Nee, je weet niet ‘hoe het is’ na zes weken in het gips

De sociale en economische situatie van gehandicapte mensen is overal in de wereld slecht: vrouwen met een beperking zijn de armste mensen ter wereld. Gehandicapte kinderen en vrouwen worden wereldwijd het vaakst mishandeld. In Nederland werkt slechts een op de drie mensen met een arbeidsbeperking. De andere twee zitten thuis. Het onderwijs is gesegregeerd: heb je een beperking, dan is het niet vanzelfsprekend dat je naar regulier onderwijs kan. Speciaal onderwijs biedt dan een uitkomst, maar hoger dan VMBO zul je het meestal niet schoppen, want er is nauwelijks speciaal onderwijs voor kinderen die HAVO of VWO willen doen. Misschien vind je ooit een baan, maar de kans op een carrière is klein als je gehandicapt bent. Het gaat kortom niet alleen om toegankelijkheid: de achterstelling van mensen met een beperking is een levenslang maatschappelijk probleem en zit helemaal ingebed in onze Nederlandse cultuur.

Wat je waarschijnlijk niet weet, is dat in diverse landen in Afrika en Azië veel disability rights activisten en organisaties actief zijn. Dit zijn sterke en zelfbewuste mensen en organisaties, waar jij en ik een boel van kunnen leren. Doen alsof men daar amechtig zit te wachten op mijn hulp is aanmatigend.

Zeker, gehandicapte mensen zijn overal de armste mensen, dus ook in landen buiten Europa. Maar het betekent niet dat gehandicapten in Nederland geen achterstand hebben ten opzichte van de rest van de inwoners. In Nederland kunnen we via de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) hulpmiddelen krijgen en voor de basishulpmiddelen hoeven we geen eigen bijdrage te betalen. Maar het verkrijgen van de juiste hulpmiddelen is nog helemaal niet zo gemakkelijk. Voor mij, hoogopgeleid, verbaal sterk en met connecties binnen de gemeente, was het al een hele strijd. Laat staan als je de weg niet kent, de regels niet goed weet of verbaal niet al te sterk bent: dan is het beslist niet vanzelfsprekend dat je krijgt wat je nodig hebt. Het is dus van belang om te blijven benoemen dat mensen met een beperking in Nederland recht hebben op gelijke behandeling, want die krijgen we nog lang niet.

Wat betreft “Geen land waar gehandicapten het zo goed hebben als in Nederland”: dat is volkomen onjuist. We lopen erg achter ten opzichte van diverse andere landen. In ieder geval als het om toegankelijkheid, arbeid en (inclusief) onderwijs gaat. Heb je bijvoorbeeld weleens op de toegankelijkheid gelet als je op vakantie bent? Geloof me, het verschil is groot.

Bovendien gaat de vergelijking niet op. Een gebroken been zal wellicht snel gezet kunnen worden, maar ik ken veel mensen met complexe pijnklachten die rustig maanden moeten wachten voor ze bij de pijnpoli terecht kunnen. Ik ken genoeg mensen die twintig tot dertig jaar van hot naar her gestuurd werden omdat er geen arts was die de juiste diagnose wist te stellen, voor ze eindelijk goed gediagnosticeerd en behandeld werden.

En dan heb je nog de mensen met zeldzame aandoeningen die uitgelachen werden door artsen omdat het niet zo kon zijn dat zij die zeldzame aandoening hadden, bij wie uiteindelijk bleek dat ze die wél hadden. De opsomming is haast onuitputtelijk. Er zijn meer overeenkomsten dan verschillen in de wijze waarop we onderdrukt worden. Laten we elkaar niet tegen elkaar afzetten, maar elkaar steunen in de strijd tegen die onderdrukking.

4. “Dat ik in een rolstoel zit betekent niet meteen dat ik een verstandelijke handicap heb! Praat eens normaal tegen me.”
Als je een handicap hebt, heb je te maken met vooroordelen. Zo hoor ik vaak mensen in een rolstoel klagen dat ze worden aangezien voor iemand met een verstandelijke handicap. Dat levert doorgaans veel verontwaardiging op want je wil toch niet worden aangezien voor iemand die “zo” is? Blijkbaar vindt men het een belediging om verward te worden met iemand met een verstandelijke beperking en blijkbaar vindt men het wel normaal dat zij betuttelend worden toegesproken. Binnen de gemeenschap van gehandicapten heersen ook vooroordelen en wordt er neergekeken op anderen: met name op mensen met een verstandelijke beperking. We zijn zelf dus geen haar beter.

Mijn uitgangspunt is dat personen met een handicap deel uitmaken van de mensheid en menselijke diversiteit. Dat wil zeggen: mensen zijn er in veel varianten. Een gehandicapte variant is geen foutje van de natuur, geen afwijking, noch een straf van god: het is een van de vele varianten waarin mensen bestaan. We zijn allemaal gelijkwaardig. Iemand die tot de norm behoort (voor zover zoiets bestaat) is niet waardevoller dan ik en ik ben niet waardevoller dan iemand met een verstandelijke beperking.

Moet je het dan maar normaal vinden als iemand je betuttelt en op eenvoudige wijze met je praat? Nee, zeker niet. Maak gerust bespreekbaar dat jij het vervelend vindt dat je wordt onderschat op allerlei fronten, alleen omdat je in een rolstoel zit. Maar daarvoor hoef je mensen met een verstandelijke beperking niet onder de bus te gooien.