Alle verhalen uit deze serie 'Op pad in het laatste oerbos van Europa' kun je via deze pagina lezen.
De Poolse minister van Milieu Szyszko probeerde afgelopen maandag opnieuw zijn Europese collega's te misleiden tijdens de top van EU milieuministers. Minister Szyszko betoogde dat de door hem genomen beslissing tot het vergroten van de kap in het oerbos van Bialowieza van 48 duizend naar 188 duizend kubieke meter noodzakelijk is om de plaag van letterzetters, een kleine schorskever, onder controle te krijgen. Als je in het bos rondloopt zie je echter meteen dat de minister die strijd al lang verloren heeft, er moet iets anders aan de hand zijn.
Dat wat de schorskevers dit jaar en waarschijnlijk al vorig jaar hebben aangericht, zal absoluut invloed hebben op het bos. Wat nu zichtbaar is zijn enorme aantallen dode fijnsparren, hele stukken bos waar van geen bos sprake meer lijkt te zijn. De bomen zijn verdroogd en zien er uit als kerstboompjes in januari. De schors is er afgevallen aan de onderkant. Als je de schors eraf haalt zie je de typische patronen van de letterzettergangetjes. In de schors zijn ook de uitvlieggaatjes van de kevertjes zichtbaar. Maar niet overal zijn de bomen aangetast als je het bos verkent zie je veel plekken waar nog volledig gezonde fijnsparen staan. Wel hebben vrij veel oudere fijnsparren sparrenkegels een teken dat ze gestrest zijn en zo snel mogelijk zoveel mogelijk zaad willen produceren voor een nieuwe generatie fijnsparren. Uiteindelijk komt het dus op natuurlijke wijze wel weer goed met de fijnsparren.
Snel kappen
De manier waarop de houthakkers traditioneel de letterzetters wilden bestrijden, was door de geïnfecteerde bomen zo snel mogelijk te kappen. Dat moet gebeuren voordat de kevertjes uitvliegen en de volgende bomen kunnen aanvallen. Maar eigenlijk is dat onbegonnen werk en dat blijkt ook in Bialowieza. Het aantal geïnfecteerde bomen is dit jaar zo enorm dat de houthakkers er niet tegenop hebben kunnen kappen het is ze eenvoudigweg op geen enkele manier gelukt effectief de letterzetters te bestrijden. Als bestrijding van de letterzetter het argument voor de uitbreiding van de toestemming tot kappen is geweest kan dat argument nu redelijkerwijs niet meer gebruikt worden. Sterker nog in veel van de nog overeind staande bomen hebben zich inmiddels beschermde keversoorten gevestigd. Als de bomen dan alsnog worden gekapt is er sprake van een misdrijf. De bestrijding van de letterzetterkevers mag dan ook als volledig mislukt beschouwd worden.
Verkiezingsbelofte
De waarheid voor uitbreiding van de kap blijkt veel simpeler. De minister heeft in de verkiezingscampagne aan zijn achterban van houthakkers en jagers beloofd dat hij de ‘verderfelijke’ invloed van natuurbeschermers op het woud zou gaan inperken, dat hij de eerlijke vakken van houthakker en jager in ere zou herstellen, hij heeft die mensen een terugkeer beloofd naar volledige ongeremde exploitatie van het bos. Voor de meeste lokale bewoners is dat een heel logische belofte want tenslotte hebben ze altijd overal in het bos kunnen werken van vader op zoon. Ze vergeten daarbij dat vandaag de dag gebeurt met kettingzagen en bulldozers. Als ze daarmee ongeremd in het bos aan de gang staat er binnen de kortste keren geen boom meer overeind. De huidige kaplimiet lijkt dan ook niet zozeer ingegeven door de noodzaak om de letterzetter te bestrijden maar veel meer om de houthakkers aan het werk te houden zonder oog voor het verdwijnende bos.
Kapvlaktes
De praktijk ziet er schokkend uit. In het bos worden overal kapvlaktes gemaakt en dat zijn geen kleine vlaktes zoals het zou moeten volgens moderne duurzaam bosbeheers inzichten maar vlaktes van soms wel 100 meter breed en 200 meter lang. Vaak liggen die vlaktes ook nog eens vlak bij elkaar waardoor op grote oppervlakken het bosklimaat verdwijnt. Vervolgens worden die vlaktes omgeploegd en ingeplant met soorten die mogelijk in de toekomst een hoge opbrengst zullen hebben. In sommige gevallen worden rond de kapvlaktes hele hekwerken opgericht zodat de wisenten en herten niet aan de jonge boompjes kunnen knabbelen. Alles bij elkaar maakt deze praktijk van een grotendeels natuurlijk oerbos steeds meer een gewone houtakker zoals we die overal in Europa hebben. Bovendien krijg je als je door het bos loopt het gevoel dat de houthakkers proberen om nog even snel zoveel mogelijk hout uit het bos te halen voordat het telaat is.
Zeer zeldzaam logenmos
Korstmossen
Langzaam, helaas te langzaam, verandert de situatie. Elk jaar opnieuw moeten de houthakkers rekening houden met het feit dat zeer zeldzame van natuurlijk bos afhankelijke planten- en diersoorten verdwijnen en in aantal afnemen en uiteindelijk een beschermde status krijgen. Korstmossen die alleen nog maar in het oerbos van Bialowieza voorkomen spelen een essentiële rol, en ook het steeds meer erkende internationale belang van het oerbos en de interesse die de gebeurtenissen wekken in landen als Engeland, Nederland, Duitsland en Frankrijk zorgen voor extra druk om de vaak unieke planten en dieren rijkdom van het woud niet alleen in het nationaal park deel te beschermen. Inderdaad merkte een houthakker die ik beluisterde in de bus op ‘dat het woud steeds kleiner wordt’. Voor houthakkers is dat hoe dan ook het geval, doordat ze het zelf kappen, of door het steeds groter bewustzijn van het unieke karakter van dit bos wat resulteert in het steeds verder vergroten van de beschermde delen.
_______________________________________________________
Oproep!
OneWorld is nu zelf op reportage in Bialowieza. Maar er komen de komende tijd een aantal bijeenkomsten aan waar we opnieuw graag bij willen zijn. Omdat mogelijk te maken, zijn wij een crowdfundingactie gestart. Vind je het belangrijk dat OneWorld de vinger aan de pols houdt? Dan kun je via dit donatieformulier een bijdrage leveren. Onder de donateurs verloten we twee kaartjes voor de première van de film Les Saisons in december dit jaar.
_______________________________________________________
