In tientallen landen ter wereld is abortus nog gedeeltelijk of volledig strafbaar. Nederland kent sinds 1984 de Wet Afbreking Zwangerschap, maar wat voor geschiedenis ging daaraan vooraf? En hoe geaccepteerd is abortus tegenwoordig eigenlijk?
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Wereldwijd voeren activisten strijd voor soepelere abortuswetgeving. Zo stemde in Ierland recent een meerderheid van de bevolking voor abortusrechten, en ook Argentinië is een stap dichterbij lichamelijk zelfbeschikkingsrecht voor vrouwen1 In tientallen landen wereldwijd is abortus echter nog gedeeltelijk of volledig verboden.
In Nederland kennen we sinds 1984 de Wet Afbreking Zwangerschap (WAZ). Hoe zit die wet in elkaar, en wat voor geschiedenis ging eraan vooraf? En hoe omstreden is abortus nu nog in Nederland?
Breinaalden
Terug naar het begin van de twintigste eeuw: in 1911 werden abortusuitvoerders in Nederland volgens de zedenwet strafbaar. Daarvoor was het noch legaal, noch illegaal. Een arts die vanaf 1911 toch meehielp aan zwangerschapsbeëindiging riskeerde maximaal drie jaar gevangenisstraf of een boete van maximaal 6000 gulden; vrouwen zelf waren niet strafbaar.
Dat het verboden was, betekende niet dat het niet gebeurde. Nederlandse vrouwen probeerden onder extreem gevaarlijke omstandigheden toch hun zwangerschap te beëindigen; bijvoorbeeld door medische leken met breinaalden aan de slag te laten gaan, of door zelf opzettelijk te vallen of zichzelf te steken.
Gedogen
Weinig mensen werden veroordeeld voor het illegaal uitvoeren van een abortus. Vanaf de jaren zeventig ontstond er vervolgens een gedoogsituatie: justitie wist af van het ontstaan van bepaalde illegale abortusklinieken, maar koos ervoor niet in te grijpen. Echte legalisering via de wet ontbrak echter nog.
Ondertussen ontsprong in de jaren zestig de ‘tweede feministische golf’: een heropleving van de feministische beweging. Met name de radicale actiegroep de ‘Dolle Mina’s’ streed voor een volledige abortuswet; zij protesteerden op verschillende plekken met de kreet ‘baas in eigen buik’, geschreven op hun blote buiken. Toen er in mei 1976 ophef ontstond over een abortuskliniek in Heemstede en de kliniek gesloten dreigde te worden door de toenmalige minister van Justitie, verzamelden honderden feministische activisten zich bij de kliniek en versperden de politie toegang. Met succes: de inval werd afgeblazen en de kliniek bleef geopend.
De Dolle Mina’s
Feministisch protest, de seksuele revolutie, de verminderde invloed van de kerk en legalisering in andere landen zou uiteindelijk bijdragen aan de Nederlandse abortuswet, die in 1984 in werking werd gesteld. Zowel in de Eerste als de Tweede kamer werd de wet met een nipte meerderheid aangenomen. Dit was eerdere jaren ook al geprobeerd, maar steeds zonder succes.
Wet Afbreking Zwangerschap
In de WAZ staat vastgesteld dat in Nederland alleen een arts met een speciale abortusvergunning in een ziekenhuis of kliniek een abortus mag uitvoeren. Dat mag tot 24 weken (artsen hanteren in de praktijk 22 weken) en altijd onder bepaalde voorwaarden: de vrouw in kwestie is verplicht vijf dagen bedenktijd te nemen, en moet een gesprek aangaan met een arts die beoordeelt of zij de abortus echt wil en of het een ‘noodsituatie’ betreft.
In Nederland wordt een abortus vergoed: bij een ziekenhuis wordt de behandeling vanuit de basisverzekering betaald; bij een speciale abortuskliniek via de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Opvallend is dat abortus nog altijd in het Wetboek van Strafrecht staat. Dat betekent dat de handeling in principe strafbaar is, maar de wet een uitzondering biedt voor bevoegde artsen in ziekenhuizen en klinieken.
De volgende stap?
Verschillende feministische groepen zijn erop tegen dat abortus nog steeds in het Wetboek van Strafrecht staat. De feministische actiegroep Wij Vrouwen Eisen protesteerde al in de jaren zeventig tegen deze wettelijke regeling: zij vonden dat abortus als medische en niet als strafbare handeling moet worden gedefinieerd. Ook is er vanuit pro-choice-hoek kritiek op de verplichte vijf dagen bedenktijd: die zouden paternalistisch en onnodig zijn.
