Columnist Emine Ugur over zoon Berat: ‘Ik wil niet dat hij in angst leeft’

Zijn klasgenoten van 3 havo zijn niet zo bezig met politiek, vertelt Berat. Hij is de zoon van Emine Uğur: columnist bij Trouw en onder de naam @overlistener bekend als online activist tegen moslimhaat, het Toeslagenschandaal en ander onrecht. Berat: “Sommige klasgenoten hebben het net als ik wel over discriminatie, de verkiezingen of Palestina. Maar de meesten niet; die doen gewoon wat ze willen.”

Zijn moeder draait zich naar hem toe. “Denk je dat ze politiek onbelangrijk vinden of dat ze er geen last van hebben, en zich er dus ook niet van bewust zijn?” Berat: “Ik denk dat ze er geen last van hebben.” Emine: “Dat noemen ze privilege. Als mensen geen last hebben van discriminatie, hoeven ze er niet mee bezig te zijn; ze zien het zelfs niet. Wij hebben geen beperking, dus wij hebben het privilege om geen last te hebben van kapotte liften op het station. Snap je?”

Emine draait zich tevreden weer om, terwijl Berat bedachtzaam knikt. Hij is het gewend om veel van zijn moeder te leren – niet alleen tijdens gesprekken aan de keukentafel, maar ook door de columns die zijn moeder sinds 2021 schrijft voor Trouw. Emine schrijft veel over sociale ongelijkheid en armoede, zowel uit eigen ervaring als de ervaringen van anderen die ze tegenkomt in haar werk bij de gemeente Den Haag, eerst als sociaal dienstverlener en nu als beleidsadviseur. Naast haar fulltimebaan en het alleenstaand moederschap is Emine vaak op platform X te vinden, waar ze een bekende naam is vanwege haar tomeloze verzet tegen islamofobie, racisme en andere vormen van uitsluiting.

Wat Berat ervan vindt dat zijn moeder zo uitgesproken is? “Ik vind het wel fijn dat ze vecht tegen onrechtvaardigheid en opstaat voor zwakkere groepen.” Zelf maakt hij zich vooral boos over racisme. Niet eens zozeer vanwege zichzelf – al heeft hij wel eens meegemaakt dat hij en een neef zonder reden staande werden gehouden door de politie – maar uit principe. “Ik vind het gewoon niet oké als mensen worden gediscrimineerd om hoe ze eruitzien of waar ze vandaan komen. Daarom vind ik het mooi dat mijn moeder daar tegenin gaat.”

Emine glimlacht. “Hij toont steeds meer interesse; hij stelt meer vragen over de wereld, over politieke zaken, zijn Turkse wortels.” Berat knikt. “Dat komt ook door mijn moeder en wat zij schrijft. Daardoor begrijp ik wat beter hoe de wereld werkt.”

Zelfs hun eigen ervaringen kan hij dankzij haar columns beter plaatsen. Zo schreef Emine in september over de effecten van armoede. Na de scheiding van haar ex-man bleef ze met schulden achter; ze leefde zo’n zeven jaar lang rond de armoedegrens. “Er waren dagen dat ik ‘s ochtends de sneetjes brood telde om ze te rantsoeneren tot er weer geld binnenkwam”, herinnert ze zich. Berat heeft nog altijd sterk de neiging om op geld te letten, schreef Emine in haar column. “Dat had ik zelf helemaal niet zo door, totdat ik haar column las”, zegt hij. “Ik heb nooit echt gemerkt dat we arm waren. Maar ik schaam me er niet voor. Ik hoop dat mensen die nu in armoede leven mijn moeders column lezen, zodat het hun ervaring iets makkelijker maakt.”

Het uitgesproken karakter van Emine komt met een flinke keerzijde: online haat. Dagelijks ontvangt ze racistische, seksistische, islamofobe en soms bedreigende berichten. Eén keer noemde een anonieme bedreiger op X de naam en school van Berat; toen heeft ze een tijdje haar account geblokkeerd. Berat heeft zich nooit onveilig gevoeld, zegt hij. “Maar soms ben ik wel bang dat iemand mijn moeder iets aandoet. Als er een onbekende man voor de deur staat, schrik ik wel even.” Of hij zou willen dat ze zich daarom stilhoudt? “Nee, dat niet.” Ook dat heeft hij namelijk van zijn moeder geleerd: dit soort mensen willen je juist angst inboezemen zodat je stil blijft.

Het is iets waar Emine soms mee worstelt: hoe vind je een balans tussen je eigen strijdbaarheid en de behoefte om je kind te beschermen en gerust te stellen? Zo wist ze niet goed wat ze moest zeggen na de Tweede- Kamerverkiezingen van vorig jaar. Haar zoon en zijn vrienden waren druk aan het appen over wat de PVV-winst zou betekenen. Berat: “Ik vond het wel een beetje eng. Ik dacht dat moslims misschien weg zouden moeten, of dat mijn moeder straks geen hoofddoek meer zou mogen dragen.” Emine wilde niet tegen hem liegen; een hoofddoekverbod staat inderdaad in het verkiezingsprogramma van de PVV. “Maar ik wil ook niet dat hij in angst gaat leven. Ik wil dat hij strijdbaar blijft.” Ze probeert daarom eerlijk te zijn en is van plan hem vaker mee te nemen naar lezingen, boekpresentaties, misschien een eerste protest. “Ik wil hem geen activisme opdringen, maar ik hoop wel dat hij een betrokken mens wordt.” Dat wil hij zelf ook, ‘betrokken’ worden. “Ik wil mensen erop kunnen aanspreken als ik het niet met hen eens ben. Ik scheld zelf bijvoorbeeld niet met kanker, en ik zeg ook wel eens tegen vrienden dat ze dat niet moeten doen.”

Ambitie om activist of politicus te worden heeft Berat niet. Zijn passie ligt bij de IT, deels omdat hij gek is op computers en gamen. Maar, vertelt Emine, hij gaf haar laatst nog een andere reden: “Hij wil later veel thuis kunnen zijn voor zijn vrouw en kinderen.” Voor haar was het een moment van trots en opluchting. Als alleenstaande moeder van een tienerzoon maakt ze zich namelijk wel eens zorgen: waar haalt hij zijn mannelijke rolmodellen vandaan? Berat zit veel op TikTok en de media staan vol met berichten over een nieuwe generatie tienerjongens die opkijkt naar mannelijke TikTok-influencers zoals Andrew Tate en daar seksistische denkbeelden aan overhoudt. “Ik probeer wel een vinger aan de pols te houden en zijn algoritme te controleren – of hij Tate volgt, of islamitische accounts die allerlei vrouwonvriendelijke ideeën verspreiden.”

Berat moet er een beetje om grinniken. “Andrew Tate volg ik echt niet hoor, dat doen alleen jongens die een beetje stoer willen doen.”
Emine: “Zou je het wel herkennen, als iets vrouwonvriendelijk is?”
Berat: “Ja, natuurlijk. Als ze denigrerende dingen zeggen, dat vrouwen in de keuken thuishoren, dan kijk ik niet verder.”

Dit artikel verscheen in december 2024 in OneWorld Magazine.