Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
In oktober vorig jaar brak de #MeToodiscussie los nadat filmproducent Harvey Weinstein in The New York Times door talloze vrouwen was beticht van seksuele intimidatie. De hashtag – ooit in het leven geroepen door activiste Tarana Burke maar nu gepopulariseerd door actrice Alyssa Milano – maakte een hoop los. Het ging viraal en toonde daarmee aan hoe wijdverspreid seksueel geweld daadwerkelijk is. Uit het meest recente onderzoek van stichting Rutgers, dat onder 17.000 mensen tussen de 18 en de 80 jaar werd gehouden, blijkt dat in Nederland meer dan de helft van alle vrouwen (53%) weleens is lastiggevallen en maar liefst een kwart (22%) ten minste één keer slachtoffer is geworden van seksueel geweld.
In de media was er nagenoeg alleen ruimte voor het verhaal van de witte, hoger opgeleide, werkende vrouw, die bovendien slachtoff er werd van seksueel misbruik op de werkvloer. De duidelijke kaders boden media houvast: een helder te omschrijven machtsstructuur – met een werknemer als slachtoff er en een werkgever als dader. Het gevolg is dat de vele verhalen van andere vrouwen onderbelicht zijn gebleven.
“Mijn zusje en ik werden jarenlang misbruikt
Kathleen* (43) groeide op binnen de Surinaamse Pinkstergemeente, maar heeft zich inmiddels losgemaakt van de kerk. “Mijn wereld werd klein gehouden. Als je in dat kleine wereldje leeft, heb je dat in eerste instantie niet door. Je hebt je vrienden, je gaat naar school, je gaat naar de kerk”, vertelt ze. Het is in dat kleine wereldje dat zij en haar zusje jarenlang door de zoon van vrienden van de familie worden misbruikt. Binnen de kerk en binnen het gezin waarin Kathleen opgroeit, hebben de mannen het voor het zeggen. Tegenspraak wordt niet geduld. Pas sinds de #MeToobeweging durft ze hardop vragen te stellen over wat hun is aangedaan. “Het heeft mijn ogen in zekere zin geopend.”
Voetnoot
“De #MeToobeweging is revolutionair”, zegt ook Clarice Gargard, documentairemaakster (BNNVARA) en columnist (NRC Handelsblad). “Dat vrouwen zich wereldwijd zo uitspreken over een probleem waar een groot deel van de wereldbevolking mee te maken krijgt, is ongekend.” Toch zijn er ook aspecten aan de #MeToobeweging waar Gargard kritiek op heeft. In een opinieartikel voor Vogue vraagt ze zich na de moord op transvrouw Bianca – een Venezolaanse sekswerker die eind september vorig jaar door haar eerste klant in Arnhem werd vermoord – hardop af ‘of we ons wel echt over alle vrouwen ontfermen of alleen degenen die op onszelf lijken’. In dezelfde periode werd Anne Faber vermoord en laaide de #MeToodiscussie op, terwijl Bianca nog geen voetnoot in de geschiedenis dreigde te worden omdat er simpelweg geen aandacht voor haar zaak was.
“Er is geen ruimte voor veelzijdigheid aan stemmen binnen de #MeToodiscussie
Het is niet verrassend dat er in media binnen de #MeToodiscussie geen ruimte is voor veelzijdigheid van stemmen”, zegt Gargard nu. “Dat is er namelijk sowieso niet. Dezelfde machtsverhoudingen die je in de samenleving ziet, worden gerepliceerd in media. Ik had niet verwacht dat journalisten nu plots de verschillende groepen in de samenleving zouden gaan onderzoeken en hoe die groepen de machtsposities waar zij zich in bevinden, ervaren.”
Die terughoudendheid van de journalistiek is volgens Gargard alleen op te lossen door jezelf uit te spreken. “Het moet uiteindelijk vanuit de beweging zelf ontstaan: het is aan ons om naar de media te communiceren dat dit niet alleen gaat over witte, rijke Hollywoodvrouwen, maar ook over transvrouwen en schoonmaaksters. Hiermee wil ik niet de verantwoordelijkheid leggen bij de vrouwen, maar ik denk wel dat dat de manier is om de impasse te doorbreken. Om op die manier journalisten te dwingen hardop de vraag te stellen: waar gaat het nu precies om? En hoe wijdverbreid is het probleem? In de hoop dat journalisten verder kijken dan hun neus lang is en dan wat hen aangeboden wordt. We moeten elkaars stem versterken, zodat we uiteindelijk allemaal gehoord worden.”
Uitgelokt
Shirin Musa van de stichting Femmes for Freedom wijst op een onderliggende problematiek: “Seks moet bespreekbaar gemaakt worden in gemeenschappen van minderheden, voordat we over seksueel geweld kunnen praten. Een kusje kan de pleuris al doen uitbreken, het wordt dan wel heel lastig om het over seksueel geweld te hebben. Vergeet niet: het leeuwendeel van de plegers is een bekende van het gezin: een neef, oom of zwager.” Volgens Musa is het niet verwonderlijk dat binnen de #MeToodiscussie vooral op de witte vrouw wordt gefocust: “Het is makkelijker voor vrouwen die een bepaalde positie hebben bereikt om het erover te hebben. Dan ben je minder kwetsbaar.” Bovendien zijn de consequenties van vrijwillige, ongehuwde seks en een verkrachting volgens Musa vaak hetzelfde. “Vrijwillig seks hebben voor het huwelijk is een no go. Als je verkracht bent, heb je ook seks gehad. Dan is het idee dus dat je dat hebt ‘uitgelokt’.”
