Studenten op Zuid-Afrikaanse universiteiten protesteren de laatste maanden tegen het corrupte systeem in hun land. Corruptie zorgt voor hoge collegegelden, het Afrikaans als enige onderwijstaal en een oneerlijke verdeling van woningen onder zwarte en witte studenten. “Ze hebben alleen de naam apartheid weg genomen.”
Rhodes
De studentenprotesten begonnen in maart 2015 toen studenten van de Universiteit van Kaapstad demonstreerden tegen een standbeeld van kolonialistische zakenman en bestuurder Cecil Rhodes: de beweging Rhodes Must Fall eiste dat het beeld werd weggehaald. Na 31 dagen protesteren gebeurde dat ook. Na dat succes ging de protestbeweging door om te strijden voor de ‘dekolonisatie’ van het Zuid-Afrikaanse onderwijssysteem.
De 20-jarige Biosha Thompson en Mokgobi Ledwaba studeren op de Universiteit van Stellenbosch.
De actiegroep inspireerde daarmee andere studenten. “We strijden vooral voor de afschaffing van het Afrikaans als enige onderwijstaal”, vertellen de studenten Biosha Thompson en Mokgobi Ledwaba via Skype. Ze namen deel aan de demonstraties die door protestgroep Open Stellenbosch van de Stellenbosch Universiteit werden georganiseerd. “De verschillende organisaties strijden niet allemaal voor dezelfde doelen, maar we helpen elkaar wel. Tijdens de #Afrikaansmustfall-protesten kwamen studenten van de Universiteit van Kaapstad hier protesteren. De afstand tussen de twee universiteiten is niet zo groot.”
Solidariteit
De omvang van de protesten werd echt duidelijk toen in oktober 2015 studenten van alle universiteiten de straat op gingen om te strijden tegen een verhoging van het collegegeld. President Zuma wilde het collegegeld met tien tot twaalf procent verhogen. Uit solidariteit protesteerden alle studenten tegen deze maatregelen – ook de studenten die een verhoging wel zouden kunnen betalen. Lara du Preez, student aan de Universiteit van de Vrijstaat, noemt dat “the coolest thing ever”: “zo’n eenheid heb ik nog nooit eerder gezien.” Uiteindelijk besloot president Zuma om het collegegeld in 2016 niet te verhogen. Eerder dit jaar besliste het parlement om de tarieven ook in 2017 en 2018 te bevriezen.
Lara Du Preez (20) studeert aan de Universiteit van de Vrijstaat in Bloemfontein.
Het corrupte en slecht functionerende onderwijssysteem is een erfenis van de apartheid. Hoewel die in 1994 officieel werd afgeschaft, zijn de gevolgen nog steeds duidelijk voelbaar in de samenleving. Tijdens deze periode werd er vooral geïnvesteerd in blanke scholen. Op de meeste universiteiten is het Afrikaans, de taal van de blanken, de belangrijkste onderwijstaal. Blanken maken deel uit van maar tien procent van de beroepsbevolking, maar ze nemen zestig procent van de topfuncties in. Daarnaast verdienen blanken gemiddeld zes keer zo veel als zwarten; en is de werkloosheid onder zwarte Zuid-Afrikanen aanzienlijk hoger, 45 procent tegen vijf procent. “We zijn een democratisch land, maar onze economie wordt beheerst door de blanken”, vertelt Biosha.
Onderwijskwaliteit
Ook het niveauverschil tussen het lagere en hogere onderwijs is een probleem. “In provincies zoals Eastern Cape hebben leerlingen vaak niet eens lesboeken. Daarnaast leren ze geen Afrikaans, dan kun je dus nooit studeren”, vertelt Mokgobi. “Een deel van de studenten komt daardoor met een slechte scholingsachtergrond op de universiteiten terecht”, legt hoogleraar Zuid-Afrikaanse geschiedenis aan de Universiteit Leiden, Jan-Bart Gewald. “Hierdoor hebben ze langer nodig om af te studeren. Doordat ze niet meer collegegeld kunnen betalen, stoppen veel studenten voor hun afstuderen.” Het collegegeld in Zuid-Afrika bedraagt omgerekend tussen de 2000 en 2800 euro. Blanke gezinnen kunnen dat, met een gemiddeld jaarinkomen van 21.000 euro, betalen. Het gemiddelde inkomen van een zwart gezin is maar 3482 euro.
Het standbeeld van Rhodes op de Universiteit van Kaapstad wordt verwijderd. Foto: Flickr
Verschillende universiteiten hebben initiatieven gelanceerd om met een voorbereidingsprogramma deze kloof te overbruggen. Maar volgens hoogleraar Gewald moet het probleem van onderaf worden aangepakt. “Er moet geïnvesteerd worden in onderwijs. Het staatsonderwijs is slecht en het wordt slecht betaald. De docenten hebben geen status. Als je een universitaire opleiding hebt afgerond, waarom zou je dan gaan lesgeven? De privéscholen zijn wel goed, maar duur, en daardoor slechts toegankelijk voor een kleine groep.”
Wijdverspreide corruptie
Volgens de drie studenten is het grootste probleem de wijdverspreide corruptie. De protesten tegen de verhoging van het collegegeld vielen, niet toevallig, samen met de aanschaf van een privevliegtuig van vier miljard rand (70 miljoen euro red.) door president Zuma. “Met dat geld hadden we ook kunnen investeren in studentenfondsen voor de armen, huizen of boeken. Nu wordt er zomaar geld over de balk gesmeten. Het hele politieke systeem is corrupt”, vertelt Lara.
Toch zorgt juist de politiek dat er veel protesten zijn. Vooral de populistische en nationalistische EFF mobiliseert studenten om aandacht te vragen voor de problemen, met het oog op de komende gemeentelijke verkiezingen tussen mei en augustus. “Julius Malema, de voorman van de EFF, is een uitstekend politicus. Hij weet de vinger precies op de zere plek te leggen en hij weet hoe hij mensen kan mobiliseren. Een deel van de studenten voelt zich gelieerd aan de EFF”, vertelt hoogleraar Gewald.
Hokjesdenken
Met het afschaffen van de apartheid kwam er geen einde aan corruptie, slecht onderwijs en ongelijkheid. “They just took the name away”, zegt Mokgobi. “De huidige generatie heeft nooit geleerd welke lessen we moeten trekken uit die tijd, om te zorgen dat de geschiedenis zich niet herhaalt.” Biosha zou graag optimistisch en hoopvol willen zijn. “Maar als je realistisch bent zal het nog wel even duren voordat we de problemen kunnen oplossen. Veel mensen en politieke partijen blijven in hokjes denken.”
[[{“fid”:”46092″,”view_mode”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:”Documentaire Luister”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”Documentaire Luister”},”type”:”media”,”attributes”:{“alt”:”In de documentaire Luister komen zwarte studenten op de universiteit van Stellenbosch aan het woord over hun ervaringen met racisme en discriminatie.”,”style”:”height:327px; width:581px”,”class”:”file-file-styles-artikel-volle-breedte media-element”}}]]In de documentaire Luister komen zwarte studenten op de universiteit van Stellenbosch aan het woord over hun ervaringen met racisme en discriminatie.
