Brazilië’s president Jair Bolsonaro die 1 januari in functie trad, is een man van extreme beslissingen, die er ook niet voor terugschrikt om van mening te veranderen als het protest te groot is. En dat gebeurde nadat hij verkondigde de ministeries van Landbouw en Milieu in één ministerie te willen samenvoegen. ‘s Lands bekendste supermodel Gisele Bündchen, tevens een nationaal ikoon van de natuurbescherming, klom in de pen: ‘De natuur is het belangrijkste goed dat we hebben op aarde en het behoud ervan is essentieel voor de toekomst van onze kinderen en toekomstige generaties’, schreef ze in een brief aan Bolsonaro.
Update (22 augustus 2019)
Afgelopen week gingen beelden van massale bosbranden in het Amazoneregenwoud de wereld over. Er komen rond deze tijd van het jaar altijd bosbranden voor in het gebied, maar nu is het aantal bosbranden drastisch gestegen: met 83 procent ten opzichte vorig jaar. Die toename is geen natuurlijk verschijnsel: de meeste branden zijn opzettelijk aangestoken door boeren, mijnbouwers en houthandelaren, als vorm van illegale ontbossing.
Vorige maand gaf het Braziliaanse agentschap voor ruimteonderzoek INPE een indicatie voor de ontbossingscijfers van het afgelopen jaar. De houtkap in het Amazoneregenwoud is met 88 procent toegenomen ten opzichte van juni 2018.
Als reactie op het onderzoek werd de directeur van INPE ontslagen door Bolsonaro; hij geloofde de cijfers niet, en beschuldigde de organisatie van het manipuleren van de cijfers. Ook worden NGO’s die pogen om illegale ontbossing tegen te gaan, actief tegengewerkt. De NGO’s krijgen minder middelen van de overheid, en openstaande boetes aan bedrijven worden kwijtgescholden.
Gevaar nog niet geweken
Bolsonaro heeft weliswaar een belangrijke concessie gedaan door de ministeries van Milieu en Landbouw niet samen te voegen. Ook beloofde hij uiteindelijk niet uit het Klimaatakkoord te stappen, iets dat hij eerder wel aankondigde van plan te zijn.
Brazilië ratificeerde het Klimaatakkoord van Parijs in september 2016 en verplicht zich daarmee om de uitstoot voor 2025 met 37 procent terug te brengen en voor 2030 met 43 procent, allebei in vergelijking met het niveau in 2005. Brazilië heeft als land de hoogste CO2-uitstoot van Latijns-Amerika.
Maar het gevaar voor de Amazone is nog niet geweken. Voor Bolsonaro gaan de belangen van de boeren voor de natuur. Hij wil dus ook de soevereiniteit over de Amazone behouden en verzet hij zich tegen plannen die onder andere worden gesteund door ex-president Santos van buurland Colombia om een groot oppervlak van de Amazone tot internationaal beschermd gebied te verklaren.
“
De ontbossing in Brazilië vormt bijna 3 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot
Bolsonaro vindt bovendien dat er geen belemmering moet zijn voor het agrarische bedrijfsleven. “De explosieve bevolkingsgroei leidt tot ontbossing. Je kunt geen soja op het terras van je gebouw telen of vee houden in de tuin”, zo
verklaarde hij tegen de pers.
Zelfs de agrosector was tegen, de landbouwbedrijven die met hun grootschalige soja- en veeteelt voor een groot deel verantwoordelijk zijn voor de ontbossing in Brazilië. De reden was weinig idealistisch. De boeren zijn bang dat ze hun producten niet meer kunnen verkopen als hun land straks bekendstaat als ontbosser.
Bos: ‘belangrijk om CO2 te verminderen’
Het handhaven van bos is in Brazilië verreweg het belangrijkste middel om de uitstoot van koolstofdioxide (CO2) te verminderen, aldus Fernando Ramos, senior-onderzoeker bij het INPE, het Braziliaanse instituut voor ruimteonderzoek in São José dos Campos in de deelstaat São Paulo, omdat Brazilië – de grootste CO2-uitstoter van Latijns-Amerika – relatief weinig vervuilende industrie heeft. Het land haalt het grootste deel van zijn stroom uit waterkrachtcentrales en niet uit vervuilende kolencentrales, zoals er in Europa nog veel staan.
