Terwijl de mannen aan het werk gaan, leidt Diep ons rond in het acht meter hoge bamboe gebouw, dat ze zelf ontwierp. Rond het gebouw staan zakken met bamboestekken en genummerde plastic zakken, en her en der in de grote tuin liggen verschillende soorten bamboe te drogen. In de ontvangstruimte van het gebouw hangen tientallen posters met wetenschappelijke bevindingen, er is een zaal waar lezingen gegeven worden en boven slapen de onderzoekers – veelal studenten van de universiteit.
“Officieel is dit het Botanisch Onderzoekscentrum voor Bamboe, verbonden aan de Universiteit van Natuurwetenschappen van Ho Chi Minhstad”, zegt Diep. “Maar het wordt door iedereen ‘het bamboedorp’ genoemd en dat vind ik zelf eigenlijk ook beter klinken.” Ze lacht hard en aanstekelijk. Dan pakt ze haar camera van tafel en snelt naar buiten. “Kom, ik laat jullie de rest zien.”
Bamboe speelt in Vietnam een grote rol en is alomtegenwoordig, zowel in de cultuur en geschiedenis van het land, als bij de oplossing van actuele vraagstukken zoals overstromingen, bodemerosie en werkomstandigheden van boeren. Bij het vormgeven van een duurzame toekomst wordt bamboe als onmisbaar gezien.
“Ik ben even verderop geboren en mijn moeder, die inmiddels dik in de 90 is, woont nog steeds om de hoek. Hier ontstond mijn liefde voor de natuur; toen ik opgroeide was ik elke middag in het bos te vinden. Nu zou dat niet meer kunnen, kinderen hebben geen tijd meer om de wereld te ontdekken, ze moeten de hele dag binnen zitten en studeren.
Het bos is tijdens de oorlog grotendeels verdwenen. Er is hier in de omgeving veel gevochten en de Amerikanen hebben het gebied zwaar gebombardeerd. Het was zo erg dat deze regio ‘de ijzeren driehoek’ werd genoemd. Er waren zelfs geen vogels meer.
Het idee een bamboecentrum te openen ontstond midden jaren negentig. Ik had me tot die tijd gespecialiseerd in kokospalmen en was vooral bezig met mijn academische carrière. Ik was inmiddels gepromoveerd in Parijs. Maar elke keer dat ik terugkwam in Phu An vroegen de dorpsbewoners wanneer ik hen nou kwam helpen met al die kennis. Ten slotte heb ik besloten de kokos achter me te laten en me te richten op bamboe. Er zijn meer planten die hier goed groeien, maar geen van allen is zo veelzijdig als de bamboe – we hebben hier inmiddels 178 soorten.”
“Het merendeel heb ik zelf verzameld tijdens excursies in Vietnam, Laos en Cambodja – bamboe komt van nature veel voor in deze regio. Ik ga nog steeds regelmatig met een team op pad, dan wandelen we een week of twee door een gebied op zoek naar nieuwe soorten. Vaak hebben we al een idee welke bamboe er te vinden is, en de lokale bevolking weet meestal waar die te vinden is. We zijn ook weleens tegengehouden door de politie, dan liepen we op verboden terrein. Maar ik heb de agenten overtuigd van onze missie en uiteindelijk heeft een van hen ons zelfs geholpen bij de zoektocht.”
“Ter plekke doen we een aantal simpele tests, we meten bijvoorbeeld de dwarsdoorsnede en de grootte van de bladeren. Als de uitslag positief is nemen we een monster mee naar het onderzoekscentrum in Phu An. Hier doen we uitgebreider onderzoek: we identificeren en classificeren de soort.”
“Ja, meestal wel. Het behoud van biodiversiteit vormt een belangrijk onderdeel van wat we doen. Maar we doen ook onderzoek naar de praktische toepassingen. Sommige soorten zijn bijvoorbeeld geschikt om mee te bouwen; anderen om producten van te maken. De laatste tijd is er veel vraag naar bamboe rietjes, we hebben hier een specifieke dunne soort die je daarvoor goed kunt gebruiken.”
“De wil om mijn gemeenschap te steunen was de aanleiding om dit centrum op te zetten. We proberen zo veel mogelijk mensen uit de buurt direct of indirect te betrekken. We bieden jongeren banen aan en geven trainingen aan boeren zodat zij op een duurzame en efficiëntere manier leren verbouwen. Daarnaast kunnen de boeren verschillende soorten bamboe uit het centrum planten, zodat ze beter kunnen inspelen op de wensen van de markt. We werken ook samen met de vrouwenvereniging uit het dorp om hun leden te leren hoe ze producten kunnen maken van bamboe.
