Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Beeld je in: je reist met het openbaar vervoer. Het is ruim 30 graden. Je stapt de overvolle bus in, waar je hutjemutje op elkaar staat. Alsof dat nog niet benauwd genoeg is, heeft de airconditioning het begeven. Zwetend sta je in de bus te wachten tot je op je bestemming bent. Zelfs een ritje van 15 minuten lijkt een eeuwigheid te duren. Je wordt al licht gestrest bij het idee dat je je straks door de menigte moet wurmen om naar buiten te komen.
“
Bloedhete veetransporten kunnen wel acht uur duren
Voor jou duurt deze busrit misschien vijftien minuten, voor veel dieren in de vee-industrie kan zo’n reis wel acht uur duren. En waar wij op tropische dagen nog kunnen besluiten de bus te vermijden, is het voor de varkens, koeien en kippen onmogelijk om aan bloedhete transportwagens te ontsnappen.
Hittestress
Door de opwarming van de aarde worden de zomers in Nederland warmer, en stijgt de temperatuur steeds vaker tot boven de 30 graden. In de zomer van 2019 kwam de temperatuur in Nederland voor het eerst boven de 40°C. In dat jaar maar liefst elf
tropische dagen gemeten in De Bilt. Het
Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) verwacht dat deze temperaturen rond het jaar 2050 met 1 tot 2,3 graden zullen zijn gestegen. Over de gevolgen die dit voor de mens heeft, lezen we geregeld, maar wat deze temperatuurstijging voor dieren betekent is veel minder bekend.
Het gaat daarbij niet alleen om transport. Anne Hilhorst, vicevoorzitter bestuur en manager campagneteam van Stichting Wakker Dier, vertelt dat het ook in de stallen snel heet wordt; gemiddeld zo’n 3 graden warmer dan buiten. Zulke temperaturen worden jaarlijks veel dieren fataal.
“
Bijna driekwart van de koeien krijgt in de wei geen schaduw
Stijgende temperaturen veroorzaken ‘hittestress’ bij dieren, die toeneemt als transportwagens en stallen gebrekkig geventileerd worden, en als weilanden niet over schaduwplekken beschikken. Zogenaamde ‘hoogproductieve’ dieren, zoals plofkippen en koeien die een grote hoeveelheid melk geven, krijgen het beduidend sneller warm dan andere dieren. Dit komt doordat ze meer voer gebruiken en dus meer warmte produceren. Bij een koe kan al vanaf 20 graden hittestress optreden. Het dier zal dan gaan zweten, hijgen en langer stil blijven staan om op die manier zo veel mogelijk verkoeling te krijgen. Kippen, die geen zweetklieren hebben, koelen af door te hijgen of hun vleugels te spreiden, maar voor dat laatste is in de overvolle stallen nauwelijks ruimte.
Twee jaar geleden registreerde stichting Wakker Dier in de zomer 41 ‘hittestressdagen’. 146 miljoen dieren kregen toen met (ernstige) hittestress te maken. Ook dit jaar trekt Wakker Dier aan de bel: ruim 71 procent van de koeien die in de wei staan, zouden hittestress ervaren. Op haar site legt de organisatie uit hoe je hittestress bij dieren kunt herkennen en melden.
“
Bij gebrek aan modderbaden rollen sommige varkens om af te koelen in hun eigen uitwerpselen
Schapen ondervinden hittestress als de temperatuur boven de 23 graden komt en schaduw ontbreekt. Ze gaan sneller ademen en hun eetlust neemt af. Varkens kunnen al vanaf 20 graden last krijgen van de warmte. Om verkoeling te zoeken,
gaan ze liggen zodat het contact van hun lichaam met de vloer wordt vergroot. Maar in de stal of transportwagen is het vanwege de grote hoeveelheid dieren vrijwel onmogelijk om te gaan liggen. Met een andere manier waarop varkens verkoeling zoeken, door de modder rollen, wordt in moderne veehouderijen zelden rekening gehouden. Bij gebrek aan modderbaden rollen sommige varkens om af te koelen
in hun eigen uitwerpselen.
Hittestress is niet alleen op het moment zelf schadelijk voor het dier, maar kan ook gevolgen hebben op de lange termijn. Zo krijgen melkkoeien een lagere melkproductie en ondervinden ze problemen bij het drachtig worden. Ook schapen produceren soms minder melk. Doordat varkens minder bewegen om zo min mogelijk warmte te produceren, zullen ze het vaker nalaten op te staan om te plassen, waardoor urineweginfecties kunnen ontstaan die weer kunnen leiden tot vruchtbaarheidsproblemen bij zeugen.
‘Meer bewustwording en kennis’
Na de hete zomer van 2015 werd door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) een
Nationaal Plan voor veetransport bij extreme temperaturen opgesteld. In dit plan ligt vast dat extra toezichtmaatregelen in werking treden wanneer een temperatuur van 27 graden of hoger wordt verwacht. Op warme dagen zal de NVWA extra controles op transporten uitvoeren, waarbij ze onder andere de temperatuur, watervoorzieningen en ventilatie nalopen, evenals de aanwezigheid en inhoud van een eventueel noodplan.
“
Sinds vorig jaar geldt een verbod op veetransport bij een temperatuur van 35 graden of hoger
De
Gezondheidsdienst voor Dieren stelde in 2017 bovendien een Draaiboek Hittestress op. Veehouders kunnen de maatregelen in dit draaiboek op warme dagen opvolgen om het welzijn van hun vee te verbeteren. Zo kunnen ze het staldak isoleren of koelen met water, ventilatoren plaatsen, vliegenbestrijding versterken en activiteiten als het laden van vee voor transport niet op de heetste momenten van de dag inplannen.
Sinds 2 juli 2020 is er bovendien een verbod van kracht op veetransport bij een temperatuur van 35 graden of hoger. Er waren al eerder afspraken gemaakt over veetransport op tropische dagen, waarop de temperaturen boven de 30 graden uitstijgen, maar die waren vrijwillig en de afspraak om bij 35 graden of hoger geen dieren te vervoeren, werd lang niet door iedereen nageleefd, aldus toenmalig Landbouwminister Carola Schouten. Bij overtredingen dient de NVWA op te treden.
“
Er zijn alleen hitteregels voor veetransport. Niet voor de stallen of weilanden
Het Nationaal Plan bevatte toen nog géén concrete regels waar het op de hitte in de stallen aankwam. Het was er alleen op gericht om ‘
veehouders meer bewustwording en kennis bij te brengen’ over maatregelen die zij het beste kunnen treffen; zij zijn zelf verantwoordelijk voor de uitvoering. Een nieuw plan, in april 2022 gepresenteerd, omvat wel de stallen, maar is in ogen van Wakker Dier
‘teleurstellend’.
Een eerdere versie van dit artikel verscheen op OneWorld.nl in augustus 2020. Het is nadien geüpdatet volgens de nieuwste actualiteit.