“Pas na de Hollywood-verhalen ging bij mij een belletje rinkelen over mijn misbruik
Kathleen hoopt dat de stilte, mede dankzij #MeToo, doorbroken zal worden, zoals er ook bij haar dankzij alle aandacht voor Hollywood een belletje is gaan rinkelen: “Op een gegeven moment heb ik mijn zus gebeld om met haar te praten over wat ons is overkomen toen we nog erg jong waren. De zoon van goede vrienden van onze ouders paste rond mijn zevende geregeld op ons. Hij moet een jaar of 18 zijn geweest. Wij moesten ons van hem dan uitkleden. Hij keek of onze borstgroei al op gang kwam en of onze haren al groeiden. En niet één keer, maar heel vaak. Aan onze ouders hebben we het nooit verteld. Het is uiteindelijk pas gestopt nadat mijn broer er per ongeluk achter kwam omdat mijn zus zich ‘versprak’ en mijn broer de jongen ermee confronteerde.”
“Het lijkt alsof het de media niet om de inhoud maar om de sensatie te doen was
Dat Kathleen en haar jongere zus het er nu openlijk met elkaar over kunnen hebben, is een positieve ontwikkeling dankzij de #MeToobeweging. Tegelijkertijd heeft de discussie een hoop kritiek te verduren gekregen. Mannen zouden vrouwen straks niet meer durven versieren, de samenleving zou uit angst voor seksueel grensoverschrijdend gedrag mogelijk preutser worden. Gargard benadrukt dat de wijze waarop media met de beweging zijn om gesprongen voor veel verstrooiing heeft gezorgd: “Er werd bijna op sadistische wijze gekeken naar welke dominostenen als eerste om zouden vallen; het lijkt alsof het veel media niet om de inhoud maar om de sensatie te doen was.
Dat kwam onder andere omdat het doel van de beweging niet helemaal duidelijk was. Moeten er meer verkrachters opgepakt worden? Moet er discussie ontstaan over de seksuele relatie tussen mensen? Of moet de communicatie over seksualiteit en hoe we seks beleven veranderen? Die onduidelijkheid heeft ertoe geleid dat er aan de zijlijn van alles misging. Het frappante is dat de beweging daar de ‘schuld’ van krijgt, alsof het een organisatie met structuur is, in plaats van een ongereguleerd fenomeen waar iedereen bij kan aanhaken. Als de schuldvraag dan toch gesteld wordt, lijkt het me veel meer een consequentie van het te lang uitstellen van gesprekken over seksualiteit.”
Taboe
Musa: “Juridisch gezien heeft iedereen in Nederland gelijke rechten. Onze seksuele rechten en vrijheden zijn in de jaren ’60 bevochten. Beleidsmakers en politici denken dan al gauw dat dit ook in de praktijk voor alle groepen geldt, maar dat is niet zo. In alle patriarchale gemeenschappen – of het nu de moslimgemeenschap of de Bible Belt is – geldt de kuisheidsnorm. Het taboe van seks moet eerst worden doorbroken. Dan wordt het makkelijker om naar buiten te treden met verhalen over seksueel geweld.”
“Een hechte gemeenschap heeft iets moois, maar kan ook lelijke gevolgen hebben
Gargard ziet ook andere obstakels: “In niet-westerse culturen gaat het om een vorm van schaamte of angst. Een hechte gemeenschap heeft iets moois, iets gezamenlijks, maar kan ook lelijke gevolgen hebben, omdat je als persoon plots verantwoordelijk kan worden gehouden voor het welzijn van de hele gemeenschap. En als dat welzijn berust op archaïsche en onderdrukkende ideeën, dan ben je – pardon my French – fucked. Op het moment dat je je uitspreekt, kun je familie en vrienden kwijtraken omdat je ze de rug zou toekeren. Daarbij moet je ook nog eens rekening houden met rechtsextremisten, die jouw strijd kapen voor eigen gewin. Het is daarom des te dapperder van de vrouwen die zich toch uitspreken, ongeacht de risico’s die ze lopen. En des te meer reden om ze te ondersteunen.”
Kathleen herkent zich in dat beeld. “Als het gaat over seksueel geweld dan is de Surinaamse gemeenschap heel gesloten. Er wordt niet over gepraat, dus is het er gewoon niet. Ik groeide ook nog eens op in een zwaar gelovig gezin. Als je dat bij elkaar optelt, wordt er heel veel gezwegen. Daarom kunnen dit soort dingen blijven gebeuren.”
*De naam van Kathleen om privacyredenen geanonimiseerd. Haar identiteit is bekend bij de redactie van OneWorld.
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
