Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
De gehaktbal gaat in de ban, kopte
De Telegraaf vorige maand. Het Klimaatakkoord ‘bemoeit zich met Hollandse eetgewoontes’ door het streven Nederlanders te bewegen minder vlees te eten, en de gewone burger zou woest zijn over dergelijke elitaire klimaatplannen. Maar klopt dat wel? Warmtepompen of elektrische auto’s zijn misschien niet voor iedereen bereikbaar, maar dat geldt niet voor een leven zonder dierlijke producten. Steeds meer ‘gewone burgers’ kiezen daar juist bewust voor, blijkt uit een inkijkje in veganistisch Nederland. Althans: vooral gewone vrouwen.
“
3 op de 5 deelnemers wil veganist blijven; 4 op de 5 vindt vegan eten makkelijker dan verwacht
Goede voornemens
Een van hen is Inge van Hoppe (28), ontwerper uit Dongen. Ze is al dertien jaar vegetariër en doet sinds 1 januari mee met de ‘
VeganChallenge’: een maand veganistisch eten en dus alle vlees, vis en zuivel laten staan. “Dat bevalt me goed, alleen het sociale aspect is soms moeilijk. Ik heb het op m’n nieuwe werk nog niet durven vertellen, omdat ik bang ben voor een kruisverhoor. Maar ik ga het na januari zeker volhouden: vanwege m’n gezondheid én alle dierenleed en milieuschade door de bio-industrie.”
Voor de VeganChallenge schreven zich in totaal al zo’n 45.000 mensen in, van wie 4000 afgelopen januari. Wereldwijd lieten in januari waarschijnlijk zelfs zo’n 2,5 miljoen mensen alle dierlijke producten staan: meer dan ooit, volgens de organisatie achter de Engelse ‘Veganuary’. Drie op de vijf is van plan na januari veganist te blijven; vier op de vijf blijkt veganistisch eten veel makkelijker en toegankelijker te vinden dan vooraf gedacht.
“
Sommige vleesvervangers zijn duur, maar die heb je niet echt nodig
Inge van Hoppe weerspreekt dat veganistisch koken alleen bereikbaar is voor ‘een kleine bovenlaag’ omdat het veel prijziger is, zoals VU-voedingsdeskundige Jaap Seidell op 17 januari in
Het Parool beweerde. “Ik was daar vooraf ook erg bang voor, maar heb veel onderzoek gedaan en je kunt het echt zo duur maken als je zelf wilt. Duurdere producten, zoals veganistische kaas, heb je echt niet nodig.”
Niet alleen voor geitenwollensokken
Dat bevestigt de Purmerendse Jessica Kroon (39), danseres en skydive-instructrice. Ze eet sinds 1 januari veganistisch, na een jaar ‘flexanist’ te zijn geweest. “Mijn boodschappen zijn niet duurder geworden. Sommige vleesvervangers zijn wel duur, maar die heb je eigenlijk niet nodig: je kunt ook gewoon tofu en tempeh kopen.” Kroon herkent zich niet in het beeld dat veganisme iets voor een selecte groep is. “Misschien waren veganisten vroeger ‘geitenwollensokken’, en misschien hebben sommige mensen andere problemen aan hun hoofd dan het milieu. Maar in mijn omgeving is iedereen eigenlijk wel geïnteresseerd en benieuwd. Een vriendin van me gaat het nu ook proberen.”
Veganistisch eten is snel breder toegankelijk aan het worden, onderschrijft ook Lisa Stel (28), blogger en oprichter van Lisa goes Vegan en zelf al ruim vijf jaar vegan. “De afgelopen jaren is de interesse in veganisme enorm gegroeid. Dat begint misschien in de Randstad, maar verspreidt zich door het hele land. Alleen al het afgelopen jaar zijn er enorm veel nieuwe plantaardige producten bij gekomen. Je ziet nu dat ook grote bedrijven als Unilever bovenop die groeiende vraag springen.”
“
Ik laat zien dat je als vegan niets hoeft te missen: je kunt heerlijk uit eten en nog steeds een vette hap halen
Op
Lisa’s Instagram (48.000 volgers) zie je veel prachtige gerechten in hippe restaurants, naast foto’s in Amsterdamse yogascholen. Is ze niet bang dat ze zelf een elitair beeld van milieubewust, veganistisch leven geeft? “Nee: de basis van veganistisch eten is echt voor iedereen bereikbaar, en vervangers voor bijvoorbeeld kaas worden steeds toegankelijker en beter betaalbaar. Ik doe wél m’n best om te laten zien dat je als vegan niets hoeft te missen: je kunt nog steeds heerlijk uit eten, en nog steeds een vette hap halen.” De manier waarop
De Telegraaf minder vlees eten aanvalt noemt ze “jammer”.
“
We moeten het stereotype van de elitaire, hoogopgeleide, stedelijke veganist kritisch bekijken
Van Woerden tot Wolvega
“Het is belangrijk de stereotypering van een hoogopgeleide, stedelijke veganistische elite kritisch te bekijken”, stelt Jaap van der Veen van de Nederlandse VeganChallenge. “De meeste veganisten die ik ken hebben geen universiteit gedaan, en veel ook geen hbo.” Volgens de Nederlandse Vereniging voor Veganisme telt ons land bijna 120.000 veganisten
1, vijf keer zo veel als twintig jaar geleden. Zij noemen vooral dierenwelzijn, gezondheid en milieu en klimaat als reden om veganist te worden of ‘een maandje vegan’ te proberen.
Over de achtergrond van deze groep zijn nog weinig harde cijfers (de VeganChallenge doet daarnaar wel onderzoek), maar een eigen steekproef onder zo’n zeshonderd recent aangemelde leden van de Facebookgroep VeganChallenge-deelnemers maakt duidelijk dat deze behoorlijk divers is. Oud en jong zijn beide vertegenwoordigd. Relatief wonen wat meer mensen in de vier grote steden – ongeveer 30 procent van de groepsleden, tegenover 15 procent van de totale Nederlandse bevolking – maar in vrijwel iedere plaats, van Woerden tot Wolvega, wonen veganisten. Het aantal hoogopgeleiden ligt hoger dan gemiddeld: een krappe 60 procent. De groep telt echter evengoed 40 procent mensen met een praktisch beroep; er zijn ook volop caissières, chauffeurs en nagelstylisten te vinden.
“
Veganisme explodeert, maar de veganisten die zich manifesteren zijn vooral wit en hoogopgeleid
De groep die zich online manifesteert als (potentieel) veganist is echter wel overwegend vrouw, en wit. Dat laatste ziet ook Elliot Lyons (34), columnist voor Vegan Magazine. “Veganisme explodeert op dit moment, maar de veganisten die zich manifesteren zijn vooral wit en behoorlijk opgeleid. Natuurlijk zijn er ook genoeg mensen van kleur die veganistisch eten maar hun eigen ding doen. Indonesisch- of Surinaams-Nederlandse vegans kom je alleen misschien wat minder vaak tegen in bepaalde hippe restaurants.”
Negentig procent vrouw
Minstens zo opvallend is hoe schaars mannelijke veganisten (online) zijn: zowel in de Facebookgroep als in enquêtes van VeganChallenge en Veganuary ligt het aandeel vrouwen tegen de negentig procent. Terwijl veganisme zich als een inktvlek door heel Nederland lijkt te verspreiden, houden mannen veel vaker dan vrouwen vast aan hun gehaktbal. “We proberen meer mannen naar de VeganChallenge te lokken”, zegt Jaap van der Veen, “maar dat blijft lastig, zeker als je niet in stereotypen wilt vervallen.”
“
Terwijl veganisme zich door Nederland verspreidt, houden mannen vaker vast aan hun gehaktbal
Tegenover het stereotype van een stoere, brede man achter de barbecue, bestaat onder mannen “een sterk stereotype van dunne, fragiele en bleke veganisten – en dat moet verdwijnen”, volgens Elliot Lyons. “Misschien heeft het te maken met marketing en zichtbaarheid dat er nog relatief weinig mannelijke veganisten zijn. Maar er zijn ook
vegan bodybuilders op Instagram: iedereen die hiernaar zoekt kan zien dat dat elkaar niet hoeft uit te sluiten.”
“Het beeld dat mannen vlees nódig hebben moet doorbroken worden”, zegt Lisa Stel, “maar dat kost helaas tijd. Ik probeer te laten zien dat stoppen met vlees eten niet ten koste hoeft te gaan van smaak en essentiële voedingsstoffen.” Lisette Kreischer en Maartje Borst brachten onlangs een veganistisch mannenkookboek uit (Man. Eat. Plant.) om wie zichzelf als man beschouwt over de streep te trekken, met ‘alles wat je graag eet – van zondagse braadstukken tot burgers – maar dan plant-based’.
“
Ik lees steeds meer over de bio-industrie, en dan kun je bijna niet anders dan vegan blijven
De vriend van Jiska Oostveen (21), student uit Ede en
VeganChallenge-deelnemer deze januari, is nog niet zo ver. “Ik ben de afgelopen weken steeds meer gaan lezen en kijken over de bio-industrie, en als je dat doet kun je bijna niet anders dan vegan blijven. Mijn vriend doet thuis mee zolang ik kook, maar buiten de deur eet hij wel vlees. Ik begin het lastig te vinden dat voor hem een plakje kaas of worst essentieel is, terwijl veganisme voor mij steeds belangrijker wordt.”
Veganisme lijkt in Nederland steeds normaler te worden, met vrouwen voorop: binnen en buiten de Randstad, onder mensen met verschillende achtergronden. Aan de linkerzijde van het politieke spectrum worden inmiddels maatregelen bepleit om de veganistische opmars verder te versnellen. Bijvoorbeeld door plantaardig eten het nieuwe normaal te maken bij de overheid, en carnivoren te vragen hun dieetwens expliciet door te geven. Want, zegt Marianne Thieme in haar nieuwe documentaire #Powerplant: “Consument en wetenschap zijn al veel verder dan de politiek.”
