Het zijn spannende tijden voor StexFibers, vertelt directeur Ben Ratelband. “We hebben alle mogelijke tests uitgevoerd en zitten nu in de afrondende fase. Er lopen meerdere proeven in grote spinnerijen om te zien of de door ons behandelde hennepvezels kunnen worden verwerkt op machines waarop normaal gesproken katoenen garens worden gesponnen.”
De techniek om hennepvezels daar geschikt voor te maken ontwikkelde StexFibers via zogeheten stoomexplosie.
Die techniek bestond al wel, en van hennep wordt allang textiel gemaakt, maar het in Arnhem gevestigde bedrijf verfijnde het procédé zodanig dat hennepvezels dankzij deze behandeling tot hoogwaardige garens verwerkt kunnen worden op bestaande katoenspinmachines. “Technisch een lastige opdracht”, verzekert Ratelband. Zelfs Akzo en Ten Cate, vertelt hij, toch niet de minsten op het vlak van vezelverwerking en -productie, is het niet gelukt. Het leverde het bedrijf onlangs een nominatie op voor de Postcode Lottery Green Challenge 2015, een internationale competitie voor de meest innovatieve bedrijven.
Supergewas
Als grondstof voor textiel is hennep veel duurzamer dan katoen. De teelt vergt aanzienlijk minder water dan de katoenproductie (die 3 procent van het aardoppervlak beslaat, maar ca. 25 procent van alle kunstmest en pesticiden verbruikt) en kan zonder kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Hennep groeit sneller, geeft meerdere, soms wel twee tot drie, oogsten per jaar en levert per hectare meer vezels op. De plant kan in grote delen van Europa worden geteeld. Industriële hennep heeft een laag THC-gehalte (THC: de stof in hennep die inwerkt op de hersenen).
Hennep is van oudsher grondstof voor papier en hout. Ook worden van hennepvezels recyclebare onderdelen als hoedenplanken of portierdelen voor auto's gemaakt, onderdelen die vaak nog uit kunststof bestaan. Als textielstof is hennep sterk, zacht en vochtregulerend.
Groeiende belangstelling
De stoomexplosie-installatie in het pand van StexFibers produceert dagelijks 10 kilo van deze hennepvezel. “Maar in 2016 beginnen we hier in Arnhem met de bouw van een fabriek die jaarlijks 2000 ton hennepvezels kan bewerken. Daarna kan het product voor verdere verwerking naar bestaande spinnerijen worden geëxporteerd.”
De directeur van StexFibers ziet de belangstelling voor hennep als grondstof voor hoogwaardige textiel snel groeien. “Ontstellend veel partijen zijn bezig met hennep op de kaart te zetten. Dat gebeurt vaak nog op kleine schaal; in Australië bijvoorbeeld en in Canada gebruiken ze enzymen om de vezels te bewerken, maar de techniek ervoor hebben ze nog niet helemaal onder controle.”
Achter die groeiende belangstelling voor hennep zit de vraag van de internationale textiel- en kledingindustrie, weet Ratelband. “De kledingmerken willen hennepvezels in hun kleding gaan verwerken. Dat gebeurt nu ook al wel, met hennep uit China. Maar die is duur en bovendien geproduceerd met een hoop chemicaliën.”
Sfeer van paranoia
Hennep was lang een vergeten gewas, maar de teelt ervan werd ook in de ban gedaan vanwege de associatie met drugs. De huidige industriële hennep bevat veel minder THC, het ingrediënt waar het de blowers om te doen is. Ratelband: “Maar lang hing er een sfeer van paranoia om hennep, vooral bij de Amerikanen, die begin vorige eeuw de teelt verboden. Veel landen gingen daar toen in mee, behalve China. Ook raakte hennep op de achtergrond door de opkomst van kunstvezels. Gelukkig begint dat nu heel snel om te draaien.” Ratelband is ervan overtuigd dat StexFibers met het aanbieden van deze behandelde hennepvezels een aanzienlijk deel van de bestaande markt voor hoogwaardige katoengarens kan overnemen. “Daarmee kunnen we bijdragen aan het terugdringen van waterverspilling en het gebruik van veel chemicaliën zoals dat gebeurt in de katoenteelt. Bij de productie van hennepvezel is tot 90 procent minder water nodig dan bij de verwerking van katoen.”
