Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Van het geweld waarvan ik slachtoffer ben geweest heb ik nooit aangifte gedaan. De afgelopen weken werd ik er weer aan herinnerd waarom. De wereld juichte na de uitspraak tegen Harvey Weinstein, maar ik voelde weinig reden om de overwinning te vieren. Zelf slachtoffer van intiem partnergeweld, waar seksueel en fysiek geweld samenkwamen, volgde ik de ontwikkelingen in de rechtbank met kippenvel. Bij de
tweets over de rechtszaak dacht ik alleen maar: ‘Wat ben ik blij dat ik nooit aangifte heb gedaan.’ Actrice Jessica Mann en productieassistente Miriam Haley, die Weinstein van verkrachting en gedwongen orale seks beschuldigden, werden door Weinsteins advocate Donna Rotunno met de grond gelijk gemaakt. Hun privéleven werd onder een vergrootglas gelegd en hun integriteit in twijfel getrokken.
“
De uitspraak toont aan dat zelfs de machtigste mannen niet onaantastbaar zijn
Voor veel slachtoffers van seksueel geweld kwam het vonnis als een opluchting. Regisseur en actrice Asia Argento postte bijvoorbeeld een
foto van zichzelf en een andere vrouw met de tekst: ‘Two survivors cry and celebrate. Thank you God’. Volgens veel mensen is met de uitspraak aangetoond dat zelfs de machtigste mannen niet onaantastbaar zijn. Slachtoffers van seksueel geweld – ongeveer
één op de vijf volwassen vrouwen – zouden hier zien dat verhalen zoals dat van hen serieus worden genomen en dat de dader daadwerkelijk terecht kan komen te staan.
Trauma’s herbeleven
Toch is de manier waarop het proces verliep weinig hoopvol: de rechtszaak voltrok zich als een horrorfilm voor de slachtoffers die moesten getuigen. Ze werden gedwongen hun trauma’s opnieuw te beleven – Mann vertelde met bevende stem hoe Weinstein op haar plaste, waarop Rotunno zei dat het nooit ongewenst had kunnen zijn, aangezien ze niet direct daarna uit het hotel was vertrokken. Ook werden beide vrouwen beschuldigd van liegen om er zelf rijk(er) en beroemd(er) van te worden.
Rotunno’s belangrijkste verdedigingstactiek leek het omdraaien van de aanklacht door de slachtoffers verantwoordelijk te houden, wat advocaten in zedenzaken vaker doen. De vrouwen werden blootgesteld aan uren durende kruisverhoren van Weinsteins verdediging. De advocate las privé-e-mails voor tussen Weinstein en de vrouwen, waaruit bleek dat ze na het delict nog vriendschappelijk en soms zelfs seksueel contact hadden gehad. Volgens Rotunno bewijs dat er nooit een verkrachting had plaatsgevonden; dat de seks altijd met wederzijdse instemming had plaatsgevonden. Sterker nog: het echte slachtoffer volgens Rotunno, dat was Weinstein.
Op 24 februari werd Harvey Weinstein schuldig bevonden aan twee van de aanklachten die tegen hem liepen. De meest zwaarwegende aanklachten, namelijk verkrachting in de eerste graad en aanranding met een roofzuchtig motief, schudde Weinstein met de hulp van zijn advocaat Donna Rotunno van zich af.
In haar slotargument zei Rotunno dat de aanklagers een ‘alternatief universum’ presenteerden aan de jury, ‘een universum waarin vrouwen niet verantwoordelijk zijn voor de feestjes waar ze heen gaan, de mannen met wie ze flirten, de keuzes die ze maken om hun carrière te bevorderen, de hotelkamers waar ze mee naartoe gaan en de banen waarvoor ze hulp vragen’.
Op 11 maart is bekend geworden dat Weinstein 23 jaar cel krijgt voor seksueel geweld tegen twee vrouwen. Zijn advocaten hebben al laten doorschemeren dat ze in beroep willen gaan tegen de uitspraak.
In zaken rond seksueel geweld is het niet ongebruikelijk dat een slachtoffer moet terughalen waar de daders handen, benen en geslachtsdelen zich precies bevonden. Ze moet de seksuele handeling in detail navertellen, aan de politie en aanklager. Advocaten maken gretig gebruik van de soms onvolledige herinneringen aan de traumatische gebeurtenis die slachtoffers door stress vaak hebben. In een Amerikaanse rechtszaal mag een advocaat alles uit de kast trekken om het slachtoffer voor de jury in diskrediet te brengen, zoals iemands seksuele verleden tegen het slachtoffer gebruiken. Gelukkig kennen we in Nederland een slachtofferverhoor achter gesloten deuren, en geen juryrechtszaak. Maar dat betekent niet dat slachtoffers hier nooit vervelende vragen gesteld wordt of geen slachtoffer worden van victim blaming.
