Terwijl ze languit ligt te kauwen, observeert ze glazig haar buurvrouw die net staat te plassen. Zij lijkt niet onder de indruk en maalt rustig verder. Geen stress, de rust regeert. En dat terwijl deze Bertha’s niet in de wei staan maar op stal.
Of staan ze nou wel buiten? Het is maar hoe je het bekijkt. Want deze melkkoeien bevinden zich in de koeientuin. Een stal die op het eerste gezicht oogt als een riante tent met struikgewas, waar beesten in alle vrijheid kunnen bewegen. ‘Binnen is hier buiten’, vertelt eigenaar Chris Bomers, melkveehouder van pak ‘m beet 150 koeien in het Gelderse Groenlo.
Meer dan alleen melken
‘Het idee is om de natuurlijke situatie van de koe na te bootsen’, vertelt Bomers wanneer ik samen met een delegatie Europarlementariërs dit voorjaar een bezoek breng aan de Achterhoekse koeientuin. Stallen zijn van oudsher ontworpen vanuit de wensen van de boer, niet zozeer vanuit die van de koe. Bij het ontwerp van de koeientuin is juist het dier het uitgangspunt.
Met dit artikel vragen we aandacht voor het World Food Day event op 16 oktober in Rotterdam. OneWorld presenteert een festival bomvol workshops, muziek, lekker eten en een excursies bij diverse voedselorganisaties. Volg je frietje van Grond tot Mond met Bram Ladage, kijk in de kas bij Tomatoworld en bezoek de Rotterdamse haven voor een kijkje achter de schermen van het sinaasappeltransport. Voor kaarten en info ga je naar worldfoodday.nl
Zo kan de koe bij hitte verkoeling zoeken onder bomen en struikgewas, of bij regenval schuilen onder het dak. Het enige wat haar wellicht nog ontbreekt is haar kalf. Want net als in de reguliere melkveehouderij worden moeder en kalf vrijwel direct gescheiden voor de melkproductie van de boer. Bomers: ‘Onze wens is wel om dit te veranderen.’
Gezond en schoon
Op de grond liggen kunststof matten die ervoor zorgen dat de koe niet wegzakt in de modder of mest. Op die manier krijgen ze minder last van klauwproblemen in vergelijking met soortgenoten die wel permanent op stal staan. Onderzoek van het onafhankelijk kennis- en adviesbureau voor voeding, landbouw, natuur en milieu CLM toont namelijk aan dat koeien die op stal staan zich minder natuurlijk gedragen en vaker kampen met mastitis (ontsteking van de melkklier) en klauwproblemen.
Als ik die matten niet had gehad, had ik ze naar de slacht moeten brengen
Tussen het geloei hoor je zachtjes het gezoem van een soort stofzuiger. Het is de mestrobot die stapvoets over de vloer beweegt en de poep opzuigt. Onder de matten bevindt zich een drainagelaag die urine opneemt. Op die manier blijft de stal schoon en komt er minder ammoniak vrij, wat beter is voor het milieu. De mest gaat in de bio-mestvergister op het erf, die kan op zijn beurt zo’n 1500 huishoudens voorzien in groene stroom.
Langer leven
Technologische innovatie, blije koeien en een beter milieu gaan hier hand in hand. Maar wat levert het op voor de melkboer? ‘De gemiddelde leeftijd van de koe hier is bijna 6, dat is ruim een jaar boven het landelijk gemiddelde’, zegt Bomers die jaarlijks minstens zo’n 1,2 a 1,3 miljoen liter melk produceert. Ook het tiental koeien die de melkziekte kreeg en door het gebrek aan calcium geregeld in elkaar zakten, hoefde hij niet af te schrijven. Bomers: ‘Ze bezeerden zich nauwelijks op de matten en herstellen goed. Als ik die matten niet had gehad, had ik ze naar de slacht moeten brengen.’
Omdat de koeien langer meegaan, geniet hij van meer melkopbrengst terwijl hij minder geld uitgeeft aan de aankoop van jongvee dat de eerste twee jaar nog geen melk geeft. Bomers trekt bovendien bezoekers naar zijn koeientuin. Een dagje naar dierentuin inruilen om voor een fraai schouwspel met in de hoofdrol de melkkoe, zo is de gedachte. Toerisme vormt dus ook een inkomstenbron, net als de opbrengsten van het biogas.
‘Illegaal bezig’
Bomers, die de primeur had in Nederland met de koeientuin, komt nog wel kinderziektes in het systeem tegen. Zo slijten de kunststof matten nog te snel, ervaart hij, en laat de mestrobot het nog wel eens afweten.
Ook loopt de Bomers, met zijn bio-gecertificeerde familiebedrijf, tegen een ander probleem aan. Bio-certificeringsinstantie Skal schrijft voor dat een melkveehouderij de stal moet instrooien met natuurlijk materiaal als stro. Geen kunststof matten dus. ‘Ik ben illegaal bezig, maar het wordt gedoogd’, aldus Bomers. ‘Ik loop klem. Als de EU zijn wetgeving op dat vlak niet aanpast, produceer ik straks reguliere melk.’ VVD-Europarlementariër Jan Huitema erkent het probleem, hij vindt dat er ruimte moet zijn voor nieuwe toepassingen in de bio-landbouw.
Momenteel buigen de EU-lidstaten zich over een nieuwe basiswet voor de biologische landbouw. In het originele voorstel dat in onderhandeling is, staat echter nog dat er voldoende stro aanwezig dient te zijn bij de rustplaats van de beesten. Er zit ruimte in de interpretatie van de wetgeving op nationaal niveau. ‘Maar’, zegt Heleen Klinkert van Bionext, ketenorganisatie voor biologische landbouw in Nederland, ‘aan die coulance zit wel een grens. Bomers zelf heeft er vertrouwen in. Maar het is dus nog even afwachten in hoeverre de koeientuin straks biologische erkenning krijgt.