Bomen laten staan of aanplanten is dus belangrijk, omdat die koolstofdioxide vasthouden. Ramos: “We spelen een belangrijke rol op wereldniveau, want de ontbossing in Brazilië neemt bijna 3 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot in beslag.” Het INPE brengt door middel van satellietbeelden de mate van ontbossing in Brazilië in kaart.
Ontbossing tegengaan
Ramos: “Als we niks doen, gaat het terug naar de niveaus van voor de periode Lula” [president in Brazilië van 2003 tot en met 2010, red.]. Tijdens zijn regering werd er een reductie van de ontbossing van bijna 20.000 naar een kleine 6500 vierkante kilometer gehaald, zo staat in de rapportage.
“
In tien jaar zou er een bosgebied ter grootte van Groot-Brittannië verloren gaan
In
een artikel op de website Mongabay leggen Ramos en een aantal andere auteurs uit wat er gebeurt als Brazilië niet meer optreedt tegen illegale ontbossing: de onderzoekers hebben met simulatiemodellen berekend dat het land dan 25.600 vierkante kilometer per jaar kwijtraakt, 265 procent meer dan in 2017. In tien jaar zou er een bosgebied ter grootte van Groot-Brittannië verloren gaan. Ramos: “Een deel hiervan bestaat uit natuurreservaten en territoria van de oorspronkelijke bewoners en dat is buitengewoon zorgwekkend.” Als Bolsonaro niet optreedt tegen ontbossing, neemt de emissie in Brazilië met 1,3 gigaton per jaar toe, aldus de auteurs van het artikel op
Mongabay. Dat is precies de hoeveelheid die Brazilië in mindering moet brengen tot 2025.
Boskap: 'helemaal niet nodig'
Volgens Fernando Ramos is het helemaal niet nodig om bos te kappen voor landbouw. “Dat is al lang berekend. Er is genoeg braakliggend land dat met behulp van moderne technologie gereed gemaakt kan worden voor soja of runderen.” Brazilië, een van de grootste landbouwproducenten ter wereld, kan de wereld makkelijk blijven voeden, aldus Ramos. Volgens hem is het een kwestie van goede wil.
Intussen gaan er ook stemmen op om een wereldwijd akkoord voor het behoud van biodiversiteit af te sluiten met dezelfde impact als het Klimaatakkoord van Parijs. Cristiana Pa
şca Palmer, hoofd biodiversiteit bij de Verenigde Naties, verklaarde tegen de Britse krant
The Guardian: “Het verlies van biodiversiteit dat al hoog is door verwoesting van het leefgebied, verontreiniging en invasie van bedreigende soorten, wordt de komende dertig jaar nog groter door klimaatverandering en de groei van de wereldbevolking.” Ze prees de Franse president Emmanuel Macron, die verklaarde dat de klimaatkwestie niet kan worden opgelost zonder een halt toe te roepen aan het verlies aan biodiversiteit. Macron heeft zijn aanstaande Braziliaanse collega Bolsonaro opgeroepen om zich aan de afspraken van Parijs te houden.
Wat gaat Nederland als belangrijke handelsnatie doen?
Nederland is een van de belangrijkste handelspartners van Brazilië. Wat gaat de regering doen als Bolsonaro zijn ontbossingsplannen straks gaat doorvoeren?
“We wachten af wat de daadwerkelijke beleidsagenda van Bolsonaro wordt. We zullen hem en zijn regering beoordelen op hun daden”, zo laat een woordvoerder van minister Kaag van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking via e-mail weten aan OneWorld. Hij duidt dat het ministerie wil blijven investeren in een goede werkrelatie met Brazilië en wijst erop dat Nederland bijdraagt aan een Braziliaans actieplan voor mensenrechten en het bedrijfsleven. Ook steunt Nederland Braziliaanse boeren met kennis over intensivering van de landbouw, waardoor de boeren minder grond nodig hebben voor hun bedrijf.
Dit artikel verscheen eerder op OneWorld.nl op 6 november 2018.
