Achtergrond

Agroforestry: betere koffie én hogere winst voor de boer

Dat natuurvriendelijke landbouw wel degelijk economisch rendabel kan zijn, laat promovenda Rosalien Jezeer zien in haar onderzoek naar Peruaanse koffieboeren.

Door
    26 juli 2018
    boeren koffie landbouw peru
    Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
    Een plek waar kolibries en toekans neerstrijken, waar vlinders van bloem tot bloem fladderen terwijl de koffiebessen robijnrood rijpen onder een citrus- of vijgenboom. Het klinkt als een aards paradijs, het zijn de schaduwrijke akkers van Peruaanse koffieboeren, die onderzoeker Rosalien Jezeer de afgelopen vijf jaar onder de loep nam. Daar onderzocht ze in hoeverre agroforestry, oftewel akkerbouw met bomen, bijdraagt aan de biodiversiteit, het klimaat, de kwaliteit van de Arabica-koffiebonen én het inkomen van een koffieboer. Jezeer: “Lang is gedacht dat natuurvriendelijke landbouw altijd meer geld kost. Dat is dus niet waar.” Op 13 juli promoveerde Jezeer aan de Universiteit Utrecht.

    Schaduw loont

    Wie overigens dacht dat koffiebessen zon nodig hebben om te rijpen, heeft het mis. In de schaduw rijpen de bessen langzamer, wat de kwaliteit ten goede kan komen. Voor een hogere kwaliteit koffiebessen kan een boer bovendien een betere prijs krijgen.

    Akkers waar bomen een essentieel onderdeel van zijn worden vaak geprezen vanwege de rijke biodiversiteit. Bomen geven schaduw, wat aangenamer kan zijn voor het plaatselijke klimaat. Ook geven ze zuurstof en nemen ze koolstof op, waardoor ze van belang zijn in de strijd tegen klimaatverandering. Bomen kunnen bodemerosie en onkruid tegengaan en het bodemleven stimuleren, waardoor je als agrariër minder kunstmest en bestrijdingsmiddelen nodig hebt.

    Toch was het in de praktijk nog onduidelijk of deze natuurvriendelijke landbouwvorm ook economisch rendabel was voor boeren. Veel agrariërs zijn de laatste decennia dan ook overgeschakeld van een traditionele teeltmethode met bomen en schaduw naar intensievere landbouw en monocultuur, waar meer kunstmest en bestrijdingsmiddelen bij komen kijken. Dit zet de biodiversiteit en de bodemvruchtbaarheid onder druk. Toch zetten veel agrariërs hier op in, vanuit het idee dat het meer oplevert.

    Om te kijken hoe goed agroforestry is voor een koffieboer, bestudeerde Jezeer op verzoek van ontwikkelingsorganisatie Hivos zo’n 162 boeren en 62 koffieplantages in de noordelijk gelegen Peruaanse regio San Martín. “Ik sprak met boerenfamilies die hoog en afgelegen woonden en een beetje koffie en yuca (cassave, red.) verbouwden”, vertelt ze, “maar ook plantagehouders die in de stad woonden en daarnaast een baan als taxichauffeur of een winkeltje hadden.”

    Meer verdienen met minder oogst

    Een opvallende conclusie uit Jezeers proefschrift is dat de onderzochte koffieboeren meer verdienen met minder koffiebonen. “Ondanks dat de oogst soms lager is, kan het totale inkomen van de boer juist hoger liggen. Het inkomen nam niet af met meer schaduw”, concludeert Jezeer.

    De kosten voor koffieboeren met schaduwsystemen liggen 26 procent lager dan de niet-schaduwakkers. Agroforestry-boeren zijn minder geld kwijt aan bestrijdingsmiddelen en kunstmest. Veel boeren waren duurzaam gecertificeerd. Door de hogere prijs die deze boeren dankzij hun duurzame certificering soms ontvingen, in combinatie met de betere kwaliteit van hun koffiebonen die meer opbrengen, lagen hun netto inkomsten juist 23 procent hoger. Tel de hout- en fruitopbrengsten van de schaduwbomen daarbij op, en de conclusie is dat ze met minder oogst beter uit kunnen zijn.

    Duurzame koffiebonen: meer aanbod dan vraag

    Alhoewel sommige onderzochte koffieboeren dus waren gecertificeerd via een keurmerk als Fairtrade, Rainforest Alliance of UTZ Certified, krijgen ze niet altijd de hogere prijs voor hun koffiebonen. Duurzame koffiebonen hebben een duurder prijskaartje, maar de de mondiale vraag naar deze duurzame koffiebonen ligt een stuk lager dan het huidige aanbod. Daardoor verkoopt een gecertificeerde boer zijn zakken soms tegen een reguliere prijs, zo zag Jezeer in Peru: “Er waren gecertificeerde boerenorganisaties die per zak duurzame bonen, twee zakken bonen voor de reguliere prijs verkochten.” Volgens de promovenda kunnen boeren zo alsnog in de financiële problemen komen, omdat ze wel de certificeringskosten moeten maken. Gecertificeerde boeren of de coöperaties waar ze bij aangesloten zijn, betalen voor de certificering en de inspectiediensten. Jezeer vindt dat de overheid actie moet ondernemen om betere prijzen te garanderen voor de koffieboeren: “Er moet regulering komen, we kunnen het niet alleen van de vraag van de consument laten afhangen.”

    Geen blauwdruk

    Vanwege de toenemende wereldbevolking en de stijgende levensstandaard, is er steeds meer behoefte aan eten en drinken. Zo ook aan koffie. Kleine boeren voorzien in een grote behoefte, maar koffieboeren staan onder druk. “Vaak zijn ze financieel kwetsbaar en sommigen voelen de gevolgen van klimaatverandering al. Het lijkt alsof de koffieboeren in zwaar weer verkeren”, aldus Jezeer.

    Dat laatste geldt ook voor de wereldwijde biodiversiteit. Terwijl het onderzoek aantoont dat er meer vlindersoorten rond dwarrelden op koffievelden met meer boomschaduw dan op akkers waar minder schaduw was.

    Er is trouwens geen blauwdruk, benadrukt Jezeer: “Het is geen one size fits all. Maar in het algemeen biedt agroforestry een economisch rendabel alternatief voor kleine boeren in plaats van de monoculturen die veel milieuschade opleveren.”

      Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

      AbonneerDoneer

      Verder lezen?

      Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
      Maak jij OneWorld mogelijk?

      Word abonnee

      • Digitaal + magazine  —  € 8,00 / maand
      • Alleen digitaal  —  € 6,00 / maand
      Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

      Factuurgegevens

      Je bestelling

      Product
      Aantal
      		 Totaal
      Subtotaal in winkelwagen € 0,00
      Besteltotaal € 0,00

      • € 0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

      Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

      Dat kan al vanaf 6 euro per maand

      Lees en steun

      Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

      Volg ons