Een van de leukste dingen vind ik het lesgeven aan kinderen – elke zaterdagochtend komt hier een schoolklas om te leren over de natuur en over bamboe. Het is belangrijk dat kinderen zich bewust worden van wat er om hen heen gebeurt.
Tot slot werken we ook samen met de overheid en bedrijven om grotere problemen in de regio aan te pakken.”
“Het planten van een bepaalde soort bamboe zorgt ervoor dat de grond wordt gezuiverd
“Een van de grootste problemen waar we hier mee te maken hebben is bodemvervuiling. De economie van Vietnam is de afgelopen dertig jaar enorm gegroeid, maar helaas is dat vaak ten koste gegaan van het milieu. De steden worden steeds groter, net als het aantal industrieterreinen en stortplaatsen. Op veel plekken zitten enorme hoeveelheden zware metalen in de bodem. Het planten van een bepaalde soort bamboe zorgt ervoor dat de grond wordt gezuiverd.”
“Het is al veel langer bekend dat sommige planten giftige stoffen uit de grond kunnen opnemen. We noemen dat proces phytoremediation; phyto betekent ‘plant’; remedium betekent ‘het herstellen van de balans’. Het is een goedkope en milieuvriendelijke zuiveringsmethode die al op verschillende plekken in de wereld wordt toegepast.
Toen wij hier in 2003 mee begonnen, was er al redelijk wat bekend over de techniek zelf, maar ik kon geen publicaties vinden over phytoremediation specifiek met bamboe. Wij hebben hier toen onderzoek gedaan naar tien verschillende soorten bamboe, in grond die hoge concentraties lood bevatte. Het bleek dat een van die tien geschikt was.”
“Het is eigenlijk heel simpel. Sommige planten zijn hyperaccumulators, wat betekent dat ze in staat zijn zware metalen op te nemen met hun wortels. Een deel van de planten bewaart die stoffen vervolgens in de wortels, een deel slaat ze op in hun stam en de derde groep verspreidt ze naar de bladeren.
Die laatste groep is voor ons het meest interessant. De bladeren met giftige stoffen kun je namelijk verwijderen, zonder dat de plant zelf verzwakt raakt. Als je de wortels of de stam moet verwijderen, dan kun je steeds weer opnieuw beginnen met planten.”
‘Ja, we zijn daar jaren geleden al mee begonnen. De eerste keer was in de tijd dat ik onderzoek deed naar de Lantana camara – het type bamboe dat geschikt is voor phytoremediation. Samen met een groep studenten ging ik langs bij een fabriek om te zien hoe het gesteld was met de bodemkwaliteit. Het was een batterijfabriek, die erom bekendstaan vervuilend te zijn, maar volgens de eigenaar was zijn grond brandschoon. Hij liet ons niet binnen. Ik stuurde mijn studenten weg, maar zelf ben ik stiekem achterom gelopen en heb de mensen die rond de fabriek woonden gevraagd hoe het zat met de vervuiling.
Het bleek dat alle giftige stoffen via een tunnel uit de fabriek werden weggevoerd, om één kilometer verderop in de rivier te belanden. Later hebben we monsters van het water daar genomen, daar zat tweehonderd keer zo veel lood in als toegestaan! Een jaar nadat we het hele terrein hadden vol geplant met de Lantana camara was de vervuiling met 80 procent afgenomen.”
“Het zou fantastisch zijn als we in de toekomst dorpen van bamboe kunnen bouwen
“Nee, helaas. Er loopt sindsdien wel een aantal projecten hier in de buurt, maar fabriekseigenaren geven over het algemeen geen prioriteit aan het bestrijden van vervuiling. Er zijn natuurlijk wel regels, maar instanties kijken vaak net de andere kant op als hen dat beter uitkomt.”
Dat lijkt me erg frustrerend.
“Leuk is het niet, maar ik kijk liever naar de dingen die wél goed gaan. Er zijn nog genoeg andere projecten waar ik me op kan richten. Ik heb bijvoorbeeld een drijvend bamboehuis ontworpen, en het samen met een architect gebouwd. Het zou fantastisch zijn als we in de toekomst echte dorpen van bamboe kunnen bouwen, bijvoorbeeld op de Mekongdelta. De bevolking heeft daar erg te lijden onder het toenemend aantal overstromingen; dit huis zou een goede oplossing zijn voor een deel van hun problemen. Het prototype is afgelopen mei te water gelaten en bevat ook een waterzuiveringsinstallatie van bamboe, gebaseerd op phytoremediation.
Zo zie je dat de kennis die we hier verzamelen misschien niet gelijk op grote schaal wordt ingezet, maar uiteindelijk nooit verloren gaat.”
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
