Heeft Helmond straks de slimste wijk ter wereld?

Deze nieuwe wijk van Brandevoort moet straks 1.500 huizen tellen, voor zo’n 5.000 inwoners. Eind februari wordt het stedenbouwkundige plan gepresenteerd van dit Helmondse paradepaardje. De grote lijnen zijn getekend, maar de projectontwikkelaars en toekomstige bewoners zullen uiteindelijk bepalen hoe het er precies uit gaat zien.

De stichting Brainport Smart District, een samenwerking van gemeenten en universiteiten, faciliteert en begeleidt de totstandkoming van de wijk. Ook worden bedrijven uitgedaagd om deel te nemen aan innovatieve projecten via ‘business challenges’. Het moet een proeftuin worden waar nieuwe technologie kan worden uitgeprobeerd. Voorbeeld daarvan is de meting van luchtkwaliteit en geluid met sensoren, waarvan de resultaten worden samengebracht op een dataplatform dat toegankelijk is voor bewoners.

Eind dit jaar gaat de bouw beginnen. De wijk wil op zeven aspecten vernieuwend, duurzaam en sociaal zijn, en die aspecten moeten integraal terugkomen. Eén van deze zeven zogeheten programmalijnen is gezondheid. Projectmanager Brandevoort Edwin van Renterghem legt uit: “We willen een park in het midden van de wijk. Deze ruimte kan bijdragen aan de geestelijke en fysieke gezondheid van de bewoners: men kan er ontspannen of bewegen. Ook kan men er activiteiten organiseren en dient het park als ontmoetingsplek, wat de sociale samenhang bevordert. Maar het is ook een groen hart met ruimte voor biodiversiteit en wellicht zelfs om energie op te wekken. Hoe het er precies uit gaat zien, daarvoor gaan we nog om de tafel met degenen die zich hier zullen vestigen. Zij zullen uiteindelijk de kar trekken.”

Die toekomstige bewoners zijn er nog niet. Er is een klein groepje dat nu al meedenkt, de rest van de woningen moet nog worden vergeven. Er zullen sociale huur- en koopwoningen komen, voor lagere, midden- en hogere inkomensgroepen. Hoog- en laagbouw. Seniorenwoningen, gezinswoningen, deelwoningen. Alles door elkaar. Met individuele voorzieningen, maar ook gemeenschappelijke ruimtes. Een deel van de bewoners kan wellicht huurkorting krijgen door werk te doen in de wijk, zoals studenten.

Grote kans dat het geen mensen zullen zijn die graag hun auto voor de deur zetten. Het idee is dat de hele wijk autovrij is. Van de ene naar de andere kant van de wijk zal het straks zo’n tien minuten lopen zijn, evenals naar het station. Eventuele auto’s staan aan de rand van de wijk geparkeerd. Van Renterghem: “Misschien komen er experimenten met deelvervoer. We staan open voor vernieuwende ideeën op het gebied van mobiliteit.”

Het initiatief voor Brainport Smart District kwam een aantal jaren geleden van Elphi Nelissen, hoogleraar duurzame bouw aan de Technische Universiteit Eindhoven. Het gebied in Helmond was snel gevonden: de wijk boven Brandevoort was al aangewezen als te ontwikkelen woongebied, maar de invulling lag nog open. Partners Tilburg University, Technische Universiteit Eindhoven, Brainport Development, gemeente Helmond, gemeente Eindhoven en de provincie Noord-Brabant sloten zich aan.

Het uitgangspunt is dat de wijk manieren uittest om te bouwen, leven en werken met een lage ecologische voetafdruk, maar met een hoge kwaliteit van leven. Dat betekent streven naar volledig circulaire bouw, van hergebruikte en opnieuw herbruikbare materialen. En het betekent ook dat de wijk zelfvoorzienend wil zijn qua energie én voedsel. Van Renterghem: “Hoe we energie gaan opwekken, en of dat centraal of individueel geregeld gaat worden, dat moeten we allemaal nog invullen.”

Daarnaast is er dus ruimte voor stadslandbouw. “We willen experimenteren met zelfvoorziening. Dat de bewoners bijvoorbeeld aandeelhouder zijn van de akkers, of op contract voedsel afnemen. Maar we kunnen mensen natuurlijk niet dwingen alleen van het land hier te eten en geen andere producten uit de supermarkten te kopen. Ook hier is het weer de vraag: wat willen de bewoners? En wie gaat de landbouw verzorgen? Wie heeft daarvoor slimme ideeën?”

De toekomstige bewoners moeten het dus wel leuk vinden om iets voor de eigen buurt te doen. Maar een sociale dienstplicht hoeft nou ook weer niet. Van Renterghem: “We willen mensen aantrekken die zich willen inzetten voor hun wijk, die zelf ideeën hebben, die iets willen doen voor een ander. Maar natuurlijk doet iedereen dat op zijn eigen manier. De een heeft slimme plannen voor een stadsmoestuin, de ander wil eens in de week samen koken met de oudere buurvrouw. We gaan het uitproberen en ervan leren.”

Maar volgens Van Renterghem moet de wijk ook gewoon efficiënt omgaan met grondstoffen om de voetafdruk te verkleinen. “Goed isoleren bijvoorbeeld. En niet de wc doorspoelen met drinkwater, maar met regenwater. Al het afval gebruiken. Daar moeten allemaal slimme systemen voor komen.”

Of Van Renterghem er straks zelf gaat wonen? “Hier wonen is zeker aantrekkelijk. Wie weet verhuis ik hier met mijn gezin heen als het zover is.’’

Een wijk vol mooie beloften. De eerste palen moeten de grond nog in. De hoop is dat de beloften ingelost zullen worden.