Hoe een masturberende politicus #MeToo in Tunesië ontketende
#MeToo vond lang geen aansluiting in Tunesië. Toen een scholiere werd lastiggevallen door een politicus, werden via de hashtag #EnaZeda in korte tijd duizenden ervaringen gedeeld. ‘Er is geen vrouw in Tunesië die nooit seksueel is lastiggevallen.’
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Update 29 januari 2020:
De Tunesische blogger, universitair docent en mensenrechtenactiviste Lina Ben Mhenni is op 26 januari op 36-jarige leeftijd overleden aan de gevolgen van een chronische ziekte. Ze was een van de bekendste gezichten van de revolutie van 2011, toen president Zine El-Abidine Ben Ali werd afgezet. Ze sprak zich onder andere uit tegen het regime en seksuele intimidatie in Tunesië en het Midden-Oosten. In 2011 werd ze voorgedragen voor de Nobelprijs voor de Vrede, maar kreeg de prijs uiteindelijk niet.
De Tunesische Harvey Weinstein heet Zouheir Makhlouf, een onlangs verkozen parlementslid voor de tweede grootste partij van het land, Qalb Tounes (‘Hart van Tunesië’). Volgens zijn slachtoffer, een 19-jarige scholiere, volgde Makhlouf haar in zijn auto toen zij te voet op weg was naar school – zichzelf onderwijl bevredigend. Vlak voor de school maakte ze foto’s van de politicus, die met zijn broek op de knieën en zijn geslachtsdeel in zijn hand achter het stuur zat.
Op 10 oktober deelde de scholiere de foto’s via een besloten Facebook-pagina, waarna die binnen enkele dagen meer dan 11.000 reacties losmaakten onder de hashtag #EnaZeda – ‘Ik ook’ in Tunesisch-Arabisch.
‘Me too’ in Tunesië: ‘Ena zeda’
“De hashtag EnaZeda bestaat al sinds de opkomst van #MeToo, maar kwam aanvankelijk niet van de grond. Tunesische vrouwen identificeren zich moeilijk met Hollywood en er zitten weinig Tunesiërs op Twitter”, legt Sonia Ben Miled van de feministische organisatie Aswat Nissa uit. Die organisatie zit achter de besloten Facebook-pagina #EnaZeda en verleent juridische en psychologische hulp aan Makhloufs slachtoffer.
“De Makhlouf-affaire die nu speelt, net na de verkiezingen, is voor Tunesiërs veel herkenbaarder. Na een paar dagen hadden zich al 11.000 mensen aangemeld als lid van onze Facebook-groep en waren er al 72.000 reacties en verhalen geplaatst.” Ben Miled is nog wat beduusd door het succes. “Omdat niet alle slachtoffers willen dat hun familie hun verhaal leest, creëren wij een safe space, waar op verzoek de identiteit van het groepslid verborgen kan blijven.”
Solidariteit
Uit de lange lijst berichten die op de pagina worden gedeeld, blijkt dat de #EnaZeda -groep op Facebook in een belangrijke behoefte voorziet. Een keur aan ervaringen passeert de revue. Groepsleden komen volgens Ben Miled van Aswat Nissa ‘uit alle generaties en alle delen van het land’.
“
Er is geen vrouw in Tunesië die nooit seksueel is lastiggevallen
“Er is geen vrouw in Tunesië die nooit seksueel is lastiggevallen”, stelt mensenrechtenactiviste en blogger Lina Ben Mhenni. “Onlangs werd ik nog benaderd door een moeder die op de pagina voor het eerst de ervaring van haar dochter had gelezen en daardoor haar eigen verhaal ook besloot te vertellen.”
Die solidariteit lijkt, net als de herkenbaarheid van de verhalen, belangrijk voor de leden van de groep. Onder een verhaal van iemand die in de trein de hand van een medepassagier tussen haar benen voelde, schrijft een groepslid: ‘Ieder meisje herkent het moment: dat je het bloed voelt wegtrekken en je afvraagt: ‘Ben ik pervers of voel ik dit echt?’’
Monia Lachheb, sociologe en onderzoeker bij het Institut de Recherche sur le Maghreb contemporain – dat is gespecialiseerd in onderzoek naar ontwikkelingen in de Maghreb-landen1, vindt de ervaringen op de pagina vaak schokkend. “Er zitten onrustbarend veel gevallen van pedofilie tussen, en slachtoffers zijn door jarenlang zwijgen vaak diep getraumatiseerd”, zegt Lachheb.
