Antiracisme is een industrie geworden met de witte, fragiele mens als hoofdpersoon. Dat frame is niet alleen verkeerd, het is ook nog eens gevaarlijk, zegt Cole Verhoeven. ‘De mensen die het Capitool in Washington DC in puin achterlieten – die mensen zijn fragiel?’
Grote bedrijven spreken zich in reclames en met gevatte posts op social media uit tegen racisme en seksisme. Dat lijkt gedurfd, maar is vooral uit lijfsbehoud. Jonge, progressieve consumenten stemmen immers met hun portemonnee, schrijft Nadine Ridder.
Wie zwart is én vrouw, krijgt opvallend vaak te maken met minachting en discriminatie. Haat jegens zwarte vrouwen heeft een naam: misogynoir. Waar komt dit vandaan, en hoe uit het zich? ‘Zwarte vrouwen worden weggezet als te assertief, te agressief, te boos.’
Nederlandse media geven vrij baan aan racistische uitingen, schrijft Marvin Hokstam. Dat zet de democratie en de vrije pers onder druk. ‘Laat onze journalisten een voorbeeld nemen aan hun Britse collega’s.’
Ondanks alle recente aandacht voor het onderwerp, en vele gesprekken in de media, lijkt het nog niet voor iedereen duidelijk wat anti-Zwart racisme precies omvat. We vroegen Simone Zeefuik uit te leggen waar anti-Zwart racisme vandaan komt en wat volgens haar de impact ervan is.
Flauwe grappen en seksuele fantasieën over zwarte mannenlichamen zijn niet onschuldig, zegt onderzoeker Rébecca Franco. Ze komen voort uit een geschiedenis van ontmenselijking van en geweld tegen zwarte mensen. En witte vrouwen kunnen daar iets aan doen.
‘Hoe kon je?’ en ‘Hij zal je leven verwoesten.’ Zwarte kennissen van de Keniaans-Nigeriaanse schrijfster Valerie Ntinu reageren afkeurend op haar witte partner. Dat doet pijn, maar ze weigert het te veroordelen. ‘Daarmee zou ik het trauma van zwarte mensen in Nederland, Europa en Afrika bagatelliseren.’
Unilever, Gillette en Tony’s Chocolonely: bedrijven staan in de rij om zich solidair te tonen met de Black Lives Matter-beweging. Maar wat doen ze intern tegen racisme? Verdienen ze aan de uitbuiting van arbeiders van kleur? We zochten uit wat de mooie statements in de praktijk betekenen.
Nederlandse media presenteren racisme nog steeds als iets waar je voor of tegen kunt zijn. Mensen in ‘debat’ laten gaan over racisme is de ideale afleidingsmanoeuvre om er niks aan te doen. OneWorld wil racisme juist bestrijden, en zal het woord ‘racismedebat’ dan ook niet langer gebruiken.
Uitgescholden worden voor bleekscheet of een baan niet krijgen wegens een vrouwen- of minderhedenquotum is geen ‘racisme’, zegt Sander Philipse. Er is namelijk geen systeem dat witte mensen het leven moeilijker maakt dan dat van mensen van kleur. ‘Omgekeerd racisme is een bliksemafleider van het werkelijke probleem.’
De kledingindustrie is geworteld in kolonialisme en slavernij, zegt modejournalist Melissa Watt. En ook vandaag de dag wordt de industrie gedomineerd door witte ontwerpers, witte modeshows en witte CEO’s, terwijl aan de andere kant van de productieketen miljoenen mensen van kleur worden uitgebuit.
Bij antiracisme-bijeenkomsten is Reza Kartosen-Wong vaak een van de weinige Nederlanders met Aziatische roots. Hoog tijd dat meer Aziatische Nederlanders zich uitspreken tegen anti-zwart racisme. ‘Wij weten hoe verwoestend racisme is én we plukken de vruchten van het werk van zwarte antiracismeactivisten.’
Als het over racisme bij de politie gaat, klinkt vaak de disclaimer ‘dat het in de VS véél erger is dan in Nederland’. Zijn de landen dan echt niet te vergelijken? Chris de Ploeg zegt van wel: ‘Dat politiegeweld een groter probleem is in de VS, lijkt vooral te komen door militarisering van de politie, niet doordat het Nederlandse politieapparaat minder racismeproblemen zou hebben.’
Racisme zit niet alleen in (politie)geweld, maar ook in onze omgang met het milieu. En net als geweld is dat niet alleen een ‘Amerikaans probleem’. Ook hier dragen gemarginaliseerde mensen veruit de meeste gevolgen van milieuvervuiling.
Lang klonk de kreet ‘Black Lives Matter’ vooral in de VS, inmiddels wordt de strijd tegen institutioneel racisme wereldwijd gevoerd. Althans, overal? Munganyende Hélène Christelle vroeg zich vier jaar geleden al af: hoe zit het met de strijd voor zwarte levens op het Afrikaanse continent?
‘De minst gerespecteerde persoon in Amerika is de zwarte vrouw’, zei Malcom X al. Mannelijke slachtoffers van raciaal politiegeweld leiden tot massale protesten, vrouwelijke slachtoffers halen nauwelijks de media. Wie waren deze vrouwen?
