Alok Vaid-Menon: ‘Gender is wie we zijn, niet hoe we eruitzien’

De Amerikaanse non-binaire activist en spreker ALOK Vaid-Menon (1991) heeft op het moment van schrijven maar liefst 1,3 miljoen volgers op Instagram. Hun volgers worden getrakteerd op de meest uiteenlopende kleurrijke outfits, afgewisseld met interessante kennis over gender in verhouding tot kleding en kolonisatie, de uitvinding van de binaire gendernorm of de geschiedenis van vrouwen in broeken. ALOK, die hun naam vaak in hoofdletters schrijft, is schrijver, spreker en dichter. Hun grappen gaan over gender, hun kleding trekt zich daar weinig van aan.

De veelzijdige en altijd kleurrijke ALOK is op 20 september in Nederland voor een comedyshow. Hen beantwoordt zes stellingen over humor, zelfexpressie, gendernon-conformiteit en engagement.

Kledingstijl is een noodzakelijk onderdeel van genderexpressie

“Niet per se. Gender is wie we zijn, niet per se hoe we eruitzien. Voor sommige mensen is hun kledingkeuze een bevestiging van hun gender, voor anderen misschien niet. Een jurk is niet per se vrouwelijk en een pak is niet inherent mannelijk. We moeten ruimte creëren, waarin mensen zelf de betekenis bepalen van hun kledingstijl en genderidentiteit, in plaats van aannames te doen over anderen.”

Comedy is activisme

“Ik probeer weg te blijven van absoluten. De wereld is te groot en complex om onder te verdelen in simpele categorieën. Volgens mij is alles in een constante staat van wording. Dus zijn is niet zozeer passief, maar meer een actieve staat van flow. Wat is staat niet vast en is niet eindig, het is altijd in beweging. Dat maakt het zo mooi.

Het is interessant om je af te vragen wat we zien als politieke comedy en wat als ‘gewone’ comedy. Eigenlijk is het maken van kunst in een ongelijkwaardige wereld altijd een vorm van politiek engagement. Dat geldt trouwens ook voor onwetendheid en voor het niet benoemen van wat speelt in de wereld.

Sommige artiesten worden weggezet als ‘politiek’. Daardoor verdwijnen ze in de marge. Terwijl andere artiesten gewoon worden gezien als iemand die comedy doet of iemand die muziek maakt. Dit gaat over het verankeren van macht en gemak. Wat zou er gebeuren als we het idee dat alle kunst, politiek is als uitgangspunt zouden nemen?”

De wereld zou er beter van worden als we gender niet meer definiëren

“Niet per se. Het gaat niet om het definiëren van gender maar om de veralgemenisering: één specifieke definitie van gender voor íedereen. Gender is het probleem niet, het probleem is de gendernorm dat mensen aan een standaard onderwerpt. We kunnen allemaal onze eigen opvattingen hebben over gender en deze verschillen kunnen naast elkaar bestaan. Daarvoor is een wereld nodig waarop dat simultaan kan bestaan en ik geloof zeker dat dat een betere wereld is, alleen al omdat het eerlijker is.”

Gender is te serieus om grappen over te maken

“Ik heb lang gedacht dat mijn comedyshows mijn strijd voor genderrechtvaardigheid zou ondermijnen. In mijn privéleven gebruikte ik comedy als overlevingsmechanisme, maar ik deinsde ervoor terug het plezier dat ik daarin had openbaar te delen. Toen realiseerde ik mij dat het briljante aan non-binair zijn juist het feit is dat we kunnen losbreken van verstikkende dichotomies, tweedelingen die ons terughouden.

Een van die dichotomieën is vrolijkheid en ernst. Die hoeven niet tegenover elkaar te worden geplaatst, maar kunnen tegelijkertijd bestaan. Mijn kunst is bezield door de queer traditie camp: het gebruik van humor en zogenaamde ‘frivoliteit’ om te overleven en oplboeien onder extreme omstandigheden. Soms is humor juist precies wat we nodig hebben om om te gaan met moeilijke onderwerpen. Soms heb je rare, grappige oplossingen nodig voor serieuze problemen.”

Er zichtbaar non-binair uitzien is een vorm van activisme

“Het is simpelweg een manier van zijn. Ik vraag mij soms vaak af: overtreden wij de gendernorm of overtreedt de gendernorm ons? Gendernon-conformiteit is een woord dat ik vaak gebruik om duidelijk te zijn, maar ik ben niet zo blij met de manier waarop gendernon-conformiteit wordt ingezet om de mythe van de binaire genderstandaard te versterken.

Is er sprake van overtreding als het de regels in de eerste plaats verzonnen zijn? Hoe kan ik mij conformeren aan iets dat niet echt bestaat? Mensen als ik worden vaak gezien als ‘uitdagend’ en ja, zo kun je er ook naar kijken. Maar we bestaan ook gewoon, we chillen en viben. Soms ben ik bang dat uit het oog wordt verloren dat zelfs als mijn bestaan niet activistisch of politiek zou zijn, dit gewoon is wie ik ben.”

De toekomst is non-binair

“Net als het verleden en het heden. We zijn er altijd al geweest en we zullen er altijd zijn. Dat betekent niet dat iedereen non-binair moet zijn of dat niemand man of vrouw zou mogen zijn. Het betekent dat zelfexpressie niet langer bepaald wordt door strikte binaire gendernormen. Het betekent dat iedereen vrij en veilig is om zichzelf te zijn.”