StexFibers werkt samen met innovatiecentrum Texperium in Nijverdal en met de Rotterdamse onderneming Pantanova. “StexFibers vormt echt de missing link tussen hennep en de textielsector”, zegt Pantanova-directeur René Sauveur. “Dankzij hun proces met stoomexplosie kun je van stugge vezels als hennep tot een duurzame productie van elegante modieuze stoffen komen. Rond de hennepkleding die je nu aantreft hangt vaak nog de sfeer van geitenwol.”
Twintig jaar geleden was het ondenkbaar dat de overheid de hennepteelt steunde
Sinds 2013 organiseert Pantanova hennepteelt in Oost-Nederland en Friesland, onder meer op braakliggend land. De missie van Pantanova is om fossiele grondstoffen te vervangen door groene grondstoffen, door de landbouwsector te interesseren voor de professionele natuurvezelteelt. Zo draagt Pantanova bij aan de biobased economy. “Hennep past naadloos in het circulair gebruik van grondstoffen. Het is bovendien een dankbaar, duurzaam en wederkerig gewas.” Er is één maar, zegt Sauveur: “Zonder schaalvergroting van de teelt kan hennep nauwelijks voor een concurrerende prijs worden geproduceerd en verwerkt.”
Hennep in Europa
In 2014 groeide in Europa op 18.300 hectare industriële hennep. Het meeste groeit in Frankrijk, zo’n 13.000 hectare. Volgens de European Industrial Hemp Association steeg dat cijfer dit jaar al tot 22.000 hectare, een record volgens de organisatie, sinds de teelt dertig jaar geleden opnieuw begon.
Afzet voor blad en zaad
Pantanova onderzoekt daarom of er voldoende vraag naar hennep kan worden ontwikkeld via bedrijven die het gewas tot halffabricaten of eindproducten willen verwerken. Sauveur: “Precies zoals we met StexFibers de samenwerking zijn aangegaan. In Oost-Nederland richten ook tientallen andere maakbedrijven zich op de biobased economy. Wij inventariseren de mogelijkheden en vragen aan welke specificaties de grondstof moet voldoen. De marktvraag is bepalend voor de productie, niet andersom.”
Tegelijk moeten alle delen van de oogst worden benut, benadrukt Sauveur. “Bij natuurvezels als hennep en vlas gaat het niet alleen om de afzet van de bastvezel. Ook voor het blad, het zaad en de houten delen van de plant moet een markt worden gevonden of ontwikkeld. En boeren die willen overschakelen naar de hennepteelt moeten met een gerust hart kunnen investeren in machines en verwerkingsinstallaties.”
Superfood?
De vraag naar hennep stijgt wereldwijd, vanwege de olie die uit de plant kan worden geperst. Die olie, CBD, heeft toepassingen als medicinale olie, die ontstekingsremmend, anti-epileptisch en spierontspannend werkt. Ook wordt CBD gebruikt in cosmetische producten als crèmes. Hennepzaad wordt beschouwd als superfood, dat vitamines, anti-oxydanten en gezonde vetten bevat.
Optimistisch
Sauveur is voorzichtig optimistisch over de toekomst van hennep. Pantanova en het ministerie van Economische Zaken hebben afgesproken om binnen de zogeheten Green Deal Natuurvezels bedrijven bij elkaar te krijgen die producten willen maken uit natuurvezels als hennep. "Met deze Green Deal hebben we de zegen van de rijksoverheid en Brussel om veel meer hennep te telen dan nu. Het gaat om een samenwerking tussen zo’n 25 partijen. Toen de hennepteelt in Nederland in 1994 opnieuw werd geïntroduceerd, was samenwerking met de overheid nog ondenkbaar. Nu wordt Oost-Nederland een proeftuin voor de natuurvezelsector.”
In het streven naar een duurzame economie wil de overheid groene ondernemingen een steuntje in de rug geven; zo kreeg StexFibers voor de samenwerking met Pantanova en Texperium twee ton subsidie van de Provincie Gelderland voor het ontwikkelproces van de regionale productie van bastvezel tot stexvezel. Sauveur: “Het gaat er uiteindelijk om dat hennep over 25 jaar weer een gewas is dat grootschalig wordt geteeld in Nederland. Met de vier pilots voor regionale samenwerking binnen de Green Deal Natuurvezels laten we zien hoe dit werkt. Zodra hennep is terug te vinden in allerlei tastbare hightechproducten, van textiel en bouwmateriaal tot composieten, willen bedrijven ineens heel graag investeren. En dan komt die dure machine voor de boer er ook wel.”
