Afrobeats of afrobeat? De politieke oorsprong van je favo hits

Zo’n 34.000 Nederlandse fans stonden in juni in een uitverkocht Gelredome te trappelen van ongeduld om in de West-Afrikaanse taal Yoruba mee te zingen met Nigeria’s grootste ster Burna Boy. Groot was dan ook de teleurstelling toen hij niet kwam opdagen. Vandaag krijgen de liefhebbers een herkansing.

De immense populariteit van niet alleen hitmachine Burna Boy, maar ook WizKid, Davido, Tems en Ayra Starr toont aan dat West-Afrikaanse muziek allang niet meer achter in Westerse platenzaken staat te verstoffen bij de categorie ‘wereldmuziek’. De Nigeriaanse Grammy-winnaar Burna Boy was de eerste Afrikaanse artiest die voor elk van zijn albums 100 miljoen streams had op Spotify. Landgenoot WizKid verzamelt eveneens Grammy’s en brak samen met de Amerikaanse rapper Drake een Guinness World Record: hun nummer One Dance bereikte in 2016 als eerste een miljard streams op Spotify, en het stond op nummer één in vijftien landen.

 Tekst gaat verder na de video.

<

 Virale dansjes

Ook zijn afrobeats-nummers geliefd in social media-filmpjes. In het najaar van 2021 gebruikten elke week maar liefst tien miljoen TikTokkers en Instagrammers het nummer Love Nwantiti van de Nigeriaanse zanger CKay in hun video’s. Op de ‘emo-afrobeats’-track, zoals CKay zijn romantische nummers zelf noemt, liet de halve wereld dezelfde moves zien. Deze virale dansjes speelden een grote rol in de wereldwijde opmars van afrobeats, ook wel bekend als afropop of afrofusion.

 Tekst gaat verder na de video.

Ook Nederlandse artiesten

Inmiddels is de lijst met (West-)Afrikaanse mainstream muzikanten langer en diverser aan het worden: niet alleen mannen zoals WizKid, Davido en Mr Eazi, maar ook vrouwelijke artiesten als Tiwa Savage, Tems en Ayra Starr scoren wereldwijd hits, treden overal op en winnen awards. Naast de Nigeriaanse idolen scoren ook Ghanese muzikanten zoals Sarkodie, R2Bees en Shatta Wale al jaren op de streamingplatforms. Of denk aan de Nederlandse artiest Frenna, die Ghanese roots heeft, en de Nederlands-Ghanese zangeres Nana Fofie. Zij tekende dit voorjaar een contract bij het platenlabel van de populaire Amerikaanse rapper Nicki Minaj.

In het kielzog van de West-Afrikaanse muziek timmert ook de Zuid-Afrikaanse muziekstijl Amapiano al een paar jaar flink aan de weg. Deze mix van house, jazz en loungemuziek bracht sterren voort zoals de vrouwelijke dj Uncle Waffles, bekend van Yahyuppiyah, maar ook DJ Abux die It Ain’t Me remixte en Master KG van Jerusalema.

Afrobeats is een parapluterm voor muziek die z’n oorsprong vindt in West-Afrika, en dan met name in Nigeria en Ghana, en bij de diaspora – voornamelijk in Londen. Het zijn makkelijk in het gehoor liggende popnummers over liefde, feestjes en soms ook serieuze zaken, met een aanstekelijke beat, vermengd met r&b, hiphop, dancehall, soca en afrobeat zonder s.

 Afrobeat zonder s

Die laatste stroming, afrobeat zonder s, is een stroming die eind jaren zestig ontstond en die een grote inspiratiebron is voor veel afrobeats-artiesten. De godfather van afrobeat is Fela Kuti (1938-1997) die samen met zijn drummer Tony Allen de fundamenten legde voor het genre. In navolging van hun vader maken ook Femi Kuti en Seun Kuti furore in het genre, en een Nederlandse band als Jungle by Night wordt door Toni Allen ‘de toekomst van de afrobeat’ genoemd.

 Tekst gaat verder na de video.

In tegenstelling tot de parapluterm afrobeats is afrobeat wel een duidelijk gedefinieerde stijl. Kenmerkend zijn big bands, lange instrumentale solo’s, complexe jazzy ritmes én scherpe maatschappijkritiek in de teksten. Een nummer van Fela Kuti kon zomaar een kwartier duren. Hij zong in het Yoruba en het Engels, en trad op met een band die nogal eens van naam veranderde: Koola Lobitos, Fela Ransome-Kuti and Nigeria 70, Africa 70 en Egypt 80.

