Na jarenlang in stilte vanaf de zijlijn de ontwikkelingen binnen de politiek te hebben gevolgd, merk ik dat steeds meer leeftijdsgenoten wakker worden. Ondanks dat we blijkbaar niet goed weten hoe te engageren met politiek, is er volgens mij een behoefte ontstaan om iets te veranderen. ‘Het is tijd om het comfortabele midden, waar je alleen wat filmpjes van Unicef hoeft te liken, vaarwel te zeggen’, zoals Rutger Bregman zegt in het artikel ‘2016 is het 1933 van mijn generatie. Tijd om op te staan’ op de Correspondent. Als je kijkt naar wat dit stuk losmaakt bij de lezers, lijkt het of mensen er gehoor aan willen geven. ‘Ik wil graag iets doen, maar heeft iemand goede, concrete ideeën of tips?’, is de strekking van veel reacties die ik onder het artikel lees. Met het vermoeden dat meer mensen dit hebben, begin ik mijn zoektocht. Een zoektocht om te weten te komen op welke manier jongeren impact maken, hoe het zit met hun stemgedrag en hoe en of zij zich vertegenwoordigt voelen in de politiek.
Jongeren hebben weinig vertrouwen
Vijftien maart is het dan zover. Op die dag mogen naar schatting 850.000 kiezers voor het eerst gaan stemmen. Jongeren behoren echter tot de grootste groep niet-stemmers; zo’n 30 procent ging niet naar de stembus tijdens de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen in 2012. Volgens jonge kiezers is de politiek abstract, ingewikkeld en ‘een ver van mijn bed show’. Behalve dat ze het niet begrijpen, wantrouwen ze politici. In het rapport ‘Jongeren en democratie’ dat in opdracht van Vrij Nederland verscheen, staat dat drie kwart geen vertrouwen in de politici heeft. ‘De helft van alle Nederlanders denkt dat zij geen enkele invloed hebben op de regeringspolitiek’, zo is te lezen in het rapport. Ze hebben daarnaast weinig vertrouwen in andere landgenoten; 41 procent van de jongeren pleit daarom voor een test die je alvorens het stemmen moet maken. Hun beeld is pessimistisch te noemen: 20 procent van de jongeren verwacht dat Nederland in een dictatuur verandert. En bijna de helft vreest een oorlog mee te moeten maken.
Bernie Sanders was onder jongeren de grote favoriet tijdens de Amerikaanse verkiezingen
Worden jongeren vertegenwoordigd in de politiek?
De helft van de wereldbevolking is onder de 30 jaar. Een deel daarvan groeide op in het zeer gunstige economische klimaat van de jaren negentig. Voornamelijk voor de kinderen in het Westen veroorzaakte dat een jeugd met onbegrensde mogelijkheden. Kinderen uit die periode konden in vergelijking met eerdere generaties bijna al hun dromen verwezenlijken. De jongeren van tegenwoordig zijn over het algemeen gezien rijker, genieten meer onderwijs, kennen meer vrijheden, worden ouder, zien meer van de wereld én hebben alle informatie tot hun directe beschikking. The sky is the limit, zou je denken.
Helaas laat de werkelijkheid toch een ander beeld zien. Jongerenwerkloosheid is een internationaal probleem en ligt 8,5 procent hoger dan de gewone/gemiddelde werkloosheid in de wereld.
Van alle jongeren op de wereld is slechts 2 procent parlementariër. In Noord-Europa gaat dat een stuk beter: daar vertegenwoordigt maar liefst 6 procent zijn of haar leeftijdsgenoten.
Dat de mening van jongeren niet altijd gehoord wordt in de politiek blijkt uit diverse gebeurtenissen. Engelse jongeren stemden bijvoorbeeld massaal tegen een vertrek uit de Europese Unie en de aanhang van de Amerikaanse presidentskandidaat Bernie Sanders bestond voornamelijk uit jongeren.
We moeten als de bliksem op zoek naar nieuwe democratische vormen
Jongeren gaan niet meer de barricades op, terwijl er wel een aantal thema’s is die hen direct aangaan: de jongerenwerkloosheid, hun financiële afhankelijkheid, (studie)schulden, wonen en de vergrijzing. Ondanks dat de werkloosheid dalende is, blijft het percentage onder jongeren 5 procent hoger liggen dan het landelijk gemiddelde. Mede hierdoor zijn veel jongeren niet financieel onafhankelijk, slechts een kwart kan zijn eigen broek ophouden. Bovendien kampen zij met hoge (studie)schulden en hebben moeite met het vinden van een (starters)woning. Met het toenemende aantal ouderen is het een zorg hoe jongeren straks de last van het toenemend aantal gepensioneerden gaan dragen. Sla het rapport ‘De toekomst tegemoet’ van Sociaal Cultureel Planbureau en Centraal Bureau voor Statistiek er op na, en je snapt voor welke uitdaging we als jongeren, en samenleving in zijn geheel, staan..