Taal voor iedereen
De 27-jarige journaliste Nada Trigui was een van de Tunesische vrouwen die hun verhaal op sociale media deelden. Zij beschreef op haar eigen Facebook-pagina een ervaring met seksuele intimidatie. “Toen ik 13 jaar was heb ik precies hetzelfde meegemaakt als Makhloufs slachtoffer. Door deze affaire was ik ineens weer terug in die tijd”, vertelt ze. “Mijn ouders vingen me goed op, ik had geluk, maar vaak vraagt de familie een meisje te zwijgen uit angst voor reacties uit de omgeving. Voor mannelijke slachtoffers is het nog moeilijker, omdat een seksuele ervaring met een andere man in onze samenleving afdoet aan de mannelijkheid.”
“
#MeToo was een vrij elitaire beweging, ontoegankelijk voor vrouwen die slecht Engels of Frans spreken
Met de internationale #MeToo-beweging uit 2017 had Trigui zoals veel Tunesische vrouwen niet zo veel. “Het was een vrij elitaire beweging, die niet direct over mij ging. Ontoegankelijk voor vrouwen die slecht Engels of Frans spreken, zich niet makkelijk uitdrukken of geen toegang hebben tot internet.” Al spreekt zij zelf prima Engels en Frans, toch koos Trigui er bewust voor zich in het Arabisch uit te drukken. “Dat is de taal waarin ik denk en voel.”
Ook sociologe Monia Lachheb ziet dat vooral de taal een belangrijk verschil is tussen #MeToo en #EnaZeda. “Het leeuwendeel van de verhalen zijn in het Tunesisch- Arabisch geschreven, met woorden en uitdrukkingen die zich niet laten vertalen. Dit zie je ook in de Tunesische lhbti+-beweging, die naar buiten toe misschien het Europees-Amerikaanse taalgebruik hanteert, maar zichzelf identificeert in haar moedertaal.”
Veranderingen in wetgeving en sociale context
Het is niet voor het eerst dat seksuele intimidatie in Tunesië op de agenda staat. In een onderzoek uit 2017 van de Tunesische overheid zei 78 procent van de geënquêteerde vrouwen tussen 2011 en 2015 in de openbare ruimte lastiggevallen te zijn. Deze uitkomst droeg er vermoedelijk aan bij dat het parlement vorig jaar een wet aannam tegen seksuele intimidatie. Hoewel de wet wordt gezien als een onmisbare stap in de goede richting, beweegt de sociale context in de ogen van veel Tunesiërs nog te langzaam mee.
“
Slachtoffers worden weggestuurd of weggehoond. ‘Je zal erom hebben gevraagd’, is de reactie
“De wet is goed, maar met de uitvoering schiet het niet op”, vertelt blogger Ben Mhenni op het terras van een café. Zij deed zelf meermaals aangifte van seksueel overschrijdend gedrag en begeleidt ook andere vrouwen daarbij. “Slachtoffers worden weggestuurd, of erger: weggehoond. ‘Je zal erom hebben gevraagd’, is de reactie. Of de politiebeambte een man of een vrouw is maakt dan geen verschil.”
Wie bepaalt de moraal?
Volgens onderzoeker Lachheb is het aantal gevallen van seksuele intimidatie na de revolutie van 2011 geëxplodeerd. Ben Mhenni denkt te weten waar dat door komt: “Het is een keerzijde van de gewonnen vrijheid. Er is minder angst voor de autoriteiten en minder controle. Nu denken sommige mannen dat alles kan en mag.” In zekere zin is er een nieuw soort dictatuur ontstaan, zegt de blogger. “Ik word door de overheid beveiligd tegen religieuze extremisten. Na elke blog over seksualiteit ontvang ik bedreigingen uit die hoek.” En toch, zegt Ben Mhenni, is de situatie sinds 2011 ook in positieve zin veranderd. “Alleen dit interview al, hier op het terras, was tien jaar geleden ondenkbaar.”
Sinds 2011 is seksuele autonomie volop onderdeel van de politieke strijd. Ben Mhenni is deel van een groep Tunesiërs die, vertegenwoordigd door verschillende maatschappelijke organisaties, de revolutie pas als voltooid zien als ook de seksuele moraal is veranderd. Aan de andere kant strijden burgers voor hun recht om die moraal zelf te definiëren, zonder dat ‘modernisering’ van bovenaf wordt opgelegd – zoals tijdens de dictatuur soms werd ervaren.
