Op 11 februari 2017 vond de eerste conferentie over klimaatvluchtelingen plaats. Een weekend later staat dit type migratie op de agenda van een internationale conferentie over klimaatverandering. Wetenschappers lijken zich in toenemende mate bezig te houden met mensen die ontheemd raken door extreem weer. Toch is er veel onduidelijk over klimaatvluchtelingen, vooral omdat onderzoekers het lastig vinden een sluitende definitie te formuleren. Klimaatverandering is voor veel mensen namelijk niet de enige reden waarom ze te vluchten. The UN Refugee Agency noemt de mensen die Somalië in 2013 ontvluchtten na een serie aanslagen van Al-Shabaab als voorbeeld. “De droogte maakte het conflict erger. Iedereen werd bang van iedereen.”
Bron: Internal Displacement Monitoring Centre
Ongeacht de redenen die mensen hebben om hun huizen te ontvluchten: ze neigen ertoe ook dan in eigen land te blijven. De situatie in Colombia illustreert dat goed. Aan het einde van 2015 hadden ruim 15 miljoen mensen Colombia ontvlucht als gevolg van de burgeroorlog. Daartegenover stonden ruim 6 miljoen Colombianen die hun huis moesten ontvluchten, maar ervoor kozen het land niet te verlaten.
De oorsprong van het conflict in Colombia had niets te maken met natuurrampen en klimaatverandering. Toch vermoeden wetenschappers dat de sociale problemen waar Colombia nu mee worstelt versterkt worden door natuur- en milieproblemen. Kostbare landbouwgrond in Colombia is ongelijk verdeeld. De gevluchte Colombianen leven in grote groepen op vruchtbare grond en veroorzaken ontbossing. Sida en International Alert plaatsen Colombia daarom heel hoog op hun lijst met “States facing a high risk of armed conflict as a knock-on consequence of climate change“.
● Vluchtelingen ● Mensen die in hun eigen land ontheemd zijn
Bron: The UN Refugee Agency
Grote risico’s?
Colombia is niet het enige land waar het fout dreigt te gaan. Volgens de VN worden landen in Azië het hardst getroffen door natuurrampen die veroorzaakt worden door klimaatverandering. Het gaat hier met name om orkanen en overstromingen die hele dorpen wegvagen.
Mensen met een zwakke economische positie lopen de grootste risico’s. Zij leven vaak in buitengebieden en zijn voor hun inkomen afhankelijk van het land. Als het gebied waar ze wonen en werken onder water loopt, hebben ze onvoldoende middelen om herstelwerkzaamheden uit te voeren of elders een nieuw leven op te bouwen. Zo worden de armste en kwetsbaarste mensen steeds armer en kwetsbaarder.
Bron: Internal Displacement Monitoring Centre (voor landen die in 2015 meermalen door natuurgeweld getroffen werden, wordt alleen de grootste natuurramp getoond)
Stijgende temperaturen, grotere problemen
Wanneer de aarde verder opwarmt, worden de temperatuurverschillen tussen de polen en de evenaar groter. Heftigere botsingen tussen warme en koude luchtstromingen zullen er volgens de NASA voor zorgen dat Azië in de toekomst steeds vaker te maken krijgt met zware stormen.
De opwarming van de aarde heeft meer negatieve gevolgen, zoals de stijging van de zeespiegel. Die stijging zorgt ervoor dat kuststeden opgeslokt dreigen te worden door het water, een proces dat op Isle de Jean Charles in Louisiana al in volle gang is.
Bron: United States Environmental Protection Agency
En nu?
De VN kan niets doen om extreme droogte of regenval te voorkomen. Het opwarmen van de aarde lijkt met klimaatverdragen slechts te kunnen worden afgeremd; voor de stijging van het zeewaterniveau geldt hetzelfde. Het is daarom waarschijnlijk dat er steeds meer natuurrampen zullen plaatsvinden. Het is onduidelijk hoe de VN aan de schatting van 300 miljoen klimaatvluchtelingen komt, maar dat het aantal vluchtelingen alleen maar zal stijgen, lijkt voor de hand te liggen.
Bestuurders krijgen veel kritiek, omdat zij onvoldoende zouden doen om klimaatvluchtelingen tegemoet te komen. Zo werd er tijdens The 2015 United Nations Climate Change Conference in Parijs vooral gesproken over manieren waarop vluchtelingen geweerd kunnen worden. Volgens de critici negeerden de wereldleiders hiermee de problemen van mensen die hun huizen moeten verlaten vanwege extreem weer, het probleem lijkt simpelweg niet op de gemiddelde politieke agenda te staan.
Een van de redenen waarom klimaatvluchtelingen weinig aandacht krijgen, is misschien het feit dat ze officieel niet bestaan. Zelfs de VN erkent ‘klimaatvluchteling’ niet als een officiële status. Hierdoor kunnen mensen die door extreme droogde of de stijgende zeespiegel alles kwijtraken, geen asielaanvraag doen in het buitenland. Op papier is de klimaatvluchteling een doorsnee migrant. Voor onderzoekers en hulporganisaties ligt de focus daarom op het formuleren van een definitie voor ‘klimaatvluchteling’. Pas wanneer politici deze groep mensen beter leren kennen, zullen overheden overwegen om klimaatvluchtelingen te helpen.
foto cc: Giro 555 SHO