Commentaar op Afrikaanse en mondiale politiek is een belangrijk onderdeel van afrobeat, vooral in de muziek van Fela Kuti. Tijdens een bezoek aan Los Angeles raakte hij sterk onder de indruk van de ideeën van Afro-Amerikaanse burgerrechtenactivisten zoals de Black Panthers, Malcolm X, Kwame Toure en Angela Davis. Omdat hij zich uitsprak voor democratie en tegen corruptie en mensenrechtenschendingen groeide hij uit tot een belangrijke stem in het Afrika van na de dekolonisatie.

 Onafhankelijke republiek

In 1974 zette Kuti een hek om zijn huis in Lagos en begon hij een commune waar hij de onafhankelijke Kalakutu Republiek uitriep. Die actie was een doorn in het oog van het militaire regime dat aan de macht was; Kuti werd verschillende keren opgepakt. In 1977 vielen duizend soldaten zijn huis (oftewel: de republiek) binnen, omdat hij op het album Zombie de militaire machthebbers bespotte en bekritiseerde. Zijn moeder en hijzelf raakten gewond, zijn moeder zo ernstig dat ze kort daarna overleed. Precies een jaar na de inval trouwde Fela Kuti met 27 vrouwen tegelijkertijd, voornamelijk danseressen met wie hij werkte, om acht jaar later weer van ze te scheiden.

Met zijn partij Movement of the People wilde Kuti in 1979 meedoen aan de presidentsverkiezingen van Nigeria. Zijn kandidatuur werd ongeldig verklaard. Vier jaar later probeerde hij het opnieuw, maar toen werd hij vastgezet door de politie. Een militaire coup maakte zijn politieke aspiraties verder onmogelijk. Ook de jaren daarna bleef hij in conflict met de Nigeriaanse autoriteiten; zo zat hij in 1984 een gevangenisstraf uit voor ‘illegale uitvoer van valuta’.

Grote invloed

Hoewel superster Burna Boy vooral het goede leven en de liefde bezingt, is hij zwaar beïnvloed door Fela Kuti. Zijn opa Benson Idonije was ooit de manager van Fela Kuti, en Burna Boy gebruikte talloze samples van Fela Kuti in zijn muziek én hij liet zijn grote held op zijn arm tatoeëren.

 Tekst gaat verder na de video.

Dat veel bekende Afrikaanse artiesten uit Nigeria komen is geen toeval. De Nigeriaanse muziekindustrie is samen met de Zuid-Afrikaanse de grootste op het continent. Met 213 miljoen inwoners heeft Nigeria een enorme markt. Maar slechts ongeveer de helft van hen heeft toegang tot internet, wat cruciaal is om makkelijk nieuwe muziek te verspreiden.

Om een internationaal publiek aan te spreken zijn de nummers vaak helemaal of gedeeltelijk in het Engels.

Grote muzieklabels, zoals Sony Music, Universal Music en Warner Music, zijn al jaren actief in Nigeria. Er is veel geld en kennis over productie, branding en marketing en er worden makkelijk lijntjes gelegd met internationale media- en streamingbedrijven, en andere artiesten. De grote Nigeriaanse diaspora – 1,2 miljoen mensen – helpt ook mee om het lijntje met het buitenland te leggen. Er is een sterke internationale gemeenschap, die zorgt voor een gevoel van belonging en verbondenheid met elkaar. De poppy afrobeats-nummers zijn een manier voor hen om verbinding te maken met hun moederland. Fans met Afrikaanse roots dragen hun culturele identiteit met trots uit, en voor alle anderen is het gewoon rete-lekkere muziek.

 Containerbegrip

Hoewel velen het fijn vinden dat de term ‘Wereldmuziek’ het veld heeft geruimd, klinkt er ook over de parapluterm ‘afrobeat’s ergernis, zowel in Afrika als daarbuiten. Randall Spann, muzieksamensteller bij FunX, omschrijft afrobeats in een interview als ‘een oneerbiedige verzamelnaam voor niet-westerse pop’. “De term moet het simpel houden voor westerse mensen.” Afrobeats-artiesten en muziekliefhebbers lijken zich er weinig van aan te trekken. Burna Boy krijgt met gemak Gelredome vol, Rema tourt langs festivals in – binnenkort op LowLands – en overal in Nederland staan deze zomer in clubs afrobeats-feestjes op het programma.