stellen aan ongunstige handelsvoorwaarden, alleen omdat Volkswagen meer auto’s in Brazilië wil verkopen.”

De Europese auto-industrie likt immers zijn vingers wél af bij de deal. Op dit moment hanteert Zuid-Amerika nog importtarieven van ruim dertig procent op Europese industrieproducten. En autofabrikanten als Volkswagen zitten te springen om betere toegang te krijgen tot de snel opkomende middenklassen van Rio de Janeiro of Buenos Aires. “Mercosur is een blok met bijna 300 miljoen consumenten”, vertelt Cara McLaughlin van belangenorganisatie ACEA (European Automobile Manufacturers’ Association). “In 2017 hebben we in dat hele gebied maar vijftigduizend auto’s afgezet. Voor ons ligt daar dus een enorme groeipotentie.”

Om de Zuid-Amerikanen te verleiden hebben de Europese onderhandelaars de hoeveelheid vlees die de EU wil toelaten zelfs geleidelijk aan verhoogd, zo blijkt uit onderhandelingsteksten die Greenpeace Nederland in december 2017 openbaar maakte. Naast auto’s is het voor Europa eveneens belangrijk dat de financiële sector meer markttoegang krijgt en dat Europese bedrijven kunnen gaan meedingen bij openbare aanbestedingen in Zuid-Amerika.

In het Brusselse hoofdkwartier van de Europese Commissie werken honderden verschillende werkgroepen, experts, economen, onderhandelingsteams en adviseurs elk aan een stukje van de mondiale vrijhandelsspaghetti die Europa over de globe uitrolt. Hoe binnen die onderhandelingsprocessen precies afgewogen wordt wanneer de belangen van Volkswagen voorrang krijgen op die van Europese boeren of het milieu, blijft helaas onduidelijk. De vraag of een verdrag dat voornamelijk draait om de export van auto’s en vlees niet alle gemaakte klimaatafspraken onderuit haalt, lijkt op geen enkel moment gesteld te worden. Volgens woordvoerder Daniel Rosario van de Europese Commissie leiden handelsdeals altijd tot meer economische groei en dus tot welvaart: ‘Wij consulteren nauwkeurig binnen verschillende sectoren van de Europese economie voordat er over een verdrag onderhandeld wordt.’

De Europese consumentenorganisatie BEUC (Bureau Européen des Unions de Consommateurs) laat in een reactie weten de deal kritisch te zullen gaan bekijken als er eenmaal een tekst beschikbaar is. Voedselwaakhond Foodwatch toont zich nu al een uitgesproken tegenstander van het verdrag. “Gezien alle schandalen zou Europa veel beter moeten gaan controleren of uit Zuid-Amerika geïmporteerd eten wel veilig is”, stelt Corinne Cornelisse van Foodwatch. “In plaats daarvan wil Brazilië dit verdrag gebruiken om te bewerkstelligen dat er onder het mom van vrijhandel nog slechter gecontroleerd wordt. Als dit handelsverdrag er komt, kan Europa straks minder maatregelen nemen en belanden onveilig vlees en schadelijke pesticiden gewoon op ons bord.”

Voor consumenten kleven er meer gevaren dan voordelen aan toegenomen import van goedkoop voedsel uit Zuid-Amerika, benadrukt Cornelisse dan ook: “Landen als Argentinië of Brazilië produceren grote hoeveelheden eten voor zo min mogelijk geld en met weinig aandacht voor voedselveiligheid of milieu. Als Braziliaanse boeren straks meer vlees mogen exporteren naar Europa toe neemt die grootschalige productie nog verder toe. We verwachten dan ook groeiende druk op het land in toch al kwetsbare gebieden als de Amazone door deze deal. En dan hebben we het nog niet over de effecten die dat zal hebben op Europese boeren die zich wél moeten houden aan verdergaande eisen over dierenwelzijn of duurzaamheid.”