Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Op basis van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) heeft OneWorld de correspondenties opgevraagd tussen Wageningse onderzoekers en de fabrikanten van pesticiden zoals Bayer en Monsanto. Het verzoek richt zich op een aantal adviezen die zijn opgesteld. Het gaat om studies die van invloed zijn geweest op de politieke besluitvorming rondom bestrijdingsmiddelen.
“Wageningen Plant Research doet contractonderzoek voor de industrie
Wageningen Universiteit weigert het merendeel van deze contacten openbaar te maken. De universiteit stelt dat de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) niet van toepassing is, omdat haar instituten ‘privaatrechtelijke’ organisaties zouden zijn. Het zijn geen overheidsinstellingen, zo beargumenteert de universiteit, eerder bedrijven. Het gaat dan bijvoorbeeld om Wageningen Plant Research, een instituut dat contractonderzoek doet voor de industrie, maar ook rapporten heeft opgesteld voor het ministerie van Landbouw en de Tweede Kamer.
'Cirkelredenering'
“Je krijgt hier een heel rare cirkelredenering”, zegt Sjors van Beek, onderzoeksjournalist en Wob-expert die OneWorld van advies dient. “Wageningen Universiteit zegt: we hoeven geen verantwoording af te leggen voor de besteding van overheidsgeld, omdat we ook een deel van onze financiering vanuit het bedrijfsleven ontvangen. Maar deze banden tussen Wageningen Universiteit en het bedrijfsleven zijn nu net de reden voor dit Wob-verzoek.”
“Het rapport onderzoekt het verband tussen neonicotinoïden en bijensterfte
Een van de rapporten waar OneWorld licht op wil schijnen, werd in 2011 opgesteld in opdracht van toenmalig landbouwstaatssecretaris Henk Bleker (CDA). Het gaat om een overzicht van wetenschappelijke studies waarin de link tussen bijensterfte en neonicotinoïden, een klasse bestrijdingsmiddelen, wordt onderzocht. Het rapport concludeert dat de toelating van deze middelen berustte op ‘adequate gegevens’ en vond geen ‘oorzakelijk verband’ met de bijensterfte.
Deze ‘neonics’ zullen echter nog dit jaar in de gehele Europese Unie (EU) in de ban worden gedaan. Alleen het gebruik in de (afgesloten) kasteelt blijft nog toegestaan. Dit nadat de Europese voedselautoriteit EFSA in februari concludeerde dat deze middelen wel degelijk gevaarlijk zijn voor wilde bijen en voor honingbijen.
“Een van de auteurs ging in 2015 voor Bayer werken
Wageningen Plant Research, het instituut waar de hoofdauteur van het rapport Tjeerd Blacquière destijds werkte, deed ook contractonderzoek voor Bayer, één van ’s werelds grootste fabrikanten van neonicotinoïden. Co-auteur Guy Smagghe van de Universiteit Gent publiceerde samen met wetenschappers van Bayer. Een derde auteur, Veerle Mommaerts, ging in 2015 voor Bayer werken.
Het rapport, dat op 27 maart 2012 door staatssecretaris Henk Bleker naar de Tweede Kamer werd gestuurd, ontving destijds felle kritiek. Wetenschappers van de Universiteit Utrecht lieten Bleker in een kritische brief weten dat belangrijke onderzoeken in het literatuuroverzicht ontbraken, en dat Blacquière ‘methodologisch onjuiste’ studies van fabrikant Bayer ‘klakkeloos’ had overgenomen.
'Reconstructie van beleid'
Volgens Wob-expert Sjors van Beek is de gang naar de rechter logisch, omdat het verzoek van OneWorld precies is waar de Wet openbaarheid van bestuur voor bestaat: “Dit is het prototype zo’n beetje”, zegt Van Beek. “De wet bestaat om de overheid transparant te maken, en om zo een reconstructie van beleid te kunnen maken. Dit is een klassiek geval van gebrek aan transparantie.”
Doorgaans duurt het vier tot zes maanden totdat een zitting bij de rechtbank is ingepland, aldus Van Beek. Daarna kan nog hoger beroep volgen bij de Raad van State.
Dit artikel kwam tot stand met ondersteuning van de Vlaams-Nederlandse Journalistenbeurs.
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
