Gisteren 24 juni vond de grootste natuurbeschermingsdemonstratie plaats in de Poolse geschiedenis meer dan 5.000 mensen liepen mee en deden een sit in bij het Poolse ministerie van Milieu om te laten zien dat ze het niet eens zijn met de kap in het laatste oerbos van Europa. Over deze demonstratie schreef ook de NOS.
Ooit strekte het woud zich uit over Midden-Europa, nu blijft het beperkt tussen een stukje land op de grens van Wit-Rusland en Polen. Aan Wit-Russische zijde is het woud volledig beschermd. In Polen geldt dat slechts voor 17 procent. Daar maakt de regering gretig gebruik van. Dit jaar werd er al meer dan 40.000 kubieke meter hout gekapt, bijna evenveel als in heel 2016.
In drie weken tijd hebben de natuurbeschermers drie blokkades opgeworpen. Daarbij worden harvestmachines, zoals hierboven, gebarricadeerd door mensen die hun armen en benen aan elkaar hebben geketend met stalen buizen. “Natuurlijk is het eng”, zegt activiste Ania Blachno. “De eerste keer was ik heel emotioneel. Maar het is vooral doodvermoeiend. De meesten reizen op en neer vanuit Warschau – vijf uur heen, vijf uur terug – en hebben gewoon een vaste baan.”
Lange adem
OneWorld is vijf dagen te gast in het actiekamp van ‘Voor het Woud’. Die groep heeft een weekend georganiseerd om nieuwe actievoerders te rekruteren. Er zijn lezingen, films, yogalessen en een speurtocht voor kinderen. “En blokkades?”, vraagt een nieuweling. Die zijn er niet de houthakkers hebben dit weekend vrij. Wel is er een protestmars op zaterdag. Het Poolse Staatsbosbeheer heeft delen van het woud tot “verboden” terrein verklaard om pottenkijkers te weren. Daar lacht iedereen een beetje om. Er worden selfies gemaakt bij de borden met ‘verboden toegang’.
Daarna leidt de mars naar een open vlakte. Aan weerszijden liggen dode bomen opgestapeld waarin we sporen vinden van de letterzetter, een kever die voor de overheid een legitimatie verschaft om de houtkap op te voeren. In het kort: de kever eet bomen op, dat levert dood hout op en gevaar voor voetgangers – en beide moet worden bestreden. Volgens de regering moet het woud dus ‘beschermd’ worden door een ‘actief beheer’.
Onzin, zeggen actievoerders. “Door klimaat verandering hebben we nu een droge periode die al vijf jaar aanhoudt. Dat hebben we vaker gezien in de geschiedenis. Dan past het ecosysteem zich aan.”, vertelt Robert Cyglicki, directeur van Greenpeace Polen. “Bomen met oppervlakkige wortels verdwijnen. De door de letterzetter aangetaste fijnsparren vallen daaronder. Dus de kever werkt mee aan een natuurlijk proces.”
Daarnaast wordt de schors, met daarin nog levende kevers, gewoon achtergelaten. “Als die kever echt bestreden zou moeten worden, zouden ze die verbranden”, zegt Patrycja Jakubczyk. “En dan zouden ze de boomstronken ook eerder wegvoeren. Die liggen nog weken in het bos.”
De internationale gemeenschap geeft de natuurbeschermers gelijk. Unesco dreigde het Bialowieza-woud op de lijst met bedreigd werelderfgoed te zetten en bij de Europese Commissie loopt een inbreukprocedure. Die zal vermoedelijk eindigen bij het Europese Hof, maar de procedure kost veel tijd. Voorlopig blijft de regering buiten schot, ondanks nieuwe alarmbrieven van wetenschappers en kritiek van NGO’s.
Groene politici
Terug in het kamp klettert een ooievaar vanaf het dak. Er lopen wat anarchisten rond. Mannen hebben baarden, vrouwen hippie-broeken. Het eten is veganistisch, roken mag niet. Alcohol ook niet. Er wordt samen gekookt maar verder heerst er vrijheid.
De meest interessante bezoekers zijn de leden van ‘Razem’. Dat is de enige politieke partij in Polen die de kwalificatie ‘links’ verdient – maar niet in het Parlement zit. De partij is ontstaan vanuit de marginale groene partij die het Parlement nooit haalde. “Daarom zijn we dit begonnen”, zegt mede-oprichter Justyna Samolinska. Sinds 2007 is het in Polen moeilijk geworden om ‘groen’ te zijn, vertelt Samolinska. “Dat komt door de protesten bij Rospuda, waar een rondweg werd gebouwd dwars door een natuurgebied. Wij gingen daarvoor liggen. En we wonnen. Maar in de media werd het geframed als “gevecht tegen de burger”. De hele stad wilde die rondweg. Sindsdien worden groene politici afgeschilderd als radicale gekkies die kikkers boven mensen verkiezen.”
Bij de verkiezingen in 2015 haalde Razem de kiesdrempel niet. Dat verklaart ook waarom de overheid ermee wegkomt in Bialowieza. In het politieke landschap van Polen is weinig plaats voor een dissident geluid. Ministers houden vooral van hout en kolen – terwijl de vorige regeringspartij niet veel beter was. “Mijn god, mensen noemen het Burgerplatform links”, zegt Patrycja Jakubczyk, ook Razem-lid. “Onzin. Die partij is centrumrechts, conservatief en weinig milieuvriendelijk. Het Parlement heeft geen linkse parlementariërs.”
Nederlanders
Op zondagmiddag, aan het einde van het kamp, druppelt iedereen richting uitgang. Dat is ietwat teleurstellend: de harde kern had gehoopt dat enkele enthousiastelingen zouden blijven hangen. Er zijn zeker twintig mensen nodig voor een serieuze blokkade, waarbij 200 bomen per dag worden gered. Dat is een druppel op de hete plaat, maar wel een druppel die het thema weer op de kaart zet.
Adam Bohdan, oprichter van Stichting Wild Polen, heeft een boodschap voor Nederlandse lezers. “Wij nodigen mensen van alle nationaliteiten, ook de Nederlanders, uit om samen te protesteren.” Bohdan weet hoe waardevol buitenlanders kunnen zijn. Bij de vorige blokkade hielpen Tsjechen mee. “Dat scheelt enorm in de beeldvorming. Ineens krijgt het protest een internationaal karakter.” Bovendien moet de politie dan vertalers meenemen als ze de protestanten willen arresteren; en die vertalers zijn er niet. Vandaar dat de Tsjechen uiteindelijk niet werden opgepakt, en veel tijdwinst konden boeken. Bohdan, die zelf wel een uur werd vastgehouden, is te bereiken via de Facebookpagina van zijn stichting.
In de vlog van afgelopen weekend zijn fragmenten gebruikt van filmmaker Rudolf Robak – waarvoor speciale dank.
______________________________________________________
Oproep!
Er is in Polen binnenkort een bijeenkomst van UNESCO waar we graag bij willen zijn. Om dat mogelijk te maken, blijven we onze artikelen over het laatste oerbos crowdfunden. Vind je het belangrijk dat OneWorld de vinger aan de pols houdt? Dan kun je via dit donatieformulier een bijdrage leveren.
_______________________________________________________
