In de strips van Spiderman is één van de superschurken een gier. Vanuit de lucht kan hij zijn nietsvermoedende slachtoffers bespieden en aanvallen, want vliegend had hij overzicht over de gebeurtenissen in de miljoenenstad. De gier past in de strips bij het beeld dat we van het dier hebben: een symbool van dood en verderf.
Held van de stad
Maar in Lima is de gier van schurk tot held gemaakt. Onder de noemer Gallinazo Avisa (Gier Waarschuwt) zijn een tiental Zwarte gieren uitgerust met een kleine camera en GPS op zonne-energie, waardoor zij ingezet kunnen worden in de strijd tegen zwerfafval en illegale vuilstort. De natuurlijke neiging om afvalzakken open te trekken – in de kuststeden van Nederland bekend van meeuwen – maakt dat gieren ideaal zijn om afval te lokaliseren.
Gieren op het dak van de kathedraal van Lima. Foto: Eline van Nes
“Een project over recycling en afval is al duizenden keren gedaan”, vertelt projectleider Ricardo Ortiz in het kantoor van hun marketingbureau. “Dus toen het Ministerie van Milieu ons benaderde vroegen we ons af: hoe kunnen we dit nu zo doen dat het wel de aandacht van mensen trekt?”
Het team van Gallinazo Avisa ging samen met een groep biologen aan de slag. Zij maakten een website en social media-accounts waarmee mensen interactief met het project mee kunnen doen. De tien gieren van het project kregen ieder een naam: Nyx, zoals de Griekse godin van de nacht, of Tiamat, de Babylonische belichaming van de oerchaos.
Populair op Facebook
Niet alleen kun je via de GPS zien waar de gieren zich boven Lima bevinden, maar onder hun naam worden ook posts geplaatst en vragen beantwoord over afval. Een indrukwekkende 4 van de 10 miljoen inwoners van Lima hebben de website intussen bezocht. Een gemiddelde post kan zo op 300 likes rekenen, en uiteraard op de nodige discussie over illegaal gestort afval en wie daarvoor verantwoordelijk is.
“Het project moet een subtiele manier zijn om mensen bewust te maken van ons afvalprobleem”, vertelt Ortiz. “Er zijn helaas wijken hier waar het gemeentegeld niet goed besteed wordt, waardoor afval zich ophoopt. Ook tussen wijken in, langs een rivier bijvoorbeeld, speelt dit probleem – geen van beide gemeentes voelt zich dan verantwoordelijk. Wij zijn met dit project erin geslaagd om mensen zich hierbij betrokken te laten voelen.”
We hadden het ook met drones kunnen doen, maar dat was minder magisch geweest
Producent Max Torres vult hem aan: “De opnames die door de gieren gemaakt worden bekijken de mensen graag. We hadden hetzelfde project met drones kunnen uitvoeren, maar dat was een stuk minder magisch geweest.”
De oevers van de rivier de Rimac, die dwars door de stad loopt, liggen op sommige plekken helaas nog vol afval. Maar intussen worden mensen die illegaal vuil storten aangegeven. En niet alleen in Lima: er zijn opnames op de website te zien van vrachtwagens in de jungle van Peru die hun troep proberen te lozen. De volgende stap is een wagenpark van het project, waarmee het door de gieren gesignaleerde afval opgeruimd kan worden op kosten van de overtreder.
Gierengeschiedenis
Al in de tijd van de Inca's leefden gieren rondom de steden, en verwerkten zij het afval door het van stortplaatsen te eten. De komst van de Spanjaarden bracht kathedralen met kruizen en standbeelden, die ideaal waren voor de gieren: om met hun grote lichamen te kunnen vliegen laten zij zich namelijk het liefste van een rand vallen.
De gieren van het project leven nog altijd rondom de torens van kathedralen, waar ze zich veilig ver van de stadsdrukte afzonderen. Met de financiering van USAID en het Ministerie konden ornithologen van de universiteit daar nu een onderzoek uitvoeren waar de Peruaanse overheid normaal geen geld voor heeft. Sommige basale vragen over de gieren waren namelijk nooit beantwoord. Hoe oud worden de vogels eigenlijk? Hoe ver vliegen zij op een dag?
We hebben al ontdekt dat de gieren elkaar liefkozen
“We hebben intussen al ontdekt dat de gieren elkaar graag liefkozen”, vertelt Letty Salinas Sánchez, directeur ornithologie van het Museum van Natuurhistorie en leidster van de onderzoeksgroep. “Sommigen kunnen wel 65 hectare beslaan op een dag, maar altijd nemen ze een half uur de tijd om als familie samen te zitten en te knuffelen.”
Letty Salinas en haar team onderzoeken botten, veren en uilenballen van gieren. Foto: Eline van Nes
Het is precies die aaibaarheid die Salinas en haar team in beeld willen brengen. Want de populaties van Zwarte gieren worden ieder jaar kleiner. Door informatie over de gier te verzamelen, hopen de biologen ook meer inzicht te krijgen in de leefgewoontes van diens grotere neef de Andescondor, die sterk met uitsterven bedreigd wordt.
“Veel Peruanen geloven nog steeds dat de gier slecht nieuws brengt”, vertelt Salinas. “Volgens mythes kondigt een cirkelende gier dood en ziekte aan. Probeer zo'n dier dan maar eens te beschermen.”
