Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Nieuwsuur meldde dat Nederland een terreurbeweging in Syrië steunde. Het actualiteitenprogramma van de NOS toonde beeldfragmenten waarin een medewerker van het Openbaar Ministerie zegt dat Al-Jabha al-Shamiya (‘Levant Front’), een brigade van het Vrije Syrische Leger, ‘een beweging is met een terroristisch oogmerk dat een kalifaat op wil richten’.
Trouw publiceerde eerder die dag al het artikel ‘
Nederland steunde ‘terreurbeweging’ in Syrië‘. Desgevraagd stelt het OM dat dit oordeel uitsluitend het tijdsbestek van medio 2014 tot medio 2015 betreft, en strikt is gelimiteerd aan een rechtszaak. Over de periode daarvóór en daarna is geen oordeel geveld, zegt het OM.
Nieuwsuur stelt voorts dat de hulp aan Al-Jabha al-Shamiya pas vanaf 2017 verstrekt werd. Onderzoeker Aymenn al-Tamimi stelt dat Al-Jabha al-Shamiya op 25 december 2014 is opgericht.
Tal van andere media namen het nieuws van Trouw en Nieuwsuur klakkeloos over: Nederland had een terreurbeweging c.q. jihadisten gesteund.
“
Ik wist dat er veel over Al-Jabha al-Shamiya te zeggen valt, maar bepaald niet dat het jihadisten zijn
Maar klopt dit wel? Omdat ik meerdere leden van de brigades van het Vrije Syrische Leger heb geïnterviewd, waaronder een commandant en een Koerdische strijder van Al-Jabha al-Shamiya (in maart en september 2016, in Zuid-Turkije), wist ik dat er veel over de laatste groep valt te zeggen, maar bepaald niet dat het jihadisten zijn. Aangezien het beeld dat Trouw en Nieuwsuur hebben neergezet nu overal opduikt, is het verstandig de terminologie onder de loep te nemen.
Wat is terrorisme?
‘In Nederland hanteren alle partijen die bij terrorismebestrijding betrokken zijn de volgende definitie van terrorisme’, stelt de website van de NCTV, de Nederlandse Coördinator voor Terreurbestrijding. ‘Terrorisme is het uit ideologische motieven dreigen met, voorbereiden of plegen van op mensen gericht ernstig geweld, dan wel daden gericht op het aanrichten van maatschappij-ontwrichtende zaakschade, met als doel maatschappelijke veranderingen te bewerkstelligen, de bevolking ernstige vrees aan te jagen of politieke besluitvorming te voorkomen.’
En jihadisme?
“
Mensen zijn geneigd de term jihadist te gebruiken voor elke groep die ze niet zint
Zijn de in
Nieuwsuur getoonde brigades Al-Jabha al-Shamiya, Sultan Mourad, Liwa al-Hamza en Het Vrije Idlib Leger als jihadistisch aan te merken, vraag ik de Iraaks-Britse Aymenn al-Tamimi, Oxford-alumnus en kenner van de Syrische en Iraakse burgeroorlogen.
“Noch Al-Jabha al-Shamiya, noch een van de anderen groepen die je noemt, is jihadistisch. Mensen zijn geneigd de term jihadist te gebruiken voor elke groep die ze niet zint. Het is volkomen legitiem om deze groeperingen af te wijzen omdat ze ineffectief of corrupt zijn, of de mensenrechten schenden. Maar ‘jihadist’ verwijst naar een heel specifieke politieke agenda, die deze groepen absoluut niet onderschrijven.”
De term ‘jihadist’ valt tegenwoordig erg snel in de polemiek over de Syrische burgeroorlog. De vraag of Al-Jabha al-Shamiya corrupt is en betrokken was bij mensenrechtenschendingen, verhoudt zich niet een-op-een tot de vraag of het een jihadistische groepering is. Een bruikbare notie van de jihadistische filosofie komt uit een interview dat ik recent had met de jihadistische groep Fursat al-Deen, wiens emir het volgende zei: “Ons doel is dat alle bijgelovigen (lees: afgodendienaars en ongelovigen) verdwijnen en dat Gods religie over de wereld heerst.”
Er is geen enkel bewijs dat Al-Jabha al-Shamiya een dergelijke transnationale visie omhelst. De meer specifieke claim in Nederland luidt dat Al-Jabha al-Shamiya de oprichting van een Kalifaat steunt, een islamitisch rijk dat haar grenzen uitbreidt. Maar voor deze bewering is geen bewijs. Zoals de directeur van het politieke kantoor van Al-Jabha al-Shamiya zegt: “Zij hebben geen link met enige jihadigroepen, noch projecten die gerelateerd zijn aan extremistische partijen. Al-Jabha al-Shamiya is eerder een doelwit van zulke groepen, die samenwerken met de vijanden van de Syrische revolutie en het Syrische volk. Ons doel is een Syrië op te bouwen dat vrij is van onderdrukking en tirannie.”