Lang deed schrijver Johan Fretz zijn best om zichzelf voor te houden dat híj van racisme geen last had. Een houding die vooral voortkwam uit lijfsbehoud. ‘Wilde ik mijn kleur ontkennen? Als ik eerlijk ben: ja. Ik wilde wit zijn, of in elk geval geruisloos opgaan in de witte wereld waar ik me in bewoog.’
Rosa Parks, Malcolm X, Maya Angelou: de zwarte poppen van Ellen Brudet gaan sinds de Black Lives Matter-protesten als warme broodjes over de toonbank. Coloured Goodies is de eerste winkel van Europa die uitsluitend zwarte poppen en poppen met een beperking verkoopt: ‘Er komen ook veel mannen, stoere kerels, die nooit eerder een pop hadden die op ze leek.’
Wij, zwarte mensen, zijn de behoefte aan witte verlossers voorbij, zegt Neske Beks. Maar hoe kan wit wél helpen? En waar ligt de grens tussen bondgenootschap en het debat overstemmen?
Hoe meer je uiterlijk lijkt op dat van witte mensen, hoe beter. Dat schoonheidsideaal leeft ook bij mensen van kleur, weet Nicole Terborg, die er een documentaire over maakte. ‘Zelfs mijn neefjes, opgegroeid met zwarte vrouwen, bleken een ‘voorkeur’ voor lichtere vrouwen te hebben.’
Edward Colston: slavenhandelaar met standbeeld in Bristol. William Gladstone: zoon van een plantage-eigenaar met ‘eigen’ universiteitsgebouw in Liverpool. Ook Nederland kent monumenten van problematische figuren. Welke zwarte verzetsstrijders verdienen in hun plaats een standbeeld?
Als Brecht de Backer iets van haar relatie met een zwarte vrouw leerde, is het wel dat racisme in haar denkpatroon verweven zit. Dat moet veranderen. ‘Vandaag beschouw ik mezelf niet meer als een bondgenoot in de strijd van zwarte mensen, maar noem ik het mijn strijd.’
Goed dat straatnamen en standbeelden van koloniale schurken worden verwijderd, zegt Sander Philipse. Maar dat is nog geen echte confrontatie met ons koloniale verleden. ‘Zolang wij de geschiedenis gebruiken om mensen in het heden uit te sluiten, zetten naamkeuzes weinig zoden aan de dijk.’
Straten hernoemen en standbeelden verwijderen heeft niets te maken met geschiedvervalsing, zegt Simone Zeefuik. ‘Het gaat om de vraag wie het verdient om geëerd te worden in de vorm van een straat of standbeeld.’
Etnisch registreren is in Nederland verboden, maar etnisch profileren is door een veelheid aan beschikbare data heel eenvoudig. Het gebeurt bij talloze overheidsinstanties en lijkt van hogerhand zelfs aangemoedigd te worden.
Rapper Akwasi was twee jaar geleden al ‘klaar met uitleggen’. We spraken hem toen over zijn eerste echte activistische album: Bliksem. ‘Mensen vinden de boodschap heftig en ontvolgden me op social media.’
Hoe zit het met politiegeweld in ons eigen land? In vier jaar tijd vielen er 41 doden tijdens of vlak na een arrestatie, zegt actiegroep Controle Alt Delete. Niet één keer werd een politieagent vervolgd, een enkeling haalde de landelijke media. Welke verhalen missen we?
De slavernij werd in 1863 officieel afgeschaft, maar eindigde pas tien jaar later. De inmiddels overleden Perez Jong Loy maakte zich daar woest om. “Ik maakte een afspraak, een sweri, met mezelf. Dit verhaal ga ik vertellen totdat het bij het grote publiek postvat.”
Demonstreren of een zwart beeld op Instagram is niet voldoende als je je écht tegen racisme wil verzetten. Maar hoe word je een goede bondgenoot? Anti-racisme activisten en organisaties delen hun tips.
Discriminerende algoritmes versterken de groeiende ongelijkheid in de samenleving, waarschuwt neuro-informaticus Sennay Ghebreab. Hij ondervond zelf hoe ongelijkheid in machines gebouwd zit: ‘De draaideur opende wel voor mijn witte collega’s, maar niet voor mij.’
Om de stilte over de koloniale geschiedenis te doorbreken, zette docent Zawdie Sandvliet het vak Afro-Nederlandse studies op. ‘Nederlanders leren op school veel te weinig van de koloniale geschiedenis. Dat zie je terug in onze dagelijkse interacties en de structuren van de samenleving.’
Hoe bestrijd je onrecht dat jou niet persoonlijk treft? Sander Philipse – wit, man en hetero – besloot zich te gaan uitspreken tegen racisme en seksisme. Maar hoe doe je dat? De belangrijkste les: het draait niet om jou.
Duizenden betogers demonstreerden gisteren tegen institutioneel racisme en politiegeweld. Rapper Akwasi, historicus Jennifer Tosch en The Black Archives-oprichter Mitchell Esajas spraken hen toe. ‘Als je wilt geloven dat racisme in Nederland geen probleem is, moet je naar huis gaan.’
We weten dat institutioneel racisme invloed heeft op je kansen op goed onderwijs, op een baan en een woning. Maar het maakt ook je lichaam en geest ziek, zo blijkt uit Nederlands onderzoek. Al dringt dat inzicht nog niet door in de medische wereld.