Pro-choice: groep mensen (vaak feministen) die het recht op keuzevrijheid over het wel of niet uitvoeren van een abortus verdedigt. Mensen die pro-choice zijn zijn niet per se pro-abortus: het betekent dat ze de keuze voor abortus verdedigen.
Pro-life: groep mensen (vaak christenen) die het recht op ongeboren leven verdedigen, en dus tegen het recht op abortus (en vaak euthanasie) zijn.
Vanuit de pro-life-hoek wordt er juist gepleit voor de afschaffing van abortus. Zo loopt de christelijke organisatie ‘Schreeuw Om Leven’ al 25 jaar de jaarlijkse ‘Mars voor het Leven’: duizenden christenen demonstreren dan in Den Haag tegen abortus en euthanasie. De huidige regering met VVD, D66, ChristenUnie en CDA, draaide een plan om de abortuspil bij de huisarts te krijgen terug: volgens de ChristenUnie zou dat leiden tot een hoger aantal abortussen.
Begrip voor abortus neemt af
Onderzoek uit 2016 wijst uit dat van de Nederlandse 55-plussers drie kwart voorstander is van abortus: bij jongeren tussen de 18 en 34 jaar is dat een stuk minder, namelijk 66 procent. Een grote meerderheid van de Nederlanders staat achter het recht op abortus, maar de sympathie neemt flink af wanneer een vrouw voor een abortus kiest wegens bijvoorbeeld financiële redenen of het ontbreken van een kinderwens.
“
Van de meisjes met een abortuservaring praat 59 procent daar niet makkelijk over.
Volgens specialist in ongewenste zwangerschap Fiom heerst er nog steeds een taboe op het spreken over abortus, en groeit dat taboe bovendien. Uit het onderzoek Seks onder je 25e 2017 door Rutgers en Soa Aids Nederland, blijkt dat van de meisjes met een abortuservaring 59 procent daar niet makkelijk over praat, en bijna de helft zich schaamt voor hun abortuservaring. In Nederland is de kans groot dat iedereen wel iemand kent die een abortus heeft laten uitvoeren. Toch wordt het dus weinig besproken, terwijl het openlijk bespreken van abortus helpt bij de verwerking van de behandeling.
Sinds 1984 bij wettelijke uitzondering niet meer strafbaar; maar is abortus in Nederland anno 2018 ook echt geaccepteerd?
Binnenkort meer op Harlot over abortus in Nederland.
Of andere mensen met een baarmoeder die bij hun geboorte werden aangeduid als vrouw, maar zich zo niet identificeren.↩︎
Deze site maakt gebruik van cookies om u een optimale bezoekerservaring te bieden en onze site te verbeteren. AccepterenInstellingen
Cookiebeleid
Overzicht cookies op oneworld.nl
We verzamelen via cookies gegevens met het doel de technische werking van de website en uw gebruiksgemak te garanderen. De cookies (kleine tekstbestanden die bij het eerste bezoek aan deze website worden opgeslagen op uw computer, tablet of smartphone) zorgen ervoor dat de website naar behoren werkt en onthouden bijvoorbeeld uw voorkeursinstellingen. Ook kunnen wij hiermee onze website optimaliseren.
Hiervoor gebruiken wij cookies van Google Analytics, dat het sitegebruik geanonimiseerd registreert en hiervan gegevens opslaat. Met deze gegevens maken wij bezoekstatistieken, op basis waarvan we verbeteringen doorvoeren op onze website. Google Analytics verschaft deze geanonimiseerde data aan derden indien wettelijk verplicht, of als deze derden de data namens Google Analytics verwerken. Door gebruik te maken van deze website geeft u toestemming voor deze anonieme gegevensverwerking door Google Analytics.
Daarnaast gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn.
Via deze cookiebalk krijgt u de mogelijkheid om de cookies te accepteren of de instellingen aan te passen. Onder 'Overige cookies' kunt u diverse cookies van externe diensten (zoals youtube, facebook, vimeo) uitzetten.
Een opt-out van Google Analytics op deze website kan via deze link.
Mocht u hierover vragen hebben, kunt u mailen naar: lezers@oneworld.nl
Op deze site gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn. Deze cookies kunt u niet uitzetten.
In onze artikelen gebruiken wij content van diverse externe diensten. Het is mogelijk om de volgende cookies uit te schakelen. Hiermee wordt deze content niet langer getoond.
Naam cookie
Soort content
youtube_embed
Youtube player embed
vimeo_embed
Vimeo player embed
google_maps
Google maps embed
twitter_widget
Twitter social widget
soundcloud_embed
Soundcloud player embed
instagram_embed
Instagram embed
Daarnaast gebruiken we Google reCaptcha om de website te beschermen tegen bots. Ook dit kan hier uitgezet worden, maar formulieren die hiervan gebruik maken kunnen dan niet ingediend worden