De feiten
Al-Jabha al-Shamiya was een van de belangrijkste rebellengroepen in Aleppo. De groep vocht daar en op het platteland boven Aleppo sinds 2014 tegen IS, ruim voordat de internationale coalitie tegen IS werd opgericht.
Als ik hem vraag naar de plunderingen in Afrin, antwoordt de directeur van het politieke kantoor van Al-Jabha al-Shamiya: “Ja, er zijn excessen in Afrin voorgevallen. Op de tweede dag na de bevrijding van Afrin hebben we inspectiepunten ingesteld, om dergelijke excessen te voorkomen en degenen die deze misdaden hebben begaan, verantwoordelijk te stellen. Het werd duidelijk dat veel geweldplegers speciaal waren gekomen om te stelen. Al-Jabha al-Shamiya heeft waar mogelijk de gestolen spullen verzameld en teruggebracht naar de rechtmatige eigenaren. Al-Jabha al-Shamiya verwerpt dit soort misdaden met kracht en steunt de inspanningen om die tegen te gaan.” Op de vraag of Al-Jabha al-Shamiya een terreurbeweging is, antwoordt ook expert Al-Tamimi kort en bondig: “Nee.”
De experts
Charles Lister, auteur van het boek
The Syrian Jihad en directeur van het Counterextremism & Counterterrorism Program van het
Middle East Institute in Washington, reageert verbijsterd op de bewering van het OM: “Suggereren dat Al-Jabha al-Shamiya vergelijkbaar is met Al-Qaida of IS, is volslagen belachelijk. Wie met zo’n uitspraak komt, kent de groep niet.”
“Al-Jabha al-Shamiya is een aan het Vrije Syrische Leger gelieerde overkoepelende organisatie, gevormd aan het eind van 2014 in Aleppo, waarin meerdere VSL-groepen zijn verenigd onder een collectief leiderschap. Ze waren een volledig Syrische beweging, uitsluitend gedreven door de nationale agenda tegen het Assad-regime. Ze zijn sinds hun oprichting onderdeel van het VSL, ze hebben jarenlang direct met de VS en andere westerse bondgenoten samengewerkt, ze zijn constructief betrokken in de arena van internationale diplomatie en onderhandelingen. En wellicht het belangrijkste: ze hebben de gevechten tegen IS in oppositiegebieden geleid, hebben weerstand geboden aan Al-Qaida’s aanwezigheid in delen van Aleppo waar die het nog voor het zeggen had, en runnen nog altijd een aantal centra tegen gewelddadig extremisme in Noord-Syrië.”
Op de vraag of Al-Jabha al-Shamiya een terreurbeweging is, zegt Lister: “Al-Jabha al-Shamiya als terreurbeweging aanmerken is ridicuul, met alle respect. Ik baseer dat oordeel op solide argumenten. Inderdaad, ze zijn beschuldigd van corruptie en criminaliteit, maar dat maakt een groep op geen enkele wijze een terrorist. Ze ontberen het ideologische streven naar een wereldwijd kalifaat en een oorlog tegen het Westen. Al-Jabha al-Shamiya vocht juist tegen de extremisten die dergelijke doelen nastreven, zoals IS en Al-Qaida.
Ook de Zweedse onderzoeksjournalist Aron Lund, als fellow verbonden aan de denktank Century Foundation, geeft zijn kijk op de aantijgingen: “Groepen als Al-Jabha al-Shamiya kunnen problematisch zijn om allerlei redenen, maar je kunt ze er niet van betichten dat ze er een strikte ideologie op nahouden.”
“
Naar mijn beste weten zijn ze nimmer in verband gebracht met geweld of het beramen van aanslagen buiten Syrië
Is Al-Jabha al-Shamiya een terreurbeweging? “Terrorisme is een tactiek, geen ideologie. Als het OM beweert dat deze groep terroristisch is, stel ik voor dat ze definiëren welke handelingen ze onder terrorisme scharen. Nu lijken ze ermee te bedoelen: ‘mensen die we niet vertrouwen.’ Al-Jabha al-Shamiya is een bewapende groep in een burgeroorlog. Ik veronderstel dat ze wandaden hebben begaan in de context van dat conflict: geen van de partijen in Syrië is geneigd de oorlogswetten te respecteren. Maar naar mijn beste weten zijn ze nimmer in verband gebracht met geweld of het beramen van aanslagen buiten Syrië.”
Ook bekroond journalist van Der Spiegel Christoph Reuter, die een boek over IS schreef, verzet zich tegen de kwalificatie van het Nederlandse OM. “Een terreurbeweging? Totale onzin! Wij reisden in 2014 en 2015 met Al-Jabha al-Shamiya naar Oost-Aleppo. Ze waren alles behalve jihadistisch. Ze hebben hard tegen IS gevochten, accepteerden de lokale raden, heetten ons welkom, behoorden tot de meest betrouwbare strijdkrachten, en bleven hopen op steun van de VS.”
