Ladders zat

Hugo von Meijenfeld blogt wekelijks over zijn werkzaamheden als Coördinator Nationale Implementatie Global Goals.

Blog 3 – “Whatever happened to the famous Ladder Van Lansink?”, vroeg gouverneur Jerry Brown van Californië mij in mijn vorige functie als Consul-Generaal in San Francisco. Ik was stomverbaasd dat hij die 35 jaar oude ladder uit het kleine Nederland kende. Hij legde uit dat hij in de jaren tachtig, na zijn eerste twee termijnen, door Europa was gaan reizen en in Nederland onder de indruk was geraakt van het eerste Nationaal Milieu Beleidsplan ter wereld en de daarin verklonken afval hiërarchie.

Een ladder voor afvalbeleid

Even uitleggen: CDA-kamerlid Ad Lansink had in 1979 met succes een ladder voor het afvalbeleid voorgesteld. Op de laagste trede stond verzamelen, storten (buiten het zicht en niet in grondwater) en na afloop netjes afdekken. De hogere trede was de afvalstroom indikken door energieterugwinning in een verbrandingsoven, en een veel betere optie: recycling. De hoogste trede was het voorkomen van afval door stoffen en materialen in de kringloop te houden. Ik kon vertellen dat zowel Ad Lansink als zijn ladder nog springlevend zijn. Brown heeft de ladder vanaf zijn terugkeer als gouverneur begin 2011 in Californië doorgevoerd, met de aantekening dat verbranden daar erger wordt geacht dan storten.

Opklimmende treden

Eenmaal terug in Nederland en beginnend aan mijn nieuwe klus bedacht ik dat er een even oude als bekende hiërarchische beleidsladder is. Een ladder voor het duurzaam ontwerpen van gebouwen. Deze heeft de naam Trias Energetica. Als jurist was ik destijds door het woord trias op mijn verkeerde (Montesquieu) been gezet, en dacht dus dat er iets gescheiden moest worden. Maar nee, ook hier gaat het om een laagste trede van efficiënt fossiel, een middelste trede van hernieuwbare energie en een hoogste trede van weinig tot geen energie gebruik.

De ladder van opklimmende treden komt vaker voor in bestaand beleid. De Trias Materialis, van belang voor de circulaire economie. De Ladder voor Duurzame Verstedelijking, actueel met het sluiten van binnenstedelijke winkelketens en herlevende initiatieven voor factory outlets. De Ladder van Moerman tegen voedselverspilling. En de Mobiliteitsladder van Verdaas. Ladders zat dus.

Een stairway to heaven?

Is er misschien een ‘Ladder der Ladders’ die kan helpen bij de implementatie van de Global Goals? Een Stairway to Heaven zogezegd. Global Goals zijn terug te vinden in bekende gezegden. Zo vind je doel drie terug in ‘voorkomen is beter dan genezen’ en doel vier in ‘beter jong geleerd dan oud gedaan’. Volgens erkende studies van Stern en Calderon is het voorkomen van uitstoot van boeikasgassen tien maal goedkoper dan adaptatie aan klimaatverandering. Hetzelfde blijkt te gelden voor de kosten van het tegengaan van uitstoot van persistente stoffen in vergelijking tot die van sanering met behulp van zuiveringsinstallaties, roetfilters en ocean cleanups, niets afdoende aan de innoverende vinding van Boyan Slat.

Ladders voor het implementeren van de Global Goals

Mijn conclusie is dat de ladders helpen om de Global Goals te bereiken. De planbureaus hebben voor ons uitgerekend dat de doelen niet gehaald gaan worden als we de ladders incrementeel omhoog blijven beklimmen. Het is nodig disruptief vanaf de hoogste trede te denken en doen. De eerste vraag is hoe een ongewenste situatie kan worden voorkomen. Als het antwoord negatief uitvalt kan worden afgedaald naar het beleidsniveau waarop wordt uitgeweken naar minder bezwaarlijke alternatieven. Voor het geringe gedeelte dat dan nog resteert blijft het laagste en duurste niveau over waarop alle negatieve effecten ongedaan dienen te worden gemaakt. Hopelijk trap ik allemaal open deuren in, zodat aan de term Hugo’s Grote Ladder geen behoefte is.

Meer lezen van Hugo von Meijenfeldt? Bekijk hier zijn blogserie 'Werken met de Werelddoelen'.