Hulporganisatie Cordaid haalde binnen een maand een half miljoen euro op voor vluchtelingenhulp. De opslagruimtes van asielzoekerscentra zijn gedecoreerd met bergen kleding, knuffels en dekens. Het Centraal Orgaan Asielzoekers (CAO) roept zelfs op om onze geversdrang in te dammen. Het goede gebaar ten spijt; op sommige locaties zijn inmiddels meer dan genoeg spijkerbroeken. Het moge duidelijk zijn: televisiebeelden van wachtende families, grenshekken en kwetsbare rubberboortjes hebben Nederland wakker geschud. Zij geeft gul voor de nieuwkomers.
Na deze ‘tsunami’ aan giften is er nu ook een sterke behoefte aan vrijwilligerskrachten. Om de rijpe vruchten van de inzamelacties te plukken, moeten de handen uit de mouwen. Het Rode Kruis doet een dringende oproep aan Nederlanders met een vrijwillige geest om de verdeling van spullen in goeie banen te leiden. Tegelijkertijd werven diverse organisaties vrijwilligers voor de lange termijn, om vluchtelingen bij te staan met het leren van de Nederlandse taal en wegwijs te maken met de bureaucratische mores.
Maar willen Nederlanders hier tijd voor vrij maken? Hebben wij naast studiedrukte, flexwerken en pensionado-cursussen nog puf om ons als vrijwilligers in te zetten?
Het gemak van de gift
Nederlands altruïsme is meer gericht op geven dan doen. Uit de filantropische studie Geven in Nederland (2015) van de Vrije Universiteit blijkt dat ongeveer 37 procent van de Nederlandse beroepsbevolking vrijwilligerswerk verricht. Daarentegen doneert ruim 85 procent geld. De verklaring vereist geen hogere wiskunde. ‘Het geven van geld is gemakkelijker en kost minder dan het geven van tijd, zeker als vaste vrijwilliger’, stelt Hoogleraar Filantropische Studies René Bekkers. Maar dat impliceert niet zozeer een keuze tussen of schenken of handelen. ‘Het is en-en in plaats van of-of. Vrijwilligers geven vaker en meer dan niet-vrijwilligers’, verklaart Bekkers.
Het geven van geld is gemakkelijker en kost minder dan het geven van tijd
Isaaqkader Yusuf beaamt dit. Hij is één van de vertegenwoordigers van vluchtelingencollectief Wij Zijn Hier. Deze groep van uitgeprocedeerde ongedocumenteerden verwierf nationale bekendheid vanwege diens getouwtrek om woonruimte met de gemeente Amsterdam. In de schaduw van de huidige vluchtelingencrisis wint hun strijd aan populariteit. Volgens Isaaqkader zijn vooral de materiële gevolgen tastbaar. ‘Je ziet dat mensen ons door de huidige vluchtelingensituatie willen helpen. Niet zozeer als vrijwilliger. Van heel Nederland ontvangen we donaties, zoals voedsel en kleding.’
Een tsunami van giften, een vloedgolf van vrijwilligers
Hoewel het Nederlandse vrijwilligerspercentage niet kan opboksen tegen de donatiedrift, is er geen reden voor pessimisme. Zoals onderstaande grafiek laat zien, scoort Nederland hoog in Europa:
[[{“fid”:”40124″,”view_mode”:”default”,”fields”:{“format”:”default”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”Percentages vrijwilligerswerk Europese landen”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:”Percentages vrijwilligerswerk Europese landen”},”type”:”media”,”attributes”:{“alt”:”Percentages vrijwilligerswerk Europese landen”,”title”:”Percentages vrijwilligerswerk Europese landen”,”style”:”height:465px; width:581px”,”class”:”file-default media-element”}}]]Percentage mensen dat vrijwilligerswerk doet in EU-landen. Bron: OneWorld
De eerste vrijwilligerstellingen ten gevolge van de huidige vluchtelingecrisis zijn ook positief. Zo hebben inmiddels 6.500 mensen zich aangesloten bij het Rode Kruis, waardoor diens vrijwilligersaantal is verdubbeld. Ook Vluchtelingenwerk Nederland, dat vluchtelingen ondersteunt met opvang en juridische en maatschappelijke begeleiding, wordt overspoeld door aanmeldingen. ‘Er zijn 3.500 nieuwe aanmeldingen, terwijl ons eigen vrijwilligersbestand 7.500 telt’, prijst woordvoerder Annemiek Botje. ‘Zo’n enorme stijging heb ik nog nooit meegemaakt. Wellicht dat de Balkan-oorlog van de jaren negentig in de buurt kwam. Mensen willen echt wat doen.’
Vrijwilligersduurzaamheid
Maar is deze hulp een lang leven beschoren? Crisissituaties hebben een magneetwerking op helpende handen van weldoeners, maar dat effect is vaak van korte duur. Humanitaire rampen uit het verleden leren ons dat vrijwilligersaantallen afzwakken naarmate de tijd van het impactmoment wegtikt. Hoe de vluchtelingencrisis zal verlopen is moeilijk te zeggen. Eenzelfde onvoorspelbaarheid rust over de vraag of onze vrijwilligersdrang een duurzaam fenomeen zal zijn.
Het gevoel vasthouden dat je bij een club hoort, is de uitdaging voor het Rode Kruis
Hoogleraar Bekkers is terughoudend: ‘Mensen geven zich nu op om Nederlandse les te geven, om te coachen. Je kunt je afvragen of deze hulp op de lange termijn beklijft. Mensen willen zich nuttig blijven voelen. Het gevoel dat anderen er blij van worden. Dat is hierbij misschien lastig door taal- en cultuurverschillen. Ook is het belangrijk dat mensen zich verbonden voelen met een organisatie. Het gevoel vasthouden dat je bij een club hoort, ook als er even minder werk is. Dat is de uitdaging voor het Rode Kruis en andere instellingen.'
Voor één jaar
Hoe lang de vrijwilligers blijven plakken blijft voorlopig nog in het ongewis. Belangrijk hierbij is het aantal uur dat zulk werk wekelijks in beslag neemt. Vrijwilliger Luc Lauwers (25) twijfelt niet aan zijn toewijding. Hij heeft zich opgegeven als taalmaatje. ‘Het is een commitment voor een jaar. Dat ben ik wel van plan vol te houden ja. Het is maar één avond in de week. Als je één avond je vrienden minder ziet of niet op de bank gaat hangen is het goed te doen.’
Als je één avond je vrienden minder ziet of niet op de bank gaat hangen is het goed te doen
De vrijwilligersvloedgolf heeft volgens Thomas Groot nog een positief effect. Groot is werkzaam bij Nederland Cares, een organisatie die jonge (en vooral drukke) hoogopgeleiden in contact brengt met flexibel vrijwilligerswerk. Persoonlijk contact met vluchtelingen kan helpen om emotionele verbondenheid te creëren onder groepen Nederlanders die weinig ervaring hebben met migratieproblematiek. ‘Mensen die nooit iets met vrijwilligerswerk hebben gehad staan nu oog-in-oog met een Syrische vluchteling en beseffen zo hoe waardevol het is om je steentje bij te dragen’, aldus Groot. ‘Dat heeft zoveel impact op je dagelijkse denken en handelen.’
