In Mauritanië strijdt rapper Yero Gaynako voor een land zonder slavernij. Ja, je leest het goed: anno 2017 zijn er nog steeds landen waar slavernij voorkomt. Ook al schafte de Mauritaanse regering slavernij in 1981 officieel af, de elite houdt nog steeds slaven voor huishoudelijke klusjes. Volgens schattingen zijn er in het land tussen de 40.000 en 700.000 mensen die werken als slaaf.
Gaynako is door mensenrechtenorganisatie Justice and Peace voor drie maanden naar Nederland gehaald. Hier volgt hij trainingen over lobbyen en kan hij in alle veiligheid zijn album opnemen. Gaynako: “Het is fijn om ideeën uit te wisselen met andere activisten uit de hele wereld, zoals Bangladesh en Oeganda.”
Yero Gaynako
Gaynako: “Slavernij is zo diepgeworteld omdat Mauritanië een islamitische republiek is. Hier is de leer van imam Malik Ibn Anas uit de achtste eeuw dominant. In zijn interpretatie van de islam is slaven houden belangrijk. Daardoor geloven veel Mauritaniërs dat slavernij natuurlijk is. De regering gebruikt Maliks leer om hun macht en slavernij in stand te houden.”
Deze interpretatie kwam met Arabisch-Berberse handelslui in de zevende eeuw naar Mauritanië. Deze handelaren zagen zichzelf als een superieur ras ten opzichte van de lokale zwarte bevolking, die zij daarom tot slaaf maakten. De Fransen hielden het systeem tijdens hun koloniale overheersing tussen 1903 en 1960 in stand. Ze verboden weliswaar de handel in slaven, maar het houden van slaven bleef ongestraft en werd door de Fransen als een culturele traditie gezien.
Shelter City is een initiatief van Justice & Peace Nederland. Het is een netwerk van tien steden door heel Nederland waar mensenrechtenactivisten voor enkele maanden kunnen verblijven. Tijdens dit verblijf krijgen activisten rust, medische hulp, publiciteit en connecties met lokale maatschappelijke en politieke organisaties. “In opdracht van de gemeente Amsterdam begeleiden wij Yero tijdens zijn tijd in Nederland” zegt Patrick Dering van Tertium.
Slavernij nu
De Arabisch-Berberse elite houdt nu nog steeds slaven, vooral uit de etnische groep Haratine, waar ongeveer de helft van de Mauretaanse bevolking toebehoort. “De Arabisch-Berbers buiten de Haratine volledig uit. Haratine-kinderen gaan niet naar school. Omdat hun ouders illegaal als slaven worden gehouden zijn zij automatisch ook slaaf. Slavinnen zijn vaak slachtoffer van seksueel misbruik door hun slavenhouders”, aldus Gaynako.
Naast deze twee zijn er ook andere etnische groepen, zoals Wolof, Fulani en Soninke. Gaynako hoort zelf bij de Fulani. “Fulani’s zijn geen slaven, maar wel achtergesteld ten opzichte van de elite. Omdat de Fulani vroeger ook als slaaf werden gehouden, kijkt de maatschappij nog steeds neer op mijn groep. De regering heeft onze cultuur en taal niet erkend. Ook verkoopt de elite ons land vaak aan buitenlanders, bijvoorbeeld uit Qatar”, zegt Gaynako.
Hoewel veel Fulani’s islamitisch zijn, kunnen Gaynako en veel anderen zich niet herkennen in de leer die de elite oplegt: “Ik drink geen alcohol en ik bid een paar keer per dag. Maar volgens de leer van Malik is het luisteren en maken van muziek en vrouwen de hand schudden verboden. Dat vind ik nergens op slaan,” zegt Gaynako, terwijl hij zijn tolk Simone demonstratief de hand schudt.
De macht van muziek
Onderwijs speelt een belangrijke rol in de machtspositie van de Arabisch-Berberse groep: “Vooral zij genieten hoger onderwijs. Daardoor hebben zij de macht op elk vlak: politiek, militair, economisch. Op normale scholen krijgen wij geen onderwijs over burgerschap en politiek. Met mijn muziek wil ik daarom bereiken dat Mauritaniërs zich bewust worden van slavernij en andere problemen in hun land.”
“Ik kwam voor het eerst in aanraking met rapmuziek toen ik op mijn twaalfde op vakantie was in Senegal. De raps waren in het Wolof, een taal die veel gesproken wordt in Senegal. Ook al kon ik er niets van verstaan, vond ik de beats fantastisch”, zegt Gaynako, terwijl hij zijn schouders schudt op de denkbeeldige muziek. “Thuis begon ik in mijn eigen taal te rappen. Dat vond ik bijzonder, omdat je mijn taal nauwelijks hoort in Mauritaanse muziek. Toen ik jaren later op de universiteit zat, nam ik samen met vrienden mijn eerste album op. Daar begon ik meer over de maatschappij te rappen en organiseerde ik het eerste concert op een Mauretaanse universiteit.”
Gaynako’s videoclip van “Allegorie de la CASERNE” waarin hij veel kritiek heeft op de regering en slavernij
“In mijn raps uit ik kritiek op de regering en op de slavernijpraktijken. Dit doe ik op een directe manier, maar ook door metaforen te gebruiken. Net zoals in fabels vergelijk ik de regering bijvoorbeeld met een dier. Direct of indirecte kritiek, de regering reageert even hardhandig. Alle activisten die zich uitspreken tegen slavernij, worden of gearresteerd of gedood door onze regering”, aldus Gaynako. Zelf werd hij vorig jaar gearresteerd. “In augustus trok een politieagent mij ruw uit mijn auto, toen ik terugkwam van een festival dat ik georganiseerd had. Daarvoor was ik met mijn kritische raps op de Senegalese TV geweest. Ik denk dat de agent mij herkende en mij daarom zonder reden arresteerde. Op het politiekantoor trok de agent mijn kleding uit waarna hij mij in elkaar sloeg.”
Honderd jaar
Sinds die arrestatie voelt Gaynako zich niet meer veilig in Mauritanië en verblijft hij in Senegal. Vanuit het buitenland probeert hij zijn boodschap over te brengen naar zijn thuisland: “Het is moeilijk om met mijn muziek de politieke situatie in Mauritanië echt te veranderen. De politiek in gaan zie ik mezelf ook niet doen. Mensen worden alleen president om rijk te worden, maar niet om problemen op te lossen.”
“Wel heb ik de macht om de gedachten van de mensen te veranderen. Dat is voor mij de enige manier om druk uit te oefenen en de slavernij tegen te gaan. Via het internet en sociale media kan ik zonder bemoeienis van de overheid mijn muziek met een groot publiek delen. Ook zijn er radiostations die via WhatsApp mijn muziek naar mensen sturen”, aldus Gaynako.
“De komende honderd jaar zie ik de situatie in Mauritanië niet veranderen”, stelt Gaynako. “Mijn doel is om dit proces van verandering in gang te zetten, zodat een volgende generatie kan doorbouwen op mijn werk. De internationale gemeenschap kan hierin ook een rol spelen. Ook mensenrechtenorganisaties buiten Mauritanië moeten meehelpen. Samen kunnen we dit oplossen, maar het gaat niet snel.”
