Polen gaat kappen in het laatste Europese oerwoud

Als sinds begin 2016 roepen Poolse natuurbeschermers op tot absolute bescherming van dit unieke bos en ook de Europese Unie is al ingeschakeld om het voornemen in het kader van de Natura 2000 regelingen te beoordelen. Het heeft er echter alles van weg dat deze minister willens en wetens internationale verplichtingen en wetgeving naast zich neer legt en kiest voor kap in het laatste oerwoud van Europa.

Het bosreservaat Bialowieza is als natuurgebied niet alleen voor Polen van belang maar voor heel Europa. Het volledige bosgebied is groter dan de provincie Utrecht. Het is ook de enige plek in Europa waar een bos te vinden is dat ooit onderdeel uit maakte van het oerbos wat in de steentijd heel Europa bedekte.

Het is de enige plek waar je kunt zien hoe een compleet bos-ecosysteem met alle daarbij behorende dieren, planten en paddestoelen er uit ziet. Voor veel Nederlandse biologen en natuurbeschermers geldt het bos als inspiratiebron. Als je voor even wilt proeven aan de omgeving waarin onze voorouders rond liepen dan is Bialowieza de plek waar je naartoe moet. Bialowieza is het enige bos waar in hun natuurlijke omgeving nog wisenten, de Europese versie van de bison, rond lopen, en niet alleen; ook wolven en lynxen komen er voor evenals bijna alle Europese spechten en diverse soorten uilen. Zelf liep ik er eens per ongeluk tegen een hazelhoen aan en ook een schreeuwarend mocht ik er bewonderen. Maar het bijzonderst zijn nog wel de 'duizendjarige' eiken en beuken die de late middeleeuwen nog hebben mee gemaakt. Levende wezens die zo ongelooflijk oud zijn dat ze gebeurtenissen hebben mee gemaakt die wij alleen uit de geschiedenisboeken kennen.

Beschermd maar toch niet

Bialowieza is geregistreerd als werelderfgoed onder de UNESCO conventie en via de Natura 2000 regelingen van de Europese Unie ook in Europees verband op het hoogst mogelijke niveau beschermd. Ook volgens de Poolse wet is het een beschermd gebied.

Het totale beschermde bosgebied, wat ongeveer voor de helft in Polen en voor de andere helft in Wit-Rusland ligt, is groter dan de provincie Utrecht. Maar het gebied met de grootte van de provincie Utrecht is niet alleen maar oerbos en ook niet overal is het even zwaar beschermd. Minister Szyszko heeft nu gebruik makend van die diverse beschermingsniveaus, voor die delen van het Poolse bos die niet onder het zwaarste Poolse beschermingsregime vallen, toestemming gegeven voor het vergroten van de houtproductie en dus de kap. Hij deed dat na eerst publiekelijk gezegd te hebben dat er in het oerbos niet gekapt zou worden en het reservaat niet bedreigd was, door het stiekem tekenen van een bijlage bij het bosbeheersplan. Het argument is dat een plaag van de letterzetter (een kleine schorskever) bestreden moet worden en dat de natuur daarom niet zijn vrije gang mag gaan. Vermoedelijk is het echter zo dat de houthakkers in het gebied zinnen op de kap van mooie oude bomen om de lokale houtverwerkende industrie mee te voorzien. 

Verzet en bosbrigades

Een groot aantal Poolse en internationale natuurbeschermingsorganisaties verzetten zich met hand en tand tegen de mogelijkheid van kap in de bossen van Bialowieza rond het oerbos. Die kap is echter zelfs in de zwaarst beschermde delen van het bosreservaat al een realiteit, zoals Greenpeace Polen liet zien. Diverse groepen nationale en internationale wetenschappers hebben aangegeven dat de grote en ongestoordheid van het bosgebied essentieel is voor de daar aanwezige natuurwaarden. Juist door kap te verbieden kunnen die natuurwaarden groter worden en krijgen populaties van bepaalde zeldzame dier en plantensoorten de gelegenheid zich te herstellen en te groeien. Maar minister Szyszko haalt helaas met zijn handtekening een dikke streep door die mogelijkheid en kiest voor het korte termijn belang van een paar kubieke meter extra hout en een paar tevreden houthakkers. Het argument over de kleine schorskever is niet houdbaar omdat bekend is dat deze kevers bomen pas aantasten als deze al verzwakt zijn door bijvoorbeeld droogte.

Internationale actie

De Poolse natuurbeschermers hebben al het mogelijke gedaan om het besluit van de minister te voorkomen of terug gedraaid te krijgen. Er waren protesten in heel Polen en er was veel aandacht voor de plannen van de minister in de pers. Ook gerenomeerde wetenschappers hebben zich zeer negatief uit gelaten over de plannen van de minister. Dat alles heeft niet mogen baten, activisten bereiden zich nu dan ook voor op minder conventionele acties in het bos, om te voorkomen dat er bomen zullen worden gekapt. Maar beter nog zou het zijn als de minister uiteindelijk toch eieren voor zijn geld zou kiezen. Daarom is er een internationale petitie gestart. Om ook mensen in andere Europese landen te betrekken bij de bescherming van dit internationaal erfgoed, het laatste oerbos van Europa.