Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Een verscholen FARC-kamp diep in de jungle, in het zuiden van Colombia. Daar leerden Tieleman en collega Marjolein van de Water in mei 2016 Camilo Robledo kennen, een van ongeveer zevenduizend voormalige FARC-strijders en de hoofdpersoon van hun documentaire Camilo’s vlucht. Tieleman: “We wisten toen nog niet wat er met hem zou gebeuren”, vertelt Tieleman via Skype vanuit Spanje, waar hij als correspondent voor RTL Nieuws en Trouw werkt. “Wie had toen kunnen weten dat hij beschuldigd zou worden voor moord en door zijn eigen FARC-kameraden en de politie vervolgd zou worden? Hij sloeg op de vlucht. Toen waren we hem kwijt.”
Camilo’s vlucht is een korte documentaire van Alex Tieleman en Latijns-Amerikacorrespondent voor de Volkskrant Marjolein van de Water. De film maakt deel uit van het project 2Doc Kort, dat de maatschappelijk georiënteerde mediaorganisatie Human voor NPO2 maakt. De films uit dit project zijn te bekijken op de website van Human.
“De guerrillero’s waren vaak jongeren van eenvoudige komaf die weinig scholing hadden gehad
Robledo sloot zich als puber aan bij de marxistische FARC. “De guerrillero’s waren vaak jongeren van eenvoudige komaf die weinig scholing hadden gehad”, vertelt Tieleman. Het soldatenleven was voor hen ‘een vlucht uit de uitzichtloosheid van de armoede’ en een houvast ‘van orde en kameraadschap’. FARC-kampementen waren goed georganiseerd.
De dagindeling was duidelijk: iedereen deed zijn klusjes, maakte zijn of haar geweer schoon en dat elke dag opnieuw. Die structuur zijn de guerrillero’s nu kwijt. Wat kan hen dezelfde zekerheid geven?
Neerleggen van wapens: fictie?
In de 26 overgangszones voor de FARC bereiden de voormalige strijders zich voor op hun terugkeer in de maatschappij. Ze volgen lessen, zoals praktische cursussen landbouwtechnieken of alfabetiseringslessen, ze verbouwen groenten en fruit, fokken kippen en varkens, richten kampen in voor toerisme en maken plannen voor de toekomst. Veel vrouwen willen een familie stichten. Bij de FARC was het voor de meeste vrouwen namelijk verboden om een kind te krijgen. “Het zijn allemaal mooie projecten”, stelt Tieleman. “Maar in werkelijkheid is het niet vanzelfsprekend om een baan of een opleiding te vinden wegens het sociale stigma. Het merendeel van de Colombiaanse samenleving beschuldigt de FARC van een groot deel van de problemen van de afgelopen decennia: oorlog, moorden, ontvoeringen.”
De overgang van soldaat naar burger blijft voor veel strijders moeilijk. Diegenen die niet in staat zijn het leven opnieuw op te pakken, grijpen soms terug naar de wapens. Ze sluiten zich aan bij andere guerrillabewegingen of worden geronseld door paramilitairen. Tanja Nijmeijer, de Nederlandse guerrillera die zich bij de FARC aansloot, bevestigt dit in een reportage van NRC Handelsblad: ‘Als de paramilitairen ze een goed salaris bieden kan dat verleidelijk zijn. Veel van onze leden zijn ongeschoold, zelfs analfabeet, maar kunnen wel goed met wapens omgaan.’ Er zijn ook voormalige guerrillero’s die de wapens niet wíllen neerleggen omdat ze nog steeds diep in de ideologie geloven.
En weer anderen moeten op de vlucht slaan voor hun voormalige kameraden, zoals Camilo Robledo.
Hoe moet het verder?
Afgelopen juni heeft de conservatieve politicus en advocaat Iván Duque de presidentiële verkiezingen gewonnen in Colombia. Hij wist de sentimenten binnen de samenleving goed te vangen en beloofde onder andere veranderingen in het vredesgedrag met de FARC. “Nu is het afwachten welke kant het opgaat”, zegt Tieleman. “Duque is niet de gedroomde president voor het verzoeningsproces binnen de samenleving.”
“Hoewel het vredesproces juridisch een feit is, is het moeilijk te voorspellen hoe de reconciliatie tussen burgers en de voormalige strijders zal verlopen. Er overheerst nog steeds een vijandig beeld van de FARC. Rouw, verlies en het gevoel dat de FARC te gemakkelijk met de terreurdaden weg is gekomen, zitten diepgeworteld in de samenleving. Er is ook weinig begrip voor de daden van de FARC. Onbevooroordeeld kijken naar wat er achter een voormalig guerrillero schuilt, is dan misschien te veel gevraagd.”
“Duque is niet de gedroomde president voor het verzoeningsproces binnen de samenleving
Tieleman wijst erop dat de stedelijke middenklasse weinig te maken heeft gehad met de FARC, die vooral in rurale gebieden actief was. Nu blijven ex-strijders voorlopig in de overgangskampen wonen. Door deze scheiding in leefgebieden komen de twee groepen elkaar amper tegen. “Zo zijn er twee parallelle samenlevingen ontstaan. Ik zou denken dat ontmoetingsinitiatieven zouden kunnen helpen. Maar het kan decennia duren. Je zal ook welwillende politici moeten hebben die verzoening faciliteren in plaats van polarisatie uitdiepen. Veranderingen in de Colombiaanse maatschappij zijn broodnodig zodat de voormalige FARC-guerrilla meer kansen krijgt en zodat beide groepen sociaaleconomisch meer naar elkaar toe groeien. Dat zal ook voor meer eenheid in het land zorgen.”
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
