In seconden zoeven ze voorbij: tasjes, zakken, touw, een wasmiddelflacon, een melkpak, een dop en andere flarden plastic. Met helm, beschermbril en stevige stappers tuur ik, de stank negerend, vanaf acht meter hoogte naar de draaiende transportband. Infraroodscanners herkennen de plastics. Blaasmondjes blazen ze van de band af. In het Drentse Wijster sorteert verwerkingsbedrijf Attero kunststof uit de jaarlijkse 1 miljoen ton afval van Drentse, Hilversumse, Apeldoornse en Limburgse huishoudens.
Bloempotten of bermpaaltjes
Restjes margarine of hummus op het plastic? Niet erg. Ook het stukje rubber uit de dop van de sinasfles hoef je er niet zelf uit te peuteren. “Voor het verwerken van PET-flessen is 98 procent zuiver PET-materiaal nodig. Ook met dat rubbertje halen we dat wel”, zegt Leon Dirrix van Attero. Na de sortering en verwerking wordt de kunststof tot grote balen geperst. Recyclingbedrijven schonen het op en maken er granulaat (plastic korrels) van, waaruit onder meer bloempotten, fleecetruien, dashboards of bermpaaltjes worden gemaakt. Grondstoffen winnen uit afval is dé manier om tot een circulaire economie te komen: een systeem waarin je materialen en producten hergebruikt. Zo hoef je minder grondstoffen (zoals aardolie) aan te boren en reduceer je de afvalberg. Volgens TNO kan het in Nederland 54.000 banen en 7,3 miljard euro aan besparing opleveren.
Weinig ruimte in de stad
In Nederland heeft elke gemeente haar eigen afvalbeleid. In Amsterdam wordt plastic bij de bron gescheiden: de mensen doen dat thuis. Groningen doet aan nascheiding: het afvalverwerkingsbedrijf haalt het plastic uit het restafval. Attero sorteert plastic uit zowel bron- als nagescheiden plastic afval. Het bedrijf verwerkt 3,3 miljoen ton afval per jaar. Sinds 2010 zijn gemeenten verplicht om plastic afval te scheiden. Volgens Ulphard Thoden van Velzen, onderzoeker bij Food & Biobased Research van Wageningen Universiteit, doen zo’n 350 gemeenten aan bronscheiding en ruim 40 aan nascheiding: “Zelfs de gemeente Rotterdam, die lang tegenstribbelde, is er in 2015 mee begonnen.” De hoeveelheden ingezameld plastic verschillen enorm per gemeente. “In Amsterdam en Rotterdam wordt er maar 1 à 2 procent ingezameld via bronscheiding, terwijl dit in plattelandsgemeenten oploopt tot wel 60 procent”, aldus Thoden van Velzen.
Als je het zelf scheidt ben je meer bewust
Die magere 1 à 2 procent in de steden komt vooral doordat studenten, toeristen en migranten vaak onvoldoende bekend zijn met het lokale afvalsysteem of onjuist handelen vanwege een taalbarrière. Ook de ruimte in en rond het huis is er vaak kleiner. “Kijk ik puur naar de huidige cijfers van inzamelen, sorteren en hergebruik, dan is bronscheiding voor het platteland prima, maar voor steden niet efficiënt”, aldus Thoden van Velzen. Voorlopig is bronscheiding de enige manier om in steden je plastic afval te scheiden. Bijkomend voordeel: als je het zelf scheidt, ben je je meer bewust van wat en hoeveel je weggooit. Volgens Attero vullen de twee methoden elkaar goed aan. Bij bronscheiding is het afval minder vervuild dan bij nascheiding. Maar dat laatste blijft nodig, omdat er altijd wel plastic in het restafval achterblijft. “Nascheiding van kunststof zorgt nu voor zo’n 25 procent van hergebruik in Nederland”, aldus Robert Corijn, marketingmanager bij Attero. “Bronscheiding voor 75 procent.”
Zwart staat beter
Veel plastic wordt überhaupt nog niet gerecycled. Het infraroodsysteem herkent zwart plastic niet, omdat het geen licht reflecteert. Waarom vervangt de verpakkingsindustrie die zwarte schaaltjes dan niet door witte? Omdat het rood van tomaten of een biefstuk minder mooi oogt op een wit schaaltje. Met het oog op recycling zouden ontwerpers sowieso de materiaalkeuze van verpakkingen moeten aanpassen. “Transparante visbakjes in de supermarkt bestaan uit een plastic- mix en die is niet recycleerbaar”, vertelt Corijn. Datzelfde geldt voor veel vlees- en kaasschaaltjes. Ook tuinmeubelen vallen buiten de boot.
Wat kun je zelf doen?
- Check bij je gemeente of het mogelijk is om plastic afval te scheiden.
- Bekijk welk plastic verpakkingsafval (zoals sinds kort drankenkartons) je kunt inleveren: plasticheroes.nl.
- Lever lege statiegeldfl essen in. Laat geen plastic zwerven op straat.
- Verminder je plastic afval: neem een boodschappentas mee.
Hoe kan dat? Stel, je hebt een lege shampoofles van Dove. In Nederland is Unilever als eigenaar van dat merk verantwoordelijk voor de recycling van deze fl es. Unilever maakt, net als bijvoorbeeld supermarktketen Jumbo en frisdrankmerk Coca-Cola, en ook kleinere producenten, deel uit van het ‘verpakkende bedrijfsleven’. Dat betaalt naar rato een bijdrage aan het Afvalfonds Verpakkingen, dat de inzameling en recycling regelt. Unilever berekent deze bijdrage door in de productprijs. Als consument betaal je dus indirect de recycling van je shampoo fles. Unilever betaalt via het Afvalfonds ook de Nederlandse gemeente, die moet zorgen voor het ophalen van de shampoofles. Voor een ton huishoudelijk kunststofafval krijgt een gemeente zo’n 825 euro, waarmee weer het afvalbedrijf betaald wordt voor het sorteren en eventueel nascheiden.
Plastic speelgoed
Terug naar de plastic stoel. Omdat het meubelstuk geen verpakking is en er geen Nederlandse wetgeving bestaat op dat vlak, valt-ie tussen wal en schip. Bij Attero, dat prima in staat is om de plastic stoel uit restafval te vissen, gaat de stoel dan alsnog de gewone verbrandingsoven in. Opmerkelijk, als je bedenkt dat zo’n 30 procent van het plastic afval bestaat uit niet-verpakkingsmaterialen zoals speelgoed. Ondanks de haken en ogen aan het systeem beoordelen wij plastic afval scheiden als nuttig. Omdat nog weinig gemeenten aan nascheiding doen, ligt er een schone taak voor de burger.