Ook als ik om mij heen kijk zie ik vrienden die WO-diploma’s cum laude hebben behaald en CV’s hebben om van te watertanden. Toch hebben veel van hen moeite met het vinden van een fatsoenlijke baan. Regelmatig komen zij bij stages terecht of hebben een onderbetaalde functie die ver onder hun niveau ligt en krijgen alsmaar geen vast contract. Het gevolg is dat ze min of meer noodgedwongen zijn terug te verhuizen naar hun ouderlijk huis.
Volgens cijfers van YouGov, 75% van de 18- tot 24-jarige stemde voor blijven in de Europese Unie.
Welke thema's vinden jongeren belangrijk?
NRC Handelsblad vergeleek diverse verkiezingsprogramma’s van de politieke partijen die momenteel in de Tweede Kamer zitten en ontdekte hierin vier belangrijke thema’s: ‘Immigratie en integratie’ prijkt bovenaan, waarin het asielbeleid en de opvang van vluchtelingen wordt besproken. Daaropvolgend de ‘gezondheidszorg’ die alsmaar duurder en onmenselijker lijkt te worden voor patiënten. En ‘moet de AOW-leeftijd omhoog?’ is de belangrijkste vraag voor de pensioenen-kwestie.
Uit een enquête onder 3000 jongeren van de NJR, de Nationale Jongerenraad, blijkt dat zij zich voornamelijk bezig houden met ‘onderwijs’ als politiek thema. Het gaat dan om de vraag hoe zij door middel van scholing goed voorbereid kunnen worden op de toekomst. Daarnaast is 'de arbeidsmarkt’ een belangrijke pijler. Jeugdwerkloosheid, leeftijdsdiscriminatie en het feit dat stages slecht betalen, wordt hier onder verstaan. Jongeren vinden ook ‘verantwoord consumeren’ belangrijk. ‘Zij willen weten waar hun kleren vandaan komen en hoe zij voedselverspilling tegen kunnen gaan’, schrijft NJR in de enquête. ‘Gender-gelijkheid’ en ‘duurzame steden en dorpen’ zijn andere concrete kwesties die hen aanspreken.
Uit de enquête blijkt verder dat jongeren zich zorgen maken over de steeds groter wordende kloof tussen bevolkingsgroepen. Hoe jong- oud, hoog- en laagopgeleid, met of zonder migratie achtergrond tot elkaar verhouden.
Waarom is het belangrijk dat jongeren meer betrokken raken?
‘Zij kunnen zich niet vinden in oude structuren, maar geloven desalniettemin nog steeds in de democratie. We moeten als de bliksem op zoek naar nieuwe democratische vormen’, sluiten Thijs Broer en Sander Pleij af in hun artikel ‘Vernieuw de democratie! En Snel!’ in Vrij Nederland.
Robert Guest beargumenteert in The Economist dat jongeren de grootste onderdrukte minderheid in de wereld zijn, ze worden geremd door oudere generaties. 'Verandering is belangrijk, omdat nu wereldwijd waardevolle talenten worden verspild, wat zonde is. De jongeren van tegenwoordig lopen nog het langst rond op deze wereld, kunnen de ‘last’ op gegeven moment niet dragen en kunnen revoluties ontketenen’, schrijft hij.
Dat jongeren meer betrokken raken bij politieke kwesties is belangrijk. Maar hoe kunnen jongeren beter gehoord worden in de Nederlandse samenleving? In de aanloop naar de verkiezingen ga ik voor OneWorld op zoek naar antwoorden. Ik ga in gesprek met jongeren die zich, op wat voor manier dan ook, inzetten voor een betere toekomst.
Oproep: Ben jij misschien een jongere die zich herkent in het verhaal hierboven, heb je een uitgesproken mening over de huidige politiek of heb je een idee over of en hoe het anders zou moeten en kunnen? Stuur dan een mailtje naar catherineminczeles@oneworld.nl
