Opinie
Identiteit

‘Bloed is leven, laat ons geven’

De bloedbank heeft bloed nodig, maar homo- en biseksuele mannen mogen nog steeds niet meedoen. Dat moet veranderen, betoogt Daan van Engelen.

Door 30 juli 2020
biseksueel discriminatie donor hiv homoseksueel lhbti man sanquin Seks & gender
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Update van de redactie (30-07-2020)

De Nederlandse bloedbank Sanquin is op zoek naar 16.000 genezen coronapatiënten die bloedplasma 1 willen doneren. Het bloedplasma van ex-patiënten bevat mogelijk antistoffen die patiënten met het coronavirus kunnen helpen bij de genezing en die gebruikt kunnen worden bij de ontwikkeling van een geneesmiddel tegen het virus.

De 22-jarige student Wouter Ubbink is al vier jaar bloeddonor bij Sanquin. Zijn huisgenoot werd in april positief getest op corona en omdat Ubbink dezelfde klachten had, vermoedt hij dat hij het virus ook heeft gehad. Hij besloot zich daarom aan te melden als plasmadonor, maar kreeg van Sanquin te horen dat hij geen plasma mag doneren. De reden: hij heeft 3,5 jaar geleden seks gehad met een man. “Ik heb een melding gemaakt van discriminatie bij het College voor de Rechten van de Mens en ben van plan daar ook om een oordeel te vragen”, zegt Ubbink.

Bron: twitter.com
Woordvoerder van Sanquin Marloes Metaal reageert: “De bloeddonaties die Sanquin inzamelt, zijn bestemd voor Nederlandse ziekenhuizen en patiënten. Daarvoor kunnen wij zelf de regels omtrent de veiligheid bepalen. Maar voor bloedplasma werkt Sanquin samen met andere landen en bedrijven, zoals ook nu bij de ontwikkeling van een medicijn tegen het coronavirus. Dan gelden er andere regels. Een daarvan is dat mannen die ooit seks hebben gehad met een man, geen plasma mogen doneren.”

Op de vraag of Sanquin zich inzet om hier verandering in te brengen, antwoordt Metaal dat zij niet gaan over deze regels en eisen. “We zijn een klein land en als wij deze donoren niet weigeren, kunnen we helemaal niet meedoen bij de ontwikkeling van bijvoorbeeld een medicijn tegen het coronavirus.”

Bij bloeddonaties hanteert Sanquin de regel dat mannelijke donors die seksueel contact hebben gehad met een andere man vier maanden moeten wachten voordat zij bloed mogen doneren (voorheen ging het om een periode van twaalf maanden). Maar voor het doneren van bloedplasma gelden dus andere regels, blijkt nu. Inmiddels heeft Sanquin dit ook aangepast op de website.

Dit artikel verscheen eerder in september 2018 op OneWorld.

Afgelopen week berichtten verschillende media over een geslaagde actie van bloedbank Sanquin: de bloedbank had in een week driehonderd nieuwe donateurs geworven. Sanquin is hard op zoek naar jonge, mannelijke donateurs en bood nieuwe bloedgevers een felbegeerde skin2 aan voor de online game League of Legends, als bedankje voor het doneren van bloed.

Vergrijzing

De bloedbank is blij met het hoge aantal nieuwe en jonge leden. De gemiddelde leeftijd van donateurs ligt redelijk hoog – in de 40 – en het donateurenbestand dreigt te vergrijzen. De bloedbank probeert dus met ‘ludieke’ acties nieuwe, jongere leden te werven. Ik weet nog wel een andere leuke actie: laat mij bloed geven. Maar nee, ik mag niet meedoen, want ik ben homoseksueel.
“

Je mag als man niet onlangs seks hebben gehad met een andere man

Het bloed- en orgaandonatiebeleid van Nederland houdt mij al een tijd bezig, en verschillende organisaties met mij. Het doneren van bloed wordt in Nederland geregeld door de commerciële organisatie Sanquin. Deze organisatie heeft een aantal regels opgesteld waaraan je moet voldoen als je bloed wil geven. Een van die regels is dat je als man vier maanden (tot 1 juli 2019 was dit een jaar) geen seks mag hebben gehad met een andere man, wat in de praktijk betekent dat veel homo- en biseksuele mannen geen bloed kunnen geven. Een ronduit ridicule maatregel.

Valse rechtvaardiging

Sanquin rechtvaardigt dit door te stellen dat het bloed van MSM (mannen die seks hebben met mannen) een grotere kans heeft om geïnfecteerd te zijn. Dit is feitelijk correct: in 2016 werd het merendeel – 67 procent – van de hiv-infecties inderdaad gevonden bij MSM contact. Maar, alsnog werd een kwart opgelopen door heteroseksueel contact: dat zijn zo’n vierduizend mensen die in dit beleid helemaal niet zijn meegenomen. En dat terwijl niet-besmette seksueel actieve homo’s bij voorbaat niet mogen doneren.