“
Op het politiebureau, in de rechtszaal en in de media worden slachtoffers van seksueel misbruik aangevallen
Anke Laterveer
beschreef bijvoorbeeld hoe rechercheurs haar na haar verkrachtingszaak vroegen of ze niet verwacht had dat de dader seks wilde, toen ze hem haar huis binnenliet. Een Gentse dj die schuldig werd bevonden aan verkrachting,
kreeg geen straf omdat het slachtoffer meeging in gesprekken en hij daardoor te opgewonden was om te kunnen stoppen. De Nederlandse Miranda werd door haar ex verkracht, maar door zijn verdediging
beschuldigd van uitlokking. Het is niet ongewoon dat slachtoffers moeten
omschrijven hoe ver de penis van de verkrachter tussen hun schaamlippen kwam – het laatste waar je als slachtoffer aan terug wilt denken. Ook kan gevraagd worden hoeveel je had gedronken of hoe je was gekleed, of politie laat je
weken wachten voordat je überhaupt aangifte kan doen.
En niet alleen op het politiebureau en in de rechtszaal, ook in de media worden slachtoffers van seksueel misbruik geregeld aangevallen. Hun verhalen worden in twijfel getrokken en hun imago bezoedeld, zoals gebeurde bij het Italiaans model Ambra Gutierrez, dat Weinstein al in 2015 beschuldigde van aanranding.
Geen aangifte
Zolang slachtoffers van seksueel geweld onderworpen worden aan media-aanvallen en slopende rechtszaken waarbij hun verklaring in twijfel wordt getrokken en hun trauma’s worden herbeleefd, ontmoedigen we ze om hun verhaal te doen. Voor mij was dit een belangrijke afweging om geen aangifte te doen.
Rotunno’s opmerking dat vrouwen zelf kiezen met wie ze omgaan en waar ze naartoe gaan, en dus zelf verantwoordelijk zijn voor eventueel misbruik, klinken ook mij bekend in de oren. Er zijn genoeg mensen van mening dat vrouwen verkrachting kunnen uitlokken door kleding of gedrag. Tijdens en na mijn gewelddadige relatie had ik tijd nodig om te beseffen wat er was gebeurd en om klinische, juridische termen te hangen aan wat ik had meegemaakt. Waarom was ik niet eerder bij hem weggegaan? Dat het even geduurd had voor ik de relatie afkapte, betekent niet dat ik erom gevraagd heb. Toen ik mijn ex eindelijk uit huis gezet had, stond ik niet bepaald te popelen om me te moeten verdedigen tegenover een zedenrechercheur. Ik durfde het nog niet eens aan mijn ouders of vriendinnen te vertellen.
“
Weinstein heet nog altijd ‘filmproducent’, en geen ‘verkrachter’
Als slachtoffer van partnergeweld én feminist spookt vaak de vraag door mijn hoofd of ik het geweld niet eerder had kunnen stoppen. Dan voel ik haat voor mezelf omdat hij me sloeg, ging huilen, en ik hém vervolgens ging troosten. Hoe had ik zo dom kunnen zijn? Deze victim blaming-gedachten zijn al extreem pijnlijk als ik veilig in mijn eigen kamer zit. Het idee dat ik dit in een rechtbank zou moeten aanhoren, terwijl ik mijn mishandelaar in de ogen kijk, bezorgt me de rillingen.
In december publiceerde ik een artikel over mijn gewelddadige relatie. Doodeng, maar ik wist dat de mensen in mijn progressieve en feministische omgeving achter me zouden staan. Ik wist ook dat mijn gewelddadige ex, die geen Nederlands spreekt, het waarschijnlijk nooit zou lezen. De slachtoffers van Weinstein daarentegen, zagen nadat zij met hun traumatische ervaring naar buiten stapten, alle ogen van de wereld op zich gericht. Hun woorden werden in twijfel getrokken en ze werden ‘beschuldiger van Harvey Weinstein’ in plaats van actrice of productieassistent. Weinstein zelf heet nog altijd ‘
filmproducent’, en geen ‘verkrachter’. Had ik mijn artikel ook geschreven als mijn mishandelaar bekend was geweest? Waarschijnlijk niet.
De prijs is hoog
Weinstein is schuldig bevonden, en zal waarschijnlijk 23 jaar de bak in gaan. Maar wat heeft het de tientallen slachtoffers gekost? Zij moesten hun meest pijnlijke en intieme momenten op tafel leggen voordat Weinstein voor slechts twee delicten werd terechtgesteld. Hij hoeft slechts te boeten voor een fractie van de misdaden die hij heeft gepleegd. Was dat het waard voor de vrouwen om hun trauma op te rakelen?
“
Het juridische landschap is niet voor slachtoffers ontworpen. Tot dat verbetert blijven ze zwijgen
Ik kan niet voor hen spreken. Soms vraag ik me af of mijn ex-partner andere vrouwen heeft mishandeld voor hij met mij een relatie kreeg. En of hij momenteel een vriendin heeft die hij mishandelt. Ben ik egoïstisch als ik het de emotionele schade niet waard vind om daar achteraan te gaan?
Van de meeste zedendelicten wordt in Nederland geen aangifte gedaan, en ik begrijp heel goed waarom. Ik hoop dat de zaak-Weinstein slachtoffers hoop geeft op een rechtvaardige uitspraak voor hun eigen zaak, maar ik ben bang dat Rotunno’s woorden en het verloop van de rechtszaak wereldwijd veel slachtoffers hebben afgeschrikt. Het kille juridische landschap is niet voor slachtoffers van seksueel geweld ontworpen, en tot dat verbetert zal ik, en vele andere slachtoffers met mij, blijven zwijgen.
