Over 10 dagen gaat de zaag in het laatste oerbos van Europa, het Poolse woud van Bialowieza. Gisteren kondigde de Poolse minister van Milieu Jan Szyszko aan dat de veel betwiste ‘redding’ van de door de letterzetterkever aangetaste bossen over een dag of tien dus midden in het broedseizoen van start zal gaan.
Dat betekent dat in een groot deel van het woud de houthakkers vrij spel krijgen en natuurbescherming als primair doel wordt losgelaten. Het prachtige woud waar duizenden dieren en planten leven wordt gedegradeerd tot een te beheren productiebos, waarin slechts het aantal kubieke meter hout graadmeter is voor de waarde van het bos.
Pulsatilla patens, een bijzonder wildemanskruid
Macht in het bos
Al sinds het aantreden van de huidige regering rommelt het rond het oerbos. Ultiem doel van de minister van bosbeheer is om de natuurbeschermers en wetenschappers het oerbos uit te jagen en de lokale houtbedrjven weer vrij spel te geven om hout te kappen in het gebied. Dat vrije spel is nodig om de honderdtallen houthakkers in dienst van de lokale boswachterijen op korte termijn van werk te voorzien en de houtverwerkende industrie in het gebied te laten draaien. De hoge houtprijzen op de wereldmarkt en de economische malaise onder de houthakkers in het gebied, maken kaalslag van grote delen van het natuurlijke en oeroude bosgebied rond het beschermde oerwoud zeer waarschijnlijk. Daarmee vernietigen die houthakkers dan meteen ook een parel van de Poolse en Europese natuur; een plek die jaarlijks duizenden natuurliefhebbende toeristen trekt en op die manier de enige werkelijke duurzame motor is van de economie is in het gebied.
Climax natuur
Dat natuurbescherming en exploitatie vaak slecht samen gaan in het geval van bossen is een gegeven. Bossen zijn de uiteindelijke staat van natuur en hebben het vooral nodig om zo min mogelijk beheerd te worden, zeker in het geval van Bialowieza waar alle dieren en planten nog aanwezig zijn. In dit bosgebied zorgen wisenten, elanden, herten, zwijnen en ook bevers voor natuurlijke begrazing waardoor het bos open en divers blijft.
De populaties van die dieren worden weer geheel natuurlijk door wolven, veelvraten en lynxen in bedwang gehouden. Bijzonder is dat in Bialowieza al deze dieren nog vrij naast elkaar en een praktisch natuurlijke interactie met elkaar hebben. En juist de letterzetter, een kevertje dat vooral toch al zieke dennen aanvalt, vormt een belangrijke schakel in de natuurlijke verjonging van het bos. Dit maakt het gebied naar Europese maatstaven zeer compleet. We kennen vergelijkbare complete natuur ook in de Europese hooglanden, maar in het Europese laagland waar ook Nederland in ligt is dit het enige gebied met dergelijke kwaliteiten. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat het oerbos van Bialowieza deel uit maakt van het Europese natuur netwerk Natura 2000.
populaties van dieren worden geheel natuurlijk in het oerbos door wolven, veelvraten en lynxen in bedwang gehouden.
Monddood
De minister is uit op het herstel van de macht ten gunste van de houtkappers en doet dat zonder enige gene. Inmiddels heeft de minister de Poolse wetenschappelijke natuurbeheersraad – die eerder zijn plannen negatief had geopinieerd – vervangen voor een collectie ja-knikkers. De raad bestaat nu vrijwel helemaal uit bosbouwwetenschappers, mensen met verstand van het kweken van bomen en het oogsten van kubieke meters hout, maar niet met verstand van het behoud van soorten rijkdom in bossen. Ondanks de intense protesten van een groot aantal Poolse natuurbeschermers, aangekondigde bezettingen en protesten in het bos, is de minister er op uit om zijn plannen voor het verdrievoudigen van de kap van hout in het oerbos door te laten gaan. Hij heeft inmiddels alle houthakkers het bos in gestuurd voor een inventarisatie van de staat van het bos.
Natuurbeschermingsdiploma ingetrokken
Natuurlijk zijn de acties van de minister niet ongemerkt voorbij gegaan aan internationale natuurbeschermers. Dat heeft er inmiddels in geresulteerd dat het bos het prestigieuze natuurbeschermingsdiploma van de Raad van Europa in het kader van de conventie van Bern voor een volgend aantal jaren is kwijt geraakt. Verder heeft de Europese Commissie vragen gesteld aan Polen over de voorgenomen illegale kap in het bos. Daarnaast zijn er vragen zijn er in het Europees Parlement vragen gesteld aan de Europese Commissie door Europarlementslid Bas Eickhout.
Toch gaat minister Szyszko voort op de ingeslagen weg, wetende dat de internationale reputatie van Polen op het spel staat en de kosten van zijn acties zeer hoog zullen zijn. Binnenkort zal de Poolse staat door de illegale acties van de minister voor het Europees Hof staan. Het zou heel goed kunnen dat uit die procedure een boete volgt van tussen de 20 en de 50 miljoen of een stevige dwangsom wegens het niet naleven van de Europese regels. Helaas vindt de praktische vernietiging van dit laatste oerbos van Europa eerder plaats, namelijk al over 10 dagen.
Protest voor Bialowieza op valentijnsdag.
Actiebereid
De Poolse natuurbeschermingsorganisaties laten voorlopig nog weinig los over hun komende acties. Maar de grote natuurliefhebber en journalist Adam Wajrak – die op dit moment op tournee is door Polen – proeft een enorme actiebereidheid onder natuurliefhebbers in het hele land. Het is wel duidelijk dat de voorgenomen kap niet zonder slag of stoot zal gaan. Ook vanuit Nederland kunnen we nog steeds een bijdrage leveren door de internationale petitie voor een betere bescherming van ons laatste Europese oerbos te tekenen.