Heteroseksuelen worden andere restricties opgelegd als zij bloed willen doneren. Zij mogen bijvoorbeeld zes maanden geen bloed geven als ze een piercing of tatoeage hebben laten zetten, of een ‘risico’ hebben gelopen op een SOA. Wat dat risico dan precies is, is onduidelijk.

“

Het bloed zou niet bewaard kunnen worden, maar dat argument is allang ontkracht

Maar de bloedbank kan het bloed toch testen? Sanquin geeft in een e-mail aan dat infectieziekten als hiv en hepatitis B een bepaalde tijd – een window fase – nodig hebben om daadwerkelijk zichtbaar te zijn in het bloed. Deze periode kan oplopen tot zes maanden. Dat infectieziekten een aantal maanden nodig hebben om zichtbaar te worden is inmiddels al ontkracht. Er zijn tests die infecties al na enkele dagen kunnen uitsluiten. Het bloed zou dus ook niet langer bewaard hoeven worden.
Bloed als verdienmodel

Sanquin heeft een verdienmodel waar een flinke winst uit voortvloeit – 10,8 miljoen euro in 2017 – en de bestuurders verdienen samen meer dan een miljoen euro per jaar. Daarnaast heeft de organisatie een monopolypositie op de bloedhandel in Nederland, waardoor het Nederlandse bloed het duurste van Europa is. Ziekenhuizen betalen 214 euro voor een Nederlands zakje bloed, tegenover 85 euro dat een zakje Duits bloed kost. Hoe de prijs bij Sanquin is opgebouwd lees je hier.

Discriminatie

Natuurlijk, in een medische kwestie is het vanzelfsprekend belangrijk dat bij bloedtransfusies geen infectieziekten overgebracht worden. Maar dat neemt niet weg dat het huidige beleid intrinsiek discrimineert op basis van seksuele geaardheid, wat al sinds jaar en dag verboden is volgens artikel 1 van de Nederlandse Grondwet. Het beleid discrimineert namelijk op geaardheid in plaats van seksueel gedrag. Een heteroseksuele man die het voortdurend onveilig doet wordt niet uitgesloten, terwijl een man die elf maanden geleden veilige seks heeft gehad met een andere man niet mag doneren.
Het huidige beleid is niet alleen onrechtvaardig; het valt bovendien nooit helemaal te controleren, omdat homo- en biseksuele mannen ook zouden kunnen liegen over hun geaardheid. Een eerlijkere oplossing zou zijn om mogelijke donateurs uit te sluiten op risicovol seksueel gedrag. Heb je onveilig seks gehad, dan moet je even wachten totdat je terecht kunt. Dat is nog steeds geen waterdicht beleid, maar wel veel redelijker en bovendien grondwettelijk.

'Besmet bloed'

Dit beleid discrimineert niet alleen, het werkt ook stigmatiserend: deze aanpak van uitsluiting zorgt ervoor dat een hardnekkig stereotype over homo’s versterkt wordt. Bloed van mannen die met mannen naar bed gaan wordt als ‘besmet bloed’ gezien, net zoals elke homo mogelijk aids heeft. Meermaals werd mij, als ik iemand voor het eerst vertelde over mijn homoseksuele identiteit, op het hart gedrukt dat ik vooral op moest passen voor aids. Het idee dat aids een homoziekte is, wordt nog altijd door velen geloofd.
“

Bloed van mannen die met mannen slapen wordt als 'besmet bloed' gezien

Nederland lijkt een tolerant land, maar de uitsluiting door het beleid van Sanquin is, naast uitingen van homofobie in de klas en op de sportclub, en het stereotype dat wordt neergezet in de media een van de vele voorbeelden van micro-agressies waar homo- en biseksuele mannen mee te maken krijgen. Dit soort voorbeelden draagt bij aan het negatieve beeld van homo- en biseksuelen, en zorgen ervoor dat homo- en biseksuele jongeren in de kast blijven zitten. Het huidige beleid is niet meer van deze tijd, en verandering is dan ook hard nodig. Een menselijker en opener beleid zal voor alle betrokken partijen beter uitvallen.

Bloed is leven, laat ons ook geven!

'Het einde van hiv is geen fantasie, het is een politieke keuze'

Vorig jaar ging de regeling rond de verstrekking van hiv-preventiepil PrEP van start.

Ook in Europa bepaalt de overheid of jij een abortus mag

De anti-abortuslobby groeit, ook in Nederland.

  1. Bloedplasma geven is iets anders dan bloed geven. Het is minder belastend dan een gewone bloeddonatie, omdat je de bloedcellen weer terugkrijgt. Je doneert alleen plasma, dat voornamelijk uit water en eiwitten bestaat. ↩︎
  2. Met een skin kun je de helden van het spel bijvoorbeeld een nieuw uiterlijk geven. Skins zijn normaal gesproken alleen te koop via een puntensysteem ↩︎

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —  € 8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —  € 6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
 Totaal
Subtotaal in winkelwagen € 0,00
Besteltotaal € 0,00

  • € 0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons