‘Anouks transfobie schokkend? Wacht tot je politici hoort’

“O nee! Anouk is ook al een TERF.” Mijn collega slaakt een kreet en kijkt me met grote ogen aan. “Die zangeres?” vraag ik. “Jammer.” Ik wil eigenlijk verder werken, maar ga uit nieuwsgierigheid toch even naar Google. Anouk blijkt druk met menstrueren, afgehakte piemels en vrouw-zijn. Oké, boomer.

Niet veel later appt mijn beste vriendin om te vragen of ik het ook heb gezien. We zeggen wat gemene dingen en bespreken dan naar welke film we ’s avonds willen. Pas als een geliefde óók bij me incheckt ‘over Anouks gezeik’, dringt tot me door dat die period pic afgelopen vrijdag toch wel een mediastormpje heeft veroorzaakt. En dat stelt me – sorry, bondgenoten – eerlijk gezegd vooral teleur. Want waar is die energie als mensen met véél meer macht dan een bloody zangeres hun transfobie spuien?

Five minutes of controversy

Voor de duidelijkheid: de kritiek was terecht. Door vrouw-zijn gelijk te stellen met menstrueren, schoffeerde Anouk niet alleen trans vrouwen, maar ook trans mannen, non-binaire mensen en eigenlijk iedereen die geen cisgender man is, inclusief zichzelf. En hoewel ik geloof dat het soms beter is bekrompenheid te negeren, geloof ik óók dat zwijgen het grotere kwaad is. Zeker als die bekrompenheid komt van iemand met honderdduizenden volgers. Wat dat betreft ben ik alle cisgender bondgenoten die dit weekend op de digitale barricades klommen dankbaar.

Maar de verontwaardiging? Die snap ik niet. Niet alleen zijn Anouks opvattingen hartstikke mainstream, ook volgde de ophef een aloud stramien: ophef op social media over transfobie is altijd van korte duur en heeft nooit grote gevolgen voor degene die de storm veroorzaakt. Zeker als je ‘too big to cancel’ bent, heb je er niet zoveel van te vrezen. Je bent een paar dagen trending, verliest wat progressieve volgers en krijgt er veel meer conservatieve bij. En na je five minutes of controversy pak je de draad weer op.

Maar transfobie begint en eindigt niet op social media. Het is een diepgeworteld probleem waar mijn gemeenschap voortdurend voor en achter de schermen tegen in het geweer komt. En waar zijn diezelfde bondgenoten dan?

De gevaarlijkste stemmen zitten aan de formatietafel

Deze passage bevat schokkende voorbeelden van transfobie van politici.

Transfobie scoort. Nergens is dat zo zichtbaar als in de politiek, waar de zondebokstatus van trans personen al jaren tot uiting komt in het gesprek over de voorgestelde versoepeling van de ‘Transgenderwet’. Veel houdt de wijziging niet in: die zou het makkelijker maken de M in je paspoort in een V te veranderen of andersom (een passage over een X sneuvelde vroegtijdig). Toen de VVD-minister het voorstel in 2021 indiende, was het nog een hamerstuk. Inmiddels is het ‘te controversieel’ om te behandelen zolang het kabinet demissionair is.

Echt gedebatteerd werd er de afgelopen drie jaar niet over de wetswijziging, behalve op 27 en 28 september 2022. Als je al schrok van Anouks bericht, dan heb je dit waarschijnlijk niet gevolgd. Hou je vast, dit wordt lelijk.

Lilian Helder (toen PVV, nu BBB) vergeleek de wetsversoepeling met ‘voorbereidingshandelingen van seksueel kindermisbruik’. Waarom zou de Kamer zestienjarigen toestaan hun paspoort aan te passen, vroeg Helder zich af, als ze hen tegelijkertijd wél beschermt ‘tegen bijvoorbeeld de mensen van pedovereniging Martijn’? Transgender personen in verband brengen met pedofilie is een van de oudste complottheorieën in het transfobe handboek. En helaas stond Helder beslist niet alleen in haar haat.

Pieter Omtzigt (toen partijloos, nu NSC) kwam namelijk uit een ánder debat gehold, om even te zeggen dat de versoepeling van de Transgenderwet wat hem betreft niet mocht gelden voor veroordeelde zedendelinquenten. Het amendement dat hij daarvoor indiende, onderbouwde hij met een vreemde verwijzing naar de zedenzaak rond Robert M., een cisgender man die in 2012 werd veroordeeld voor het misbruiken van zeker 83 kinderen op verschillende kinderdagverblijven.

Nicki Pouw-Verweij (toen JA21, later BBB) zei over het wijzigen van de Transgenderwet dat die even zorgvuldig moest worden besproken als versoepelingen voor tbs’ers. Zij was bovendien mede-indiener van Omtzigts ‘Robert M.-amendement’, waarvoor zij steun kreeg van haar toekomstige partijleider Caroline van der Plas (BBB). Die wilde zelfs nog een stapje verder gaan: zou het niet goed zijn als voor het veranderen van je geslacht in je paspoort voortaan een verklaring omtrent gedrag vereist is, om – daar zijn ze weer – ‘mannen die een zedendelict op hun naam hebben staan buiten de deur van de kleedkamer te houden’?

Als een transfoob scheetje van een zangeres al zoveel kritiek oogst, dan zal deze mesthoop van politici toch zéker zijn afgestraft? Helaas. Grote ophef bleef uit, en ook electoraal sneden de partijen zich niet in de vingers. De drie partijen hierboven kregen er zelfs 45 zetels bij: zij gingen gezamenlijk van 19 naar 64 zetels.1 Tot vorige week zaten ze zelfs nog met elkaar aan de formatietafel.

Over de formatietafel gesproken: informateur, oud-PvdA-minister en Telegraaf-columnist Ronald Plasterk schreef krap een maand voor de verkiezingen een column waarin hij de emancipatie van trans personen vergeleek met die van – niet verrast zijn nu – pedofielen in de jaren 70 en 80. Anderhalf jaar eerder deelde hij ook al het buitengewoon originele inzicht dat de Transgenderwet als een ‘free for all’ misbruikt kan worden door kwaadwillende mannen.

De uitspraken hierboven komen (op Plasterk na) van slechts drie partijen in één debat. Ik heb het nog niet eens gehad over het door transfobie ingegeven paternalisme dat in datzelfde debat klonk van de VVD (‘Is dat niet juist fijn, een gesprek met een deskundige die voor jou bepaalt of je wel echt je paspoort wilt veranderen’), de ChristenUnie (‘We moeten waken voor een cultuur waarin alle jongeren hun genderidentiteit bevragen’) en de SGP (‘Biologische verschillen zorgen voor orde en evenwicht’), of over de extreemrechtse transhaat van FvD (‘Transgenderisme is een aanval op de mens zelf’). Het scheelt voor de lengte van dit stuk dat PVV-leider Geert ‘Morgen identificeer je je als kameel’ Wilders die dag niet meedebatteerde.

Begrijp je nu waarom de trans gemeenschap het hart vasthoudt sinds de monsterzege van extreemrechts, na campagnes waarin het belachelijk maken van trans mensen tot nieuwe dieptepunten leidde? Dat de formatie voorlopig stilstaat, is geen troost; ik kan een comfortabele meerderheidscoalitie maken van de partijen die mij op een of andere manier ooit een gevaar voor kinderen hebben genoemd.

Echte bondgenoten zijn de ophef vóór

Politiek is natuurlijk verder weg en ingewikkelder dan een post van een zangeres, maar er zijn nog zóveel andere fronten waarop ik de energie die cisgender bondgenoten lieten zien in reactie op Anouk veel liever aan mijn zijde had gehad.

Waar zijn zij bijvoorbeeld als belangenorganisaties voor de zoveelste keer aan de bel trekken over de mensonterende behandeling van transgender asielzoekers? De IND onderwerpt hen aan vernederende onderzoeken, het COA plaatst hen in onveilige situaties. Niet zelden wordt hun aanvraag afgewezen op basis van verboden criteria, bijvoorbeeld omdat de IND hen ‘niet trans genoeg’ vond. Het afgelopen jaar stierven minstens vijf van hen door suïcide.

Ook bij demonstraties zie ik veel te weinig cisgender bondgenoten. Waar waren zij in de zomer van 2021, toen de trans gemeenschap een radicale hervorming van de falende en vernederende transgenderzorg eiste? We demonstreerden – voor het eerst in de geschiedenis – met honderden voor de deur van het Amsterdam UMC en schreven brandbrieven aan politici in aanloop naar debatten. Uitkomst: nul.

Waar waren zij élke keer dat agenten intimidatie en geweld gebruikten tegen transgender demonstranten? Dat is namelijk eerder regel dan uitzondering: al tijdens die allereerste demonstratie in 2021 reed een agent schijnbaar opzettelijk met zijn dienstauto tegen de kuiten van de achterste demonstranten. In september vorig jaar gingen agenten in Leiden twee trans demonstranten te lijf, en twee maanden later duwden, bedreigden en sloegen agenten ook in Utrecht vreedzame transgender demonstranten.

Waar waren zij eind september, toen we met honderden trans en queer activisten zeventien uur lang demonstreerden voor de deur van het Radboud UMC in Nijmegen – één minuut voor elk van de 1020 dagen dat mensen daar gemiddeld wachten op een intakegesprek op de genderpoli. Een rechtse treitervlogger, die een itempje probeerde te maken, droop af nadat-ie een uur lang op afstand was gehouden door een handjevol onvermoeibare antifascisten. Ziedaar echt bondgenootschap. Echte bondgenoten zijn de ophef vóór.

Dus vergeef me als ik cynisch ben over de gretigheid waarmee cisgender bondgenoten dit weekend op de mainstream take van een BN’er doken. Al zette Anouk elke maand haar bebloede wc-pot op Threads, dan nog kan mijn gemeenschap jullie energie op andere momenten veel harder gebruiken. 😀🫶🏻