“
Er ontstaat een onderscheid tussen een conservatieve en een vooruitstrevende groep in Tunesië
Neem de keuze om een hoofddoek te dragen, zegt sociologe Lachheb: “Vlak na de revolutie kozen veel vrouwen ervoor een hoofddoek te dragen omdat dit onder [oud-president, red.] Ben-Ali verboden was. Nu doen zij die vaak weer af, uit verzet tegen het conservatisme van bepaalde religieuze stromingen.” Lachheb constateert ‘twee snelheden’. “Er ontstaat een onderscheid tussen een conservatieve en een vooruitstrevende groep en beiden zie je terug in alle delen van Tunesië en bij alle generaties. Jongeren lijken bijvoorbeeld weer conservatiever te worden.”
Ook offline verandering
Lachheb denkt dat vooral het onderwijs en de media rigide beelden over seksualiteit en rolpatronen in stand houden, waarin voor vrouwelijke seksualiteit geen plaats is en erover praten afbreuk doet aan hun waardigheid. “Mensen krijgen die traditionele en schadelijke beelden voortdurend voorgeschoteld. Niet alleen in de schoolboeken maar ook in de houding en het gedrag van anderen.”
“Op school zou seksuele voorlichting gegeven moeten worden”, zegt blogger Ben Mhenni. “Ik hoop ontzettend dat #EnaZeda ook offline groot gaat worden.” Ook vrouwenorganisatie Aswat Nissa deelt die ambitie. “#EnaZeda vormt voor ons een keerpunt”, zegt woordvoerder Ben Miled. “Het is nog in ontwikkeling, maar er komt een netwerk om slachtoffers beter te kunnen bijstaan en wij gaan het land in om bijeenkomsten te organiseren.”
Of politicus Zouheir Makhlouf veroordeeld zal worden op basis van de compromitterende foto’s, is nog maar de vraag. In theorie staat hem een gevangenisstraf van maximaal twee jaar en een boete van omgerekend 1600 euro te wachten. De kans is echter groot dat hij zijn straf ontloopt: Tunesische parlementariërs kunnen op grond van een ruime interpretatie van de grondwet niet vervolgd worden. En al op 13 november wordt het nieuwe parlement beëdigd en kan Makhlouf van zijn immuniteit gebruikmaken.
Dit artikel verscheen eerder op OneWorld.nl op 11 november 2019
Deze site maakt gebruik van cookies om u een optimale bezoekerservaring te bieden en onze site te verbeteren. AccepterenInstellingen
Cookiebeleid
Overzicht cookies op oneworld.nl
We verzamelen via cookies gegevens met het doel de technische werking van de website en uw gebruiksgemak te garanderen. De cookies (kleine tekstbestanden die bij het eerste bezoek aan deze website worden opgeslagen op uw computer, tablet of smartphone) zorgen ervoor dat de website naar behoren werkt en onthouden bijvoorbeeld uw voorkeursinstellingen. Ook kunnen wij hiermee onze website optimaliseren.
Hiervoor gebruiken wij cookies van Google Analytics, dat het sitegebruik geanonimiseerd registreert en hiervan gegevens opslaat. Met deze gegevens maken wij bezoekstatistieken, op basis waarvan we verbeteringen doorvoeren op onze website. Google Analytics verschaft deze geanonimiseerde data aan derden indien wettelijk verplicht, of als deze derden de data namens Google Analytics verwerken. Door gebruik te maken van deze website geeft u toestemming voor deze anonieme gegevensverwerking door Google Analytics.
Daarnaast gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn.
Via deze cookiebalk krijgt u de mogelijkheid om de cookies te accepteren of de instellingen aan te passen. Onder 'Overige cookies' kunt u diverse cookies van externe diensten (zoals youtube, facebook, vimeo) uitzetten.
Een opt-out van Google Analytics op deze website kan via deze link.
Mocht u hierover vragen hebben, kunt u mailen naar: lezers@oneworld.nl
Op deze site gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn. Deze cookies kunt u niet uitzetten.
In onze artikelen gebruiken wij content van diverse externe diensten. Het is mogelijk om de volgende cookies uit te schakelen. Hiermee wordt deze content niet langer getoond.
Naam cookie
Soort content
youtube_embed
Youtube player embed
vimeo_embed
Vimeo player embed
google_maps
Google maps embed
twitter_widget
Twitter social widget
soundcloud_embed
Soundcloud player embed
instagram_embed
Instagram embed
Daarnaast gebruiken we Google reCaptcha om de website te beschermen tegen bots. Ook dit kan hier uitgezet worden, maar formulieren die hiervan gebruik maken kunnen dan niet ingediend